بانک شیر مادر برای نوزادان نارس و پُرخطر

کارشناسان معتقدند، وجود مواد ایمنی زا در شیر مادر، کودک را از ابتلا به بیماری های عفونی مانند اسهال و بیماری های سیستم تنفسی مانند عفونت گوش و ریه محافظت می کند و بهترین شرایط رشد و تکامل ذهنی او را فراهم می آورد، همچنین احتمال ابتلا به آلرژی، آسم، بیماری های قلبی، فشارخون و چاقی و بدخیمی ها را کاهش می دهد.‏

‏آنان همچنین می گویند، تغذیه با شیرمادر، جنبه اقتصادی هم دارد، زیرا مادری که به نوزاد خود شیر می دهد، با تغذیه مناسب خود و کودکش، کالری لازم برای حفظ سلامت خود را فراهم می آورد و از هزینه های خانواده نیز می کاهد. چرا که هزینه تامین غذاهای مفید برای مادر شیرده، از قیمت تمام شده برای تهیه شیرخشک، بسیار کمتر است. ‏

یکی از مشکلات اساسی در تغذیه نوزاد با شیر مادر، مسئله اشتغال زنان است. کار بیرون از منزل، فرصت مادر را برای شیردهی و انجام سایر فعالیت های مراقبت از کودک، محدود می کند. مطالعات نشان داده است که پس از زایمان، مقدار شیر در مادران شاغل مانند غیر شاغلین است، اما پس از گذشت مدتی این میزان در مادران شاغل کاهش چشمگیری می یابد.اهمیت تغذیه طبیعی نوزاد سبب شده است تا از سوی سازمان های بهداشت جهانی ویونیسف، همه ساله روزهایی به عنوان هفته جهانی تغذیه با شیر مادر تعیین شود.

‏

** بانک شیر نوزادان نارس و پرخطر

دکتر سید علیرضا مرندی - رئیس فرهنگستان علوم پزشکی ایران با اعلام افتتاح نخستین بانک شیرنوزادان نارس و پرخطردر تبریز، در مصاحبه با خبر گزاری ایرنا اظهار داشته است: «بانک شیر مادر»، سرمایه بزرگی برای پیشگیری از رواج بسیاری از بیماری هاست و به منظور سلامت افراد جامعه لازم است این بانک در کشور افزایش یابد.وی با بیان این مطلب که متاسفانه در فرهنگ خانواده ها در خصوص شیردهی مادران به قدر کافی کار نشده است و باید این موضوع جزو برنامه های بهداشتی برای فرهنگ سازی باشد تا اهمیت شیر مادر در جامعه تبیین شود، می گوید: ایجاد بانک های شیر مادر در کشور علاوه بر ابعاد پزشکی و بهداشتی، از بعد اقتصادی نیز آثار قابل توجهی در جامعه دارد.

دکتر مرندی با اشاره به اهمیت استفاده نوزادان نارس از شیر مادر می افزاید: به دنبال این هستیم که نوزادان نارس حتی المقدور فقط با شیر مادر تغذیه شوند. 

‏

** اهمیت شیر مادر

دکتر محمد حسین صومی ـ رئیس دانشگاه علوم پزشکی تبریز با بیان این مطلب که شیر مادر به عنوان بهترین فرآورده غذایی می تواند در خدمت رشد و سلامت نوزاد قرار گیرد، می گوید:عدم تغذیه نوزادان با شیر مادر، هزینه های مستقیم و غیرمستقیم و نامحسوس گوناگونی را بر جامعه تحمیل می کند که اگر بتوان تغذیه نوزادان با شیر مادر را 35 تا 75 درصد در کشور افزایش داد، هزینه های سنگینی از حوزه سلامت برداشته می شود.

وی با اشاره به این مطلب که شیر مادر برای هر نوزادی لازم و برای نوزادان نارس واجب تر است، می افزاید: ایجاد «بانک شیر» در جامعه مثل واکسیناسیون جامعه در مقابل بیماری هاست و از این رو از مادرانی که شیر اضافی دارند درخواست می کنیم شیرشان را به این بانک اهدا کنند.دبیر کمیته ارتقای سلامت مادر و نوزاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز همچنین یاد آوری می کند: بر اساس یافته ها و منابع علمی، تغذیه با شیر مادر با فراهم کردن سدهای دفاعی در مقابل عوامل عمومی بیماری زا، باعث تقویت سیستم دفاعی نوزاد می شود.

به باور وی، استفاده از شیرمادران ترجیحا شیر خود مادران و یا شیر اهدایی آنان، خطر ابتلا به عفونت و بیماری های التهاب روده در نوزادان را کاهش می دهد، به افزایش هوش و تکامل نوزادان در بلند مدت کمک می کند وپیشگیری از ابتلا به بیماری های مزمن حاد و عفونی، بیماریهای آلرژیک، قلب و عروق و عفونت های دستگاه گوارش، تنفس و ادراری از دیگر مزایا و فواید تغذیه با شیر مادر است که باعث بهبود بینایی و تکامل شناختی در این دسته نوزادان هم می شود، حتی اگر شیر مادر از طریق دیگر و غیر از سینه مادر به صورت استفاده از شیر ذخیره شده در بانک شیر دریافت شود، همین تاثیرهای خارق العاده را دارد. 

‏

** بهترین منبع تغذیه نوزادان

دکتر اکبر کوشانفر ـ متخصص بیماری های کودکان در گفت وگو با گزارشگر روز نامه اطلاعات تأکید می کند: شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای رشد ونمو نوزادان است، به طوری که تحقیقات نشان داده است کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند در بزرگسالی، از رشد شخصیتی و ضریب هوشی بالایی بر خوردار می شوند. وی با بیان این مطلب که شیر مادر به دلیل دارا بودن مواد غذایی مقوی برای رشد و نمو شیر خواران ضروری است، می افزاید: نوزادانی که در بدو تولد شیر مادرمی خورند، اگر حدود 3 کیلوگرم وزن داشته باشند، 6 ماه بعد وزن شان 2 برابر و در یکسالی حدود 10 کیلوگرم می شود. ‏

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی یاد آوری می کند: شیر مادر از نظر دارا بودن انواع ویتامین ها و ریزمغذی ها، برای نوزادان عالی است و بهترین تاثیر مثبت را در رشد و نمو شیرخواران دارد، البته به شرط آن که تغذیه مادر از مواد غذایی اولیه تازه و مناسب باشد.

‏

** تغذیه مناسب مادران باردار ‏

دکتر کوشانفر با اشاره به این مطلب که مادران باید در دوران حاملگی تغذیه خوبی داشته باشند تا جنین شان به خوبی رشد و نمو کند، می گوید: مادران باید از مواد پروتئینی ، ویتامین ها، املاح و نیز از مکمل های آهن و اسید فولیک در دوران بارداری و شیر دهی استفاده کنند، تا کمبودی برای شیرخواران به وجود نیاید.

به اعتقاد دکتر کوشانفر، خوردن شیر مادر رابطه عاطفی خاصی را بین نوزادو مادر ایجاد می کند و از این رو بعد از به دنیا آمدن نوزاد، او را روی سینه مادر قرار می دهند. تغذیه نوزاد باید در همان ساعات اول تولد شروع شود.معمولا هفته اول ممکن است شیر مادر مختصر و کم باشد، ولی به تدریج جوابگوی نوزاد می شود.‏وی با اشاره به این مطلب که عدم تغذیه نوزاد با شیر مادر، کودک را در معرض خطرات زیادی قرار می دهد، می افزاید: بین تغذیه با شیر مادر و کاهش عفونت های تنفسی و عوارض طولانی مدت ناشی از آن، ارتباط مستقیم وجود دارد. به طوری که مدت شیر دهی با ابتلا با عفونت های گوارشی، تنفسی، آسم، برونشیولی، اگزما، اسهال و استفراغ دوران کودکی، بیماری سلیاک گوارشی، دیابت، لوسمی، مرگ های ناگهانی و مشکلات شناختی شیر خواران، ارتباط دارد.

این متخصص بیماری های کودکان با بیان این مطلب که تحقیقات زیادی در مورد سلامت مادرانی که به فرزندان خود شیر می دهند، انجام شده است، یاد آوری می کند: بررسی های انجام شده در آمریکا نشان می دهد مادرانی که به نوزادان خود شیر می دهند، احتمال ابتلاشان به دیابت نوع2، سرطان های تخمدان و سینه و بیماری های قلبی عروقی، بسیار کمتر از دیگر مادران است.‏ وی یاد آوری می کند: از 6 ماهگی به بعد، تغذیه با غذای تکمیلی برای شیرخواران شروع می شود و به تدریج، میزان ترشح شیر در بدن مادران هم پایین می آید. معمولا شیرخواران در انتهای یک سالگی به تغذیه با حدود 30 درصد شیر مادر خود نیاز دارند و این نیاز در سال دوم زندگی به 20 درصد کاهش می یابد. 

‏

** تغذیه کمکی با شیر خشک

دکتر کوشانفر در پاسخ به این پرسش که چه گروه هایی از نوزادان نیاز به تغذیه کمکی با شیر خشک در اولین ماه های تولد دارند، می گوید: بعضی از نوزادان قدرت مکیدن کافی ندارند و نمی توانند سینه مادر را تا زمانی که سیر شوند، بمکند. این ضعف در آنان باعث می شود همیشه گرسنه باشند و گریه کنند.

گروهی از نوزادان هم در 3 ماه اول زندگی به دلایل گوناگون و از جمله نداشتن قدرت کافی مکیدن، وزن نمی گیرند که این موضوع رشد آنان را با مشکل مواجه می سازد. که در این شرایط، پزشک متخصص مصرف شیرخشک را توصیه می کند.

گروه سوم هم مادران شاغلی هستند که نمی توانند در فاصله زمانی کوتاه به نوزاد شیر خودشان را بدهند. این گروه هم ناگزیرند از شیرخشک استفاده کنند، هر چند که بر اساس قانون، مادران تا 6 ماه حق استفاده از مرخصی استعلاجی را دارند، اما گاهی پیش از پایان این مدت سرکار می روند. این 3 گروه از نوزادان برای اینکه گرسنگی نکشند و رشد طبیعی داشته باشند، باید امکان مصرف غذاهای کمکی را داشته باشند و چون پیش از 6 ماهگی نمی توان از غذاهایی مانند فرنی و حریره بادام استفاده کنند، بهترین گزینه برای آنان، شیرخشک است. به اعتقاد دکتر کوشانفر، شیر مادر از نظر دارا بودن انواع ویتامین ها و ریزمغذی ها برای نوزاد عالی است و بهترین تاثیر مثبت را در رشد و نمو آنان دارد و در شرایط عادی نیز استفاده از غذاهای کمکی بعد از 6 ماهگی لازم و ایده آل ترین شرایطی است که برای یک شیرخوار وجود دارد.

** فواید شیر مادر

دکتر شیرین مرادمند- متخصص بیماری های کودکــان به گـزارشگر روز نامه اطلاعات می گوید:احتمال مرگ نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی کنند، در 6 ماه اول زندگی خود 14 برابر کودکانی است که منحصرا از شیر مادر تغذیه می کنند و این در حالی است که آغاز تغذیه کودک با شیر مادر در روز بعد از تولد، خطر مرگ او را تا 45 درصد کاهش می دهد.

وی با بیان این مطلب که تغذیه با شیر مادر به توانایی های کودک برای یادگیری کمک می کند و از ابتلای اوبه چاقی و بیماری های مزمن پیشگیری به عمل می آورد، می افزاید: مطالعات انجام شده نشان داده است که تغذیه با شیر مادر به پس انداز های مالی زیادی در نظام مراقبت های بهداشتی منجر می شود، زیرا کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، کمتر از سایر کودکان به بیماری های گوناگون مبتلا می شوند.

این متخصص بیماری های کودکان یاد آوری می کند: استفاده از مزایای تغذیه با شیر مادر مختص کودکان نیست، بلکه احتمال باردار شدن مادرانی هم که به کودکان شان به طور انحصاری شیر می دهند، در 6 ماه بعد از زایمان بسیار کم است، بهبود آنان بعد از زایمان بسیار سریعتر است و زودتر به وزن قبل از بارداری خود باز می گردند. شواهد نشان می دهد که این مادران کمتر افسردگی بعد از زایمان را تجربه می کنند و احتمال ابتلای شان به سرطان سینه و تخمدان هم کمتر است.‏

** مشکلات مادران شاغل ‏

دکتر مرادمند با اشاره به این مطلب که معمولاً مادران شاغل ترجیح می دهند در ساعاتی که کنار نوزادان شان حضور ندارند، فرزندشان شیرخشک و زمانی که در کنار فرزندشان هستند، کودک شیر مادر بخورد تا نیازهای تغذیه ای او تامین شود، می گوید: گاهی شیر مادر برای نوزاد کافی نیست که در این صورت باید به او به عنوان غذای مکمل، شیر خشک خورانده شود.

در این شرایط توصیه می شود، فقط یک نوع شیر خشک برای کودک انتخاب شود. علاوه بر آن، حتی اگر شیر مادر دوشیده و از طریق بطری به کودک داده می شود، فقط یک نوع سرشیشه باید برای نوزاد در نظر گرفته شود و سرشیشه ای که برای شیر خشک انتخاب می شود، نباید با این سرشیشه متفاوت باشد تا کودک بدخلقی نکند.

البته باید توجه داشت علیرغم فوایدی که شیر مادر دارد، معمولا نوزادانی که فقط شیر مادر می خورند، دچار کمبود ویتامین ‏Dمی شوند و از اینرو بهتر است از مکمل های غذایی حاوی ویتامین ‏D‏ استفاده کنند. تغذیه با شیرخشک می تواند ویتامین ‏D‏ مورد نیاز بدن کودک را تامین کند.

‏

** تسهیلات برای مادران

دکتر مرادمند می افزاید: مادران شاغل در مدت شیردهی، به توجه خاص و حمایت های خانواده و جامعه نیاز دارند. از این رو باید در محل کار زنان کارمند، تسهیلاتی ایجاد شود تا شیردهی آنان در کنار کارشان، ادامه یابد.مثلا افزایش مدت مرخصی زایمان، تاسیس شیرخوارگاه در جوار محل کار مادران و بهترین کار، گذاشتن کودک در شیرخوارگاه نزدیک به محل کار مادر است تا امکان تغذیه از سینه مادر هر 2 ساعت یک بار وجود داشته باشد. ‏

‏ وی یادآوری می کند:توجه خاص و حمایت افراد خانواده و به ویژه جامعه از مادران شاغل در دوران شیردهی ضروری است، تا با ایجاد تغییرات اجتماعی و قانونی لازم ترتیبی اتخاذ شود که جدایی مادر و فرزند شیرخوارش به حداقل برسد.

مادر باید از مرخصی کافی زایمان، مرخصی های ساعتی شیردهی، ساعت های کار قابل تغییر و انعطاف پذیر یا شیفتی، مهد کودک و تسهیلات لازم برای دوشیدن شیر در محل کار، برخوردار شود.‏

این متخصص بیماری های کودکان توصیه می کند: مادران در صورت امکان باید از مرخصی های طولانی بیشتری استفاده کنند و یک هفته پیش از بازگشت به سر کار، فرزند شیرخوار خود را با فردی که قرار است مراقبت او را به عهده گیرد، آشنا سازند. وی همچنین می گوید: برای افزایش میزان تغذیه نوزادان با شیر مادر درکشور چین، نهضتی به نام «10متر مربع عشق» راه اندازی شده است که در آن هر سازمانی می تواند اتاق های شیردهی را که برای کارمندان، حامیان و یا مشتریان خود مطابق با استانداردهای ساده جهانی در نظر گرفته است، به ثبت برساند. ‏

** توصیه هایی به مادران شیرده

پزشکان برای مادرانی که نوزادان شان را شیر می دهند، توصیه هایی به شرح زیر دارند:

‏- منابع امگا 3 بخورید: بهتر است منابع غذایی حاوی امگا 3 در این دوران سهمی در رژیم غذایی داشته باشند، زیرا دریافت این ماده مغذی به تکامل مغز و سیستم عصبی نوزاد کمک می کند و بنابراین، منابع آن که شامل انواع ماهی و به خصوص ماهی های آزاد و تن است، حداقل 2 بار در هفته خورده شود. ‏

‏- آب بنوشید: بررسی ها نشان داده است خانم ها در دوران شیردهی به 3 تا 4 لیتر آب نیاز دارند و باید حداقل 2 لیتر آب در روز بنوشند. مصرف انواع مایعات و نوشیدنی ها هم می تواند از کمبود آب پیشگیری کند.

‏‏- شیر را فراموش نکنید: در دوران شیردهی خانم ها به 3 تا 4 واحد لبنیات نیاز دارند. این موادغذایی منابع پروتئین، کلسیم، ویتامین ‏D‏ و مایعات است و خوردن شیر و ماست توسط مادر می تواند موادمغذی ای را به نوزاد برساند که به روند رشدش، کمک می کنند.

‏- گوشت بخورید: بهتر است گوشت قرمز بدون چربی میل کنید، زیرا نیاز بدن به پروتئین و ویتامین ‏B12‎‏ در این دوران افزایش می یابد.

‏‏- برنج قهوه ای را انتخاب کنید: برنج از موادغذایی است که انرژی را تامین می کند و حجم شیر را افزایش می دهد. البته توصیه می شود که نوع قهوه ای برنج را مصرف کنید.

‏- جو را فراموش نکنید: جو از موادغذایی است که باعث آرامش مادر می شود و به تولید شیر کمک می کند. این ماده غذایی باعث ترشح هورمون اکسی توسین می شود که در تولید شیر دخیل است، بنابراین خوردن سوپ جو، نان جو و هر غذایی که از جو تهیه شده است، به شما توصیه می شود./روز نامه اطلاعات