رکورد زنی بهای صادرات در تابستان

در این گزارش که در شماره شنبه یکم آبان 1395 خورشیدی منتشر شده، آمده است: در سه ماهه دوم سال جاری ارزش شاخص مواد پتروشیمی معادل 3.8 درصد رشد داشت، تا اثر قابل توجهی در رشد شاخص بهای صادراتی داشته باشد. به نظر می رسد که چشم انداز افزایشی در قیمت نفت، باعث شود که ارزش محصولات پتروشیمی و در مقیاس بزرگ تر شاخص کل صادرات، در مدار صعودی قرار گیرد.

**کاهش اندک شاخص کل

آخرین آمارهای بانک مرکزی حاکی از افت اندک (منفی 0.3 درصدی) شاخص بهای کالاهای صادراتی در آخرین ماه تابستان سال جاری است. به رغم کاهش شاخص صادراتی در شهریور ماه، این شاخص در فصل تابستان با رشد 2.3 واحدی مواجه بوده و به 214.5 واحد رسیده است. بررسی آمارهای منتشر شده در 6 ماه نخست سال 95 نشان می دهد آخرین بار در اردیبهشت ماه این شاخص با افت 1.2 درصدی رو به رو بوده و در ماه های خرداد تا مرداد روند صعودی در پیش گرفته بود، به این ترتیب در 6 ماه نخست سال، این دومین بار است که شاخص صادراتی با کاهش مواجه بوده است. براساس آمارها رشد نقطه به نقطه شاخص بهای صادراتی در شهریورماه معادل منفی 6 درصد گزارش شده که به نسبت تیرماه 1.3 واحد درصد مثبت تر شده است.

**بهبود شاخص سالانه

بررسی آمارهای منتشر شده نشان از بهبود روند شاخص در ماه های اخیر است. به این ترتیب، شاخص بهای کالای صادراتی در ایران طی 6 ماه اول سال 1395 نسبت به دوره مشابه سال قبل معادل 10.2 درصد تنزل داشته است. این درحالی است که شاخص مذکور در پنج ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 11درصد کاهش یافته بود؛ بنابراین از شدت رشد منفی در این بازه زمانی نیز کاسته شده است.

از سوی دیگر، بررسی آمارهایی که روند این شاخص را در بازه 12 ماهه مشخص می کند، حاکی از بهبود تغییرات آن است. شاخص بهای کالای صادراتی در ایران طی 12 ماه منتهی به شهریورماه 1395 نسبت به 12 ماه منتهی به شهریورماه 1394 معادل 13.9درصد کاهش داشته است. در حالی که در 12 ماه منتهی به مرداد سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل شاخص مذکور 14.6 درصدکاهش را ثبت کرده بود.

**همنوایی ارز با شاخص

شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران یکی از انواع شاخص های قیمت است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان می دهد. عوامل موثر بر شاخص صادراتی را می توان «تقاضا و کشش بازار جهانی»، «امکانات داخلی»، «تبلیغات»، «ویژگی های اقتصادی بازار جهانی» و «قوانین و سیاست های داخلی و خارجی موثر در بازرگانی» عنوان کرد. این عوامل ارزش محصولات صادراتی را تحت تاثیر قرار می دهد، اما علاوه بر موارد بالا در تهیه شاخص صادراتی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل می شود. در نتیجه به طور کلی تغییرات این شاخص نمایانگر «تغییرات قیمت کالاهای صادر شده در بازار جهانی» و «نوسانات نرخ آزاد ارز» است؛ بنابراین می توان عنوان کرد که کاهش یا افزایش نرخ آزاد ارز در محاسبه شاخص صادراتی موثر است.

بررسی آمارها در شهریورماه نشان می دهد که روند تغییرات شاخص بهای ارزی از اولین ماه تابستان سال جاری مثبت شده و با توجه به افت اندک شاخص بهای کل صادراتی در شهریورماه می توان نتیجه گرفت که این شاخص تا مرداد ماه وابستگی بالایی به تغییرات نرخ ارز داشته و پس از آن با کاهش مواجه بوده است. 

در گزارش بانک مرکزی رشد ماهانه دلار آزاد در شهریور سال جاری معادل 0.6 درصد و در مقابل رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی نیز منفی 0.3 درصد بوده است. 

نرخ رشد دلار در شهریورماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 4 درصد ثبت، اما رشد نقطه به نقطه ارزش صادرات معادل منفی 6 درصد گزارش شده است؛ این موضوع نشان می دهد، هرچند که در بازه ماهانه تغییرات دلار و شاخص صادراتی به هم نزدیک می شوند، اما روند شاخص صادراتی طی یک سال بیشتر تحت تاثیر قیمت های جهانی بوده و این عامل، بر عامل دلار غلبه کرده است. به عبارت دیگر، چون کاهش قیمت های جهانی اثر گذار بوده اثر دلار خیلی ملموس نبوده است. متوسط نرخ دلار در شهریورماه سال جاری در بازار آزاد معادل 3 هزار و 560 تومان بوده است.

**تغییرات گروه ها

گزارش شاخص بهای صادراتی از مجموع 15 گروه اصلی و یک گروه اختصاصی تشکیل شده است. براساس گزارش رسمی بانک مرکزی، در بین این 15 گروه اصلی، 11 گروه با افزایش و 4 گروه با کاهش شاخص همراه بوده است. این درحالی است که از میان 11 گروه با شاخص های مثبت تنها 4 گروه «وسایل نقلیه زمینی»، «فلزات معمولی»، «محصولات حیوانی» و «چربی ها و روغن های حیوانی و نباتی» با افزایش بیش از یک درصد مواجه بوده اند. علاوه بر این، هر یک از 15 گروه اصلی، با توجه به ضریب اهمیت آن در محاسبه شاخص دارای وزن مشخصی هستند. «محصولات نباتی»، «محصولات معدنی»، «محصولات صنایع شیمیایی»، «مواد پلاستیک » و «فلزات معمولی» از جمله مهم ترین گروه های اصلی گزارش شاخص بهای صادراتی هستند که در حدود 80 درصد از وزن کل شاخص را تشکیل می دهند. 

براساس گزارش منتشر شده بانک مرکزی، در میان این پنج گروه تاثیرگذار بر شاخص کل صادراتی، دو گروه فلزات معمولی و مواد پلاستیک به ترتیب رشد 2.5 درصدی و 0.9 درصدی را ثبت کرده اند و سه گروه دیگر افت شاخص را تجربه کرده اند.

عمده دلیل افزایش شاخص بهای گروه فلزات معمولی در ماه مورد بررسی به دلیل افزایش شاخص قیمت آهن کلاف گرم معادل 19.5 درصد بود. همچنین، رشد شاخص بهای برخی اقلام مانند پلی اتیلن سبک به میزان یک درصد و پلی اتیلن سنگین معادل 0.9 درصد موجب شد تا شاخص بهای گروه مواد پلاستیک رشد نزدیک به یک درصد نسبت به ماه قبل را ثبت کند.به این ترتیب، گروه های محصولات نباتی با منفی 2.1 درصد، محصولات معدنی با منفی 1.4 درصد و محصولات شیمیایی با افت 1.1 درصدی سبب کاهش شاخص کل صادراتی در یک ماه منتهی به شهریورماه شده اند. در شهریورماه 1395، به رغم افزایش 17.1 درصدی شاخص بهای مغز بادام، عمده افت شاخص بهای گروه محصولات نباتی به دلیل تنزل شاخص قیمت زعفران برابر 4.9 درصد، کشمش 6.8 درصد و پسته 0.9 درصد بود. 

همچنین، در ماه مورد بررسی تنزل شاخص بهای سیمان به میزان 8.1 درصد و بوتان مایع شده 4.4 درصد سبب افت 1.4درصدی شاخص قیمت گروه محصولات معدنی نسبت به ماه قبل شد، هرچند که در این گروه شاخص بهای پروپان مایع شده 0.6 درصد و روغن صنعتی 0.7 درصد افزایش یافت. علاوه بر این، در ماه مورد گزارش، کاهش شاخص بهای تعدادی از اقلام نظیر آمونیاک معادل 5.9درصد، کود اوره 4.3درصد و دودسیل بنزن 25.8 درصد باعث تنزل شاخص قیمت گروه محصولات صنایع شیمیایی و صنایع وابسته نسبت به ماه گذشته شد.

**رشد فصلی ارزش محصولات پتروشیمی

گزارش بانک مرکزی علاوه بر تقسیم بندی کالاهای صادراتی در گروه های اصلی، یک گروه اختصاصی نیز با عنوان «محصولات پتروشیمی» معرفی کرده است، البته قیمت نفت به طور مستقیم شاخص بهای صادراتی را تغییر نمی دهد؛ زیرا این شاخص براساس قیمت کالاهای غیرنفتی محاسبه می شود، اما حدود نیمی از وزن شاخص را کالاهای پتروشیمی تشکیل می دهند که قیمت این کالاها نیز تحت تاثیر بهای طلای سیاه قرار دارد. 

براساس گزارش های منتشر شده هرچند که ارزش محصولات پتروشیمی در شهریورماه به نسبت ماه قبل خود با کاهش 0.6 درصدی مواجه بوده است، اما این شاخص در فصل تابستان 3.8 درصد رشد کرده است. 

علاوه بر این، براساس گزارش رسمی بانک مرکزی رشد نقطه به نقطه شاخص بهای قیمتی محصولات پتروشیمی منفی 7.6 درصد گزارش شده است. همچنین شاخص گروه محصولات پتروشیمی در 6 ماه اول سال 1395 نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش 16.6درصدی را ثبت کرده این در حالی است که این شاخص در 5 ماه اول سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش 18.3 درصدی داشته است. به این ترتیب با توجه به افزایش بهای نفت در بازار های جهانی در ماه های اخیر، این روند نشان می دهد که صادرات کالاهای پتروشیمی پر منفعت تر از ماه های گذشته شده و امیدواری برای رشد ارزش صادرات در نیمه دوم سال را افزایش می دهد.

*منبع: روزنامه دنیای اقتصاد