روزنامه آرمان در صفحه گزارش اجتماعی برای تاکید بر نقش پررنگ خانواده ها در ایجاد جامعه ای سالم و راهکارهای دستیابی به این مهم گفت وگویی را با شیوا دولت آبادی منتشر کرد.
در این گفت وگو که در شماره دوشنبه سوم آبان 1395 هجری خورشیدی با روانشناس منتشر شد، آمده است: سازمان جهانی بهداشت که هدف خود را دستیابی به عالی ترین سطح ممکن بهداشت برای همه مردم تعیین کرده، در اساسنامه خود در تعریف سلامت می گوید:«منظور از سلامت، حالت رفاه کامل جسمانی، روانی و اجتماعی است، نه صرفا فقدان بیماری یا علیلی.» بر اساس این تعریف، فردی دارای سلامت روان است که «توانمندی های خود را بشناسد و توانایی مقابله با استرس های روزمره را داشته باشد و به شکل مفید و موثر در جامعه مشارکت و فعالیت داشته باشد.»
هر چند بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، منظور از سلامت فقط بیمار نبودن نیست، اما هیچ راهکاری درباره اینکه چگونه می توان در تمام زمینه های جسمانی، روانی و اجتماعی رفاه را به دست آورد، ارائه نشده است. البته پژوهشگران و محققان در هر دو میدان، یعنی بهداشت جسم و بهداشت روان، گام های جدی برداشته اند. از سوی دیگر می توان نحوه چیدمان منزل را در ارتقای سلامت روان تاثیر گذار دانست. چون هر رنگ و اعمال سلیقه ای می تواند موجی از معانی را به مخاطب منتقل کند. آنچه در ادامه می خوانید نظرات شیوا دولت آبادی، روانشناس، در گفت وگو با «آرمان امروز» است.
** درباره نقش محیط زندگی از جمله چینش، رنگ وسایل خانه، تغییرات مداوم و... در سلامت روان ارزیابی شما چیست؟
برای مثال همان طور که هوای گرم و سرد روی خلق افراد تاثیرگذار است، طبیعتا چینش اشیا نیز می تواند بر روان و خلق و خوی افراد تاثیرگذار باشد. از سوی دیگر، اینکه انسان محیط اطراف خود را چگونه می آراید نیز تا حدودی نشان دهنده وضعیت روانی و سلیقه اوست.
در فرهنگ های مختلف تنوع فراوانی در سلیقه و نحوه چیدمان محیط زندگی وجود دارد که بخشی از آن مربوط به استانداردهای زندگی و بخشی دیگر از آن نیز به سلیقه افراد مربوط می شود. برای مثال با بررسی وضعیت معماری سنتی کشور در برخی نقاط شاهد فهم چگونگی بهره مندی انسان از وزش باد، گرما، سرما و... هستیم. در این زمینه می توان به نوع ساختارهای متناسب با کویر و بادگیرهای یزد اشاره کرد. انسان با استفاده از فضای محیط پیرامون خود می تواند به خلق و خو و فضای زیستنش استحکام دهد. مقوله دیگر استفاده از اشیا در محیط پیرامون انسان است. اینکه هر فرد با اشیا چگونه رفتار و از آنها استفاده می کند و چگونگی استفاده از رنگ ها و وسایل در شرایط محیط پیرامون هر فرد در خلق و خوی او تاثیر گذار است.
اگر افراد بدون مبالغه و بدون توجه به مباحث چشم و همچشمی موجود در جامعه و مد روز به اعمال سلیقه در فضای زیستی خود بپردازند، طبیعتا هرگونه چیدمان در زندگی می تواند نقش مناسبی در ارتقای سلامت روان داشته باشد. برای مثال اگر در منزل وسایل خسته کننده و تکراری وجود دارد می توان با تغییر در رنگ یا جا به جایی اشیا تلاش های کوچکی برای کسب آرامش ها و شادی های کوچک انجام داد و به این ترتیب افراد آرامش روان بیشتری را تجربه می کنند.
** چقدر به مقوله سلامت روان و ایجاد آرامش در چیدمان و طراحی های منازل در ایران توجه می شود؟
در هر شهر و روستای کشور شاهد تنوع سلیقه هستیم. برای مثال در هر یک از روستاهای کشور گلدوزی ها و صنایع دستی ویژه آن منطقه مشاهده می شود. به نسبت این امر در چیدمان فضا و شاخص کردن فضای زیستی انسان ها تاثیرگذار است. بر اساس مشاهدات غیر تخصصی می توان گفت که در روستاهای کشور تنوع خاصی در انتخاب اشیا و اعمال سلیقه وجود دارد که بخشی از آن به محیط زندگی در قالب روستا یا شهر مربوط می شود.
بخش دیگر آن نیز به دسترسی به امکانات مربوط می شود. در کشور ما اعمال سلیقه در طراحی ها در بسیاری از موارد تحت تاثیر برنامه های نمایش دهنده از طریق رسانه هاست. اما به طور کلی نگاه به تغییر اشیا بدون توجه به مساله هزینه های آن نشان از شور زندگی و شوق برای تغییر و تنوع در مشاهده و تجربه کردن است. این امر نشانه مناسبی از زندگی است. در ضمن وقتی افراد شرایط کنونی را مناسب تلقی کنند به این معناست که هیچ تلاشی برای تغییر و نوآوری وجود ندارد. باید دانست که توجه به تنوع فرهنگی به امکانات رفاهی موجود نیز مربوط می شود.
** هر روز اغلب افراد بعد از گذراندن استرس های روزانه و خستگی های فراوان به خانه بر می گردنند. برای افزایش سلامت روان در خانه باید به چه نکاتی توجه داشت؟
خانواده سهم بسزایی در تامین و حفظ بهداشت روان فرد دارد. این درحالی است که عدم تامین بهداشت روان خانواده آسیب های شدیدی بر پیکره جامعه وارد می کند. برای ایجاد و حفظ سلامت روان در خانواده لازم است تک تک اعضای آن با مهارت های لازم برای زندگی آشنا شوند. سلامت روان خانواده به همه افراد کمک می کند تا در راستای رشد، تکامل و بهره گیری از استعدادهای خود گام بردارند.
در اصل تلاش برای ارتقای بهداشت روان خانواده کمک به ارتقای بهداشت روان جامعه است، پس برای رسیدن به یک جامعه سالم باید ابتدا خانواده سالمی داشت. ارتباط میان انسان هایی که در زیر یک سقف با یکدیگر زندگی می کنند مهم ترین عامل در ایجاد احساس امنیت، تعلق، احساس داشتن پیوند عاطفی و اجتماعی به عنوان بزرگ ترین سرمایه برای بازگشت به خانه محسوب می شود. برای ایجاد و ارتقای سلامت روانی باید به این سوال ها پاسخ داد، آیا در خانه گوشه ای وجود دارد تا فرد برای لحظه ای بتواند بدون استرس در آن آرام بگیرد؟ آیا در خانه نظافت رعایت می شود تا بعد از یک روز کاری و آلودگی های محیطی بتوان در آن به آرامش رسید؟ در گام نخست برای ارتقای سلامت روان ارتباط میان فردی بین اعضای خانواده معنا پیدا می کند.
بر سلامت روح و روان عوامل مختلف فردی تاثیر گذار است که این عوامل شامل ژنتیک و فیزیولوژی، جنسیت، یادگیری مهارت های زندگی، اعتماد به نفس، قدردانی، باورها و اعتقادات فردی، خندیدن و شادی، لذت بردن از زندگی، نداشتن کشمکش، تغذیه مناسب، ورزش، خواب مناسب و کافی، عدم وجود اعتیاد، اشتغال به کار و... است. برخی از این عوامل نظیر ژنتیک، فیزیولوژی و جنسیت غیرقابل تغییر و برخی دیگر نیز قابل تغییرند. در ضمن بدون تردید آرامش اولین شرط روان سالم است و در سایه آن می توان به شکل متعادلی به سایر امور زندگی و پیشرفت هم رسید. البته منظور از آرامش، آرامش نسبی است.
هرچند در دنیای امروز، هیچ کس بدون دغدغه و گرفتاری نیست، اما نکته مهم این است که فرد بتواند به درستی شرایط را ارزیابی و برای رفع و کاهش این نگرانی ها اقدام کند و در صورتی هم که مشکلات قابل حل نیستند به گونه ای با آنها کنار بیاید، نه اینکه گرفتاری ها، عملکرد و زندگی او را تحت تاثیر قرار دهند و باعث سلب آرامش از او شوند.
*منبع: روزنامه آرمان
نظر شما
