بررسی همکاریهای ژئوپلتیک دفاعی بامسکو

در یک سال گذشته ایران و روسیه علاوه بر فراهم کردن بستر تقویت همکاری های دفاع، برخی اختلافات موجود درباره تحویل سیستم موشکی اس300 به ایران را برطرف کردند و اکنون نیز با بهره بمب افکن های روسی از پایگاه هوایی نوژه بسیاری نگرش مثبتی به حضور جنگنده ها و بمب افکن های روسیه در ایران دارند و معتقدند تقویت همکاری های تهران و مسکو درباره سوریه می تواند موجب ایجاد یک رابطه راهبردی در عرصه نظامی شود. گفت و گوی امیدهسته ای با دکتر میرقاسم مومنی، رئیس موسسه چشم انداز ابرار نوین در همین زمینه برای بررسی بیشتر این امر است:

آقای دکتر، به نظر شما علل گسترش همکاری های ژئوپلیتیکی، سیاسی و فنی و دفاعی تهران و مسکو چیست؟

با توجه به شرایط منطقه ای و سیاسی و امنیتی که در حال حاضر بزرگترین وجهی که در حال حاضر ایران و روسیه را از روابطی دوستانه به روابطی استراتژیک رسانده است، وجود منافع و دشمن مشترک است. منافع ایران و روسیه در تقابل با تروریسم و حفظ دولت بشار اسد در سوریه بسیار حائز اهمیت است و جز سیاست های کلان امنیتی- سیاسی ایران و روسیه شده است. دوم تهدید تروریسم ، القاعده و داعش نسبت به روسیه و ایران از نظر امنیت ملی یک موضوع بسیار حیاتی برای دو کشور است. همین امر باعث شده است که این دو کشور سیاست متحد و واحدی ایجاد کنند. سوم، مخالفت با کشورهای فرامنطقه ای مثل آمریکا در مسائل منطقه ای است. در واقع روسیه و ایران به نوعی در سیاست های خارجی خود با هر گونه دخالت خارجی و غربی در مسائل منطقه ای خاورمیانه ابراز مخالفت می کند. این موضوع یکی دیگر از عوامل مشترک بین این دو کشور است. لذا جمعا روسیه و ایران به این نتیجه رسیده اند که به عنوان شریک سیاسی در برخورد با این معضلات هماهنگ شوند و در این مورد تفاهم نامه امضا کرده و می توان گفت که سیاستی واحد در برخورد با دشمن واحد مد نظر است که منجر به دستیابی به منافع واحد برای دو کشور خواهد شد.روابط ایران و روسیه در شرایط فعلی از عادی به استراتژیک رسیده است

در چند ماه گذشته سطح همکاری های ژئوپلیتیکی، فنی و دفاعی تهران و مسکو افزایش پیدا کرده است، این امر دارای چه ابعاد و اهمیتی است؟

روسیه علی رغم کارشکنی هایی قبلی موشک های اس 300 را به ایران بر اساس قرارداد منعقده تحویل داد. این امر نشان دهنده چراغ سبز روسیه در همکاری هایی به خصوص در حوزه نظامی و اقتصادی با ایران است. دوم باز کردن بازارهای روسیه به روی کالاهای ایرانی بعد از اختلاف با ترکیه برای ایران امکان پذیر شد و ایران توانست در بازار روسیه حضور فعالی داشته باشد. سوم، امکان همکاری های نظامی و مستشاری بین دو کشور در مورد سوریه برای مبارزه با داعش برای کارشناسان روسی و ایرانی میسر بود و دو طرف با همکاری یکدیگر برای آموزش مسئولین نظامی سوریه کار کرده اند. اخیرا نیز همکاری در پایگاه نوژه همدان در دستور کار قرارگرفت . این موضوع نشان دهنده اوج روابط دو کشور و می توان گفت بیان کننده عمق روابط استراتژیک دو کشور است.

نگاه بازیگران مختلف منطقه ای و بین المللی به گسترش همکاری های ژئوپلیتیکی و سیاسی و فنی تهران و مسکو چیست؟

از نظر کارشناسان بین المللی و به خصوص کارشناسان غربی، نزدیکی ایران و روسیه و ایجاد اتحاد واحد می تواند معادلات منطقه ای را به هم بریزند و احتمال دارد که سیاست های آمریکا و اروپا در خصوص مبارزه با داعش و طرفداری از برخی از گروه ها بشار اسد را دچار تزلزل کند، چرا که با توجه به نقشی که روسیه می تواند در معادلات نظامی و سیاسی سوریه داشته باشد و با نقش تاریخی و سنتی ایران در سوریه و ارتباط با دولت بشار اسد دو کشور می توانند سایر کشورهای منطقه را به سوی خود جلب و مسئله را برای کشورهای غربی و آمریکا بسیار مشکل کنند. به همین دلیل، کشورهای غربی و آمریکایی به شدت روابط ایران و روسیه را تحت نظر داشته و این موضوع را مانیتور می کنند و در خصوص نوع و میزان همکاری در حال بررسی و ارائه راهکار هستند.

با توجه به وضعیت کنونی رابطه نظامی و امنیتی ایران و روسیه کشورهای عربی چه رویکردی در قبال این مسئله دارند؟

کشورهای عربی از قدیم الایام نسبت به این موضوع موضع خصمانه ای نشان داده اند. آنها بحث سوریه را بحثی عربی دانسته و دخالت ایران و روسیه را در این موضوع به نفع خود نمی دانند و همیشه به این موضع اصرار می کنند. همچنین عربستان، قطر و بحرین به شدت با حضور ایران یا روسیه در جهان عرب مخالفت می کنند. این موضوع ناشی از نوع وابستگی این کشورها به آمریکا و اروپا و در واقع تبلوری از سیاست های آمریکا در منطقه است.

چه چالش هایی فراروی گسترش همکاری های ژئوپلیتیکی و سیاسی- فنی تهران و مسکو است؟

روابط ایران و روسیه در گذر تاریخ بر اساس منافع و الزامات بین المللی و منطقه ای و دو طرفه بوده است. در شرایطی که روسیه و ایران به هم نیاز دارند، در کنار هم ایستاده اند. از نظر سیاسی، کشورها بر اساس منافع ملی خود تصمیم سازی می کنند. منافع روسیه در شرایط فعلی توسعه روابط با ایران بوده و ممکن است در چند سال آینده این منافع در روابط با ایران نباشد و روسیه بر اساس منافع ملی خود تصمیم گیرد. جمهوری اسلامی ایران نیز بر همین اساس کار می کند. در شرایط فعلی روابط دو جانبه و بر اساس منافع دو جانبه تعریف شده است. ممکن است در پنج سال آینده، روابط ایران و روسیه بر اساس موضوعاتی مانند دریای خزر ، قفقاز یا مسائل منطقه ای از سطح عادی عدول کند و بیشتر یا کمتر شود. اما روابط کنونی بر اساس معیارهای موجود تنظیم می شود. این گونه نیست که روابط بر اساس یک اصل کلی و غیر قابل برگشت باشد. در واقع روابط ایران و روسیه در شرایط فعلی از عادی به استراتژیک رسیده و ممکن است پنج یا ده سال آینده این روابط بیشتر از این توسعه پیدا کند و یا کم رنگ تر شود و به عقب برگردد. 

آینده گسترش همکاری های ژئوپلیتیکی، سیاسی و فنی و دفاعی مسکو به چه عواملی وابسته است؟

همکاری ایران و روسیه در خصوص موضوع سوریه مهم و راهبردی است. یعنی وجود منافع و دشمن مشترک در سوریه باعث این همکاری شده است. در صورتی که موضوع سوریه و مسئله فعلی مبارزه با داعش حل شود، ممکن است منافع ایران و روسیه نیز بر اساس منافع جدید پایه ریزی شود. این منافع جدید می تواند بر اساس مبارزه با تروریسم، مبارزه با جمعیت های سازمان یافته و یا سایر موضوعات در قالب شانگهای باشد و دو کشور به همکاری های خود ادامه دهند.

از نظر شما آینده همکاری های ژئوپلیتیکی تهران و مسکو به چه سمت و سویی سوق پیدا خواهد کرد؟

بیشترین روابط دفاعی و نظامی روسیه با ایران بر اساس آموزش و فناوری است. روسیه به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای تولید کننده فناوری های نظامی و صنعتی می تواند در آموزش و ارائه فناوری های جدید و تسلیحات جدید مانند موشک های اس 300 و سایر ابزار دفاعی به ایران کمک کند. همچنین در حوزه آموزش کادر نظامی ایرانی وکارشناسان فنی از بین مهندسان ایرانی مفید واقع شود. ایران نیز به عنوان کشوری پهناور و با دسترسی به دریای عمان و خلیج فارس جهت حضور روسیه در خلیج فارس و تثبیت موقعیت خود در خاورمیانه می تواند کمک هایی ارائه کند.

منبع: پایگاه اینترنتی امید هسته ای ایرانیان