فاز نخست طرح ملی آمایش سرزمینی صنعت و معدن

روزنامه صمت در صفحه صنعت گزارشی را درباره اجرای طرح آمایش ملی در آینده ای نزدیک به چاپ رساند که در بخشی از آن آمده است: فاز نخست طرح ملی آمایش سرزمینی صنعت، معدن و تجارت پس از سال ها پیگیری درنهایت تا یک ماه دیگر منتشر خواهد شد.

در این گزارش که در شماره چهارشنبه 14 مهر 1395 هجری خورشیدی به قلم سیدمحمدحسن سیدزاده منتشر شد، می خوانیم: مدیرکل سیاست گذاری و برنامه ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت با اعلام این موضوع به صمت از انتشار طرح آمایش سرزمینی در ویرایش دوم سند راهبردی صنعت، معدن و تجارت خبرداد.

در طرح ملی آمایش سرزمینی فرصت ها، منابع و مزیت های رقابتی هر استان مورد بررسی قرار گرفته و براساس آن صنایع منتخب هر استان برای توسعه صنعتی تعیین شده است. ایران به دلیل وسعت زیاد دارای تنوع آب و هوایی و جغرافیایی ویژه ای است که باعث شده شرایط اقلیمی هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت باشد. علاوه بر این وجود قومیت ها و فرهنگ های مختلف در کشور نیز ساختارهای متفاوتی را در هر منطقه به وجود آورده است. اگر به این موضوع همسایگی با کشور های مختلف را نیز اضافه کنیم متوجه خواهیم شد که با کشوری با ظرفیت های صنعتی و معدنی متنوع روبه رو هستیم که با تمرکز بر منابع و مزیت های هر منطقه می توان توسعه صنعتی متوازنی در کشور ایجاد کرد. 

در دهه گذشته طرح های صنعتی اغلب براساس روابط سیاسی و بدون توجه به نیاز منطقه و منابع موجود در آن ایجاد شد؛ موضوعی که باعث شده برخی طرح های صنعتی بدون توجیه اقتصادی سرانجامی جز تعطیلی نداشته باشند یا به شکل نیمه تمام رها شوند. دولت یازدهم از ابتدای کار خود با رویکردی جدید درجهت توسعه صنعتی و جلوگیری از ایجاد طرح های بدون توجیه اقتصادی با تشکیل ستاد ملی آمایش سرزمینی ذیل سازمان برنامه ریزی و بودجه طرح ملی آمایش سرزمینی را در دستور کار قرار داده است.

** آمایش سرزمینی، لازمه توسعه صنعتی

محسن اتابکی، مدیرکل سیاست گذاری و برنامه ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت وگو صمت با اشاره به اهمیت تدوین آمایش سرزمینی صنعت و معدن گفت: توسعه صنعتی باید براساس ملاحظات آمایشی، اقلیمی و محیط زیستی برنامه ریزی شود. به همین دلیل یکی از سوالات اساسی در برنامه ریزی توسعه صنعتی این است که چه صنایعی در چه استان هایی باید رشد و توسعه پیدا کنند. اتابکی با بیان اینکه آمایش سرزمینی یک طرح بسیار بزرگ و زمانبر است اظهارکرد: از آنجایی که طرح آمایش سرزمینی یک موضوع ملی و فرهنگی است که موضوعاتی همچون مسیرهای مواصلاتی، زیرساختی، فناوری، انرژی و... را دربرمی گیرد به همین دلیل در دولت ذیل سازمان برنامه و بودجه ستادی با عنوان «ستاد ملی آمایش سرزمینی» تشکیل شده است. 

مدیرکل سیاست گذاری و برنامه ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه مقدمات و مطالعات اولیه این طرح انجام شده گفت: پس از جمع آوری اطلاعات اولیه فاز نخست طرح آمایش سرزمینی به عنوان یک سرفصل اساسی در ویرایش دوم سند راهبردی صنعت، معدن و تجارت منتشر خواهد شد و به مرور با جمع آوری اطلاعات بیشتر این طرح تکمیل خواهد شد.

** شناسایی مزیت ها و منابع استان ها

اتابکی با بیان اینکه فرصت ها و مزیت های نسبی و رقابتی هر استان برای توسعه صنایع در طرح آمایش سرزمینی بررسی شده، گفت: شرایط منابع استانی یکی از لازمه های مهم برنامه ریزی صنعتی است به ویژه در بخش منابع آبی به دلیل کمبود منابع باید صنایع آب بر مشخص و از استان های کم آب جمع آوری شوند. به همین دلیل در هر استان صنایعی که بیشترین بهره وری یا بیشترین هزینه ها را دارند مشخص شده تا مجوز های صنعتی براساس آن صادر شود. 

وی افزود: در این پروژه از تمام توانمندی های دولتی، بخش خصوصی و مشاوران خارجی استفاده خواهد شد تا یک طرح ملی قدرتمند برای برنامه ریزی صنعتی کشور تهیه شود. از نیمه دهه 50 که طرح آمایش سرزمینی به وسیله شرکت «ستیران» به کمک مشاوران فرانسوی انجام شده تاکنون چنین پروژه ای سابقه نداشته و نهایی شدن این طرح به طور قطع گام بزرگی در جهت توسعه صنعتی خواهد بود. مدیرکل سیاست گذاری و برنامه ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه آمایش صنعت، معدن و تجارت یک برنامه 5 یا 10ساله نیست اظهارکرد: در تمام دنیا پروژه های آمایشی حداقل باید برنامه توسعه 30ساله کشور را مشخص کند تا توسعه منطقه ای به طور متوازن و با کمترین هزینه و بیشترین بهره وری محقق شود.

** نقش آمایش سرزمینی در سرمایه گذاری

محمدرضا مرتضوی، دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت در گفت وگو با صمت با اشاره به اهمیت آمایش سرزمینی در برنامه ریزی صنعتی گفت: در ایران تفاوت دما بین شمالی ترین تا جنوبی ترین منطقه حداقل 30درجه سانتی گراد است بنابراین اجرای طرح آمایش سرزمینی برای طرح های سرمایه گذاری کشور یک اصل و ضرورت است. 

تاثیر شرایط اقلیمی و طبیعی کشورها بر اجرای طرح های سرمایه گذاری امری اجتناب ناپذیر است به همین دلیل باید به این نکته در اجرای طرح ها توجه ویژه شده و جانمایی طرح های صنعتی براساس ظرفیت اقتصادی، امکانات و طبیعت هر شهر و استان انجام شود. مرتضوی با بیان اینکه تاکنون در بحث آمایش سرزمینی یک فعالیت موثر و کاربردی انجام نشده گفت: به همین دلیل شاهد اجرای پروژه های فولادی در مناطق خشک، احداث کارخانه نان صنعتی در مناطق کم جمعیت یا تاسیس واحدهای تولیدی فرش های ماشینی بیش از نیاز بازار هستیم که باعث شده بخش عمده ای از منابع مالی کشور اتلاف شود.

** اتلاف 15 ساله منابع مالی بدون آمایش

دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه پروژه ها و طرح های صنعتی اغلب بدون توجه به آمایش صنعتی براساس نفوذ های سیاسی اجرا می شود گفت: بسیاری از این طرح ها با نفوذ روابط سیاسی و خارج از برنامه های توسعه ای و طرح های آمایش سرزمینی انجام شده به همین دلیل هم اکنون با انبوهی از طرح های صنعتی مواجهیم که اجرای آنها هیچ گونه توجیه اقتصادی برای کشور ندارد. وی با تاکید بر اینکه در شرایط کنونی با حجم انبوهی از طرح های نیمه تمام روبه رو هستیم، اظهارکرد: اجرای نیمه کاره این طرح ها بدون توجه به شرایط جغرافیایی و زیست محیطی نتیجه ای جز اتلاف منابع در پی نخواهد داشت. زمانی که برای یک طرح سرمایه گذاری می شود حداقل به 5سال زمان نیاز داریم تا آن طرح تکمیل شده و 10سال نیز باید آن طرح را با منابع ملی اداره کرد تا به بازده اقتصادی و سود برسد بنابراین اجرای طرح های سرمایه گذاری بدون توجه به آمایش سرزمینی موجب می شود که 15سال برای سرپا نگه داشتن یک رویداد غیراقتصادی از منابع ملی هزینه کنیم.

مرتضوی با تاکید بر نقش موثر تشکل ها و بخش خصوصی در طرح آمایش سرزمینی گفت: در تدوین طرح آمایش سرزمینی باید از ظرفیت تشکل ها و انجمن ها نیز بهره کافی برد البته در بخش اجرایی نیز مجلس شورای اسلامی و استانداران باید همکاری های لازم را داشته باشند، در غیر این صورت تدوین طرح آمایش سرزمینی نمی تواند به توجیه پذیر بودن طرح های اقتصادی کشور کمک کند.

بنابر این گزارش، با توجه به اهمیت طرح آمایش سرزمینی صنعت و معدن در توجیه پذیر بودن طرح های سرمایه گذاری، این طرح می تواند نقش موثری در کاهش طرح های نیمه تمام و تعطیل شده داشته باشد، از سوی دیگر به دلیل مشکلات کمبود منابع، زیرساخت و... اجرای این طرح می تواند از اتلاف منابع جلوگیری کند و بهره وری صنعتی را افزایش دهد.

*منبع: روزنامه صمت