دو مساله مهم یعنی رشد و توسعه اقتصادی و هماهنگی برای حل بحران های منطقه انگیزه های اصلی برگزاری اجلاس سران ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه است.
روزنامه اعتماد در صفحه دیپلماسی در گفت و گو با محسن پاک آیین به بررسی نشست سران ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان پرداخت و نوشت: دو مساله مهم یعنی رشد و توسعه اقتصادی و هماهنگی برای حل بحران های منطقه انگیزه های اصلی برگزاری اجلاس سران ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه است.
در این گفت و گو که در شماره یکشنبه 17 مرداد 1395 خورشیدی با سفیر ایران در آذربایجان منتشر شد، می خوانیم: دیدارهایی استراتژیک در باکو برای افزایش همکاری ها و نزدیک کردن دیدگاه ها. امروز حسن روحانی به همراه هیاتی عالیرتبه به باکو سفر خواهد کرد تا روز دوشنبه در نخستین اجلاس سه جانبه سران کشورهای ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان شرکت کند.
افزایش روابط و تقویت مناسبات و ایجاد همکاری های جدید، اصلی ترین محور اجلاس یک روزه میان سران خواهد بود و طیف مختلفی از مسائل از حوزه بازرگانی و انرژی تا مبارزه با تروریسم و حمل و نقل مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. با این حال، جرقه برگزاری این اجلاس سه جانبه در هنگام سفر رییس جمهور آذربایجان به تهران در اسفند ماه سال گذشته و با ابتکار حسن روحانی زده شد و حدود چهار ماه پیش نیز مقدمات آن در اجلاس مشترک میان محمدجواد ظریف، سرگئی لاوروف و المار محمد یاروف پی ریزی شد.
اینک با سفر روسای جمهور ایران و روسیه به باکو و دیدارشان در روز دوشنبه، انتظار می رود آن توافقات و این زمینه سازی وارد فاز جدیدی از اجرایی شدن بشود و روابط تهران، مسکو و باکو بیش از هر زمان دیگری به سمت و سوی استراتژیک شدن حرکت کنند.
**هفمین دیدار روحانی با پوتین و علی اف
سفر امروز روحانی به جمهوری آذربایجان نخستین سفر او به این کشور نیست. او یک بار قبل هم در سال ١٣٩٣ به باکو سفر کرده بود. روسای جمهوری دو کشور هم تا به امروز شش بار با یکدیگر در تهران، باکو و آستاراخان روسیه دیدار کرده اند. با این حال، سفر روحانی به باکو را می توان یک تیر و دو نشان دانست؛ هم حضور در اجلاس سه جانبه سران و هم انجام دیدارهای دوجانبه اختصاصی با روسای جمهوری آذربایجان و روسیه. در این چارچوب، رییس جمهور ایران امروز به دیدار همتای آذربایجانی خود می رود و در این دیدار، روند اجرای همکاری ها و توافقات دو کشور در طول سال های اخیر مورد بررسی قرار خواهد گرفت و چشم انداز افزایش مناسبات و توسعه روابط بررسی می شود.
همچنین عملیات اجرایی چند واحد صنعتی مشترک در آذربایجان همراه با انتقال فناوری از ایران با حضور روحانی آغاز خواهد شد. با این حال، مهم ترین دیدار دوجانبه روز دوشنبه میان حسن روحانی و ولادیمیر پوتین صورت خواهد گرفت. میزان دیدارهای روحانی و پوتین، هم اندازه دیدارهای روحانی و علی اف در سه سال اخیر است. روحانی و پوتین تا قبل از دیدار فردا، شش بار با یکدیگر در بیشکک، شانگهای، دوشنبه، آستاراخان، تهران و نیویورک دیدار کرده اند.
با این حال، به نظر می رسد با توجه به بحران های منطقه ای و همچنین همکاری های تهران و مسکو در بحران سوریه، همکاری های امنیتی و دفاعی مهم ترین محور گفت وگوهای روسای جمهوری دو کشور باشد. درباره نشست سران ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان گفت وگویی با محسن پاک آیین، سفیر جمهوری اسلامی ایران در باکو داشته ایم که در ادامه می آید:
**روز دوشنبه اجلاس سران کشورهای ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان در باکو برگزار می شود. چه مسائلی موجب شد تا این اجلاس برای نخستین بار میان سران کشورها برگزار شود؟
به نظر من دو مساله مهم یعنی رشد و توسعه اقتصادی و هماهنگی برای حل بحران های منطقه انگیزه های اصلی برگزاری اجلاس سران ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه است. معمولا این قبیل دیدارها و مذاکرات به ارتقای روابط ایران و کشورهای منطقه کمک می کند. در این اجلاس هم تلاش خواهد شد تا روند جدیدی از همکاری شکل بگیرد و موجب همبستگی و هم افزایی کشورهای ذیربط شود.
پروژه کریدور حمل و نقل بین المللی «شمال ـ جنوب» یکی از بهترین فرصت های ممکن برای حمل و نقل کالاهای ترانزیتی از هند، ایران و کشورهای خلیج فارس به جمهوری آذربایجان، فدراسیون روسیه و سپس به شمال و غرب اروپاست. این موضوع می تواند یکی از محورهای اصلی مذاکرات سه جانبه باشد. اجرای پروژه های سرمایه گذاری راهبردی در حوزه های انرژی از محورهای دیگر برای همکاری متقابل است. در عین حال فرصت های خوبی برای گسترش همکاری در زمینه تجارت و خدمات از جمله گردشگری، بهداشت و آموزش وجود دارد.
طبعا مساله خزر نیز موضوع مهمی برای مذاکرات در دیدار سه جانبه سران خواهد بود. کشورهای حاشیه خزر در سال های اخیر به پیشرفت های زیادی در مسائل مربوط به ابعاد مختلف همکاری در خزر از جمله استفاده از ذخایر انرژی و منابع آبزی دست یافته اند. اسنادی در این خصوص امضا شده و آنها با موفقیت اجرا می شود. اقدامات لازم برای تدوین کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به مرحله نهایی نزدیک می شود.
**در اجلاس سران، چه اسنادی میان روسای جمهوری به امضا خواهد رسید؟
مدتی است که سه کشور روی یک بیانیه مشترک که بیانگر مواضع مشترک آنان در قبال چگونگی توسعه همکاری های اقتصادی سه جانبه و حل بحران های منطقه ای و مبارزه با تهدیدات موجود نظیر تروریسم، افراط گرایی و قاچاق مواد مخدر خواهد بود کار می کنند. فکر می کنم این بیانیه در پایان اجلاس منتشر شود.
**گفته بودید که در این اجلاس، تصمیمات بزرگ و اقتصادی و امنیتی هم میان سران کشورها گرفته خواهد شد. این تصمیم بزرگ اقتصادی و امنیتی به طور مشخص شامل چه مسائلی است؟
همان طور که گفتم گسترش همکاری های سه کشور در حوزه راه آهن به خصوص احداث خط آهن رشت - آستارا، توسعه حمل و نقل و ارتباطات، همکاری های مرزی، همکاری در زمینه های فرهنگی و رفع موانع برای همکاری های بانکی و همچنین اتخاذ تدابیر امنیتی برای استقرار ثبات و آرامش در منطقه در اولویت مذاکرات سه کشور قرار خواهد داشت و تصمیمات خوبی برای همکاری در این زمینه ها اتخاذ خواهد شد.
**این تدابیر امنیتی شامل چه حوزه ها و مسائلی است؟
در نزدیکی مرزهای ایران و آذربایجان و روسیه دو منطقه بی ثبات امنیتی از جمله افغانستان و کشورهای ناامن خاورمیانه وجود دارند که یکی از تهدیدهای امنیتی است. متاسفانه از این کشورها ناامنی، قاچاق مواد مخدر، قاچاق اسلحه، تروریسم بین المللی و جرایم مرزی تولید و صادر می شود. سه کشور معتقدند که با تروریسم و گروه های تروریستی منطقه می توان با وحدت بین المللی و با رعایت موازین حقوقی و همکاری سازمان ملل متحد مبارزه کرد.
سه کشور معتقدند که نمی توان تروریست ها را به تروریست های «خوب» و «بد» تقسیم بندی کرد و سوءاستفاده از گروه های تروریستی افراطی و تندرو برای منافع سیاسی و منطقه ای نیز غیرقابل قبول است. در زمینه مبارزه با تهدیدات بین المللی، کشورهای منطقه باید همکاری های اطلاعاتی، سیاسی، حقوقی و چندجانبه زیادی انجام داده و تلاش کنند تا این همکاری ها را به صورت مستمر توسعه دهند. لذا در اجلاس سه جانبه می توان از ضرورت ایجاد مذاکرات سه کشور ایران، آذربایجان و روسیه در این زمینه سخن به میان آورد. به نظر من برای مبارزه با مواد مخدر و اقدامات ضد تروریستی چشم انداز خوبی برای همکاری این سه کشور وجود دارد.
**در ماه های گذشته شاهد اوج گیری بحران قره باغ در منطقه بودیم. آیا در این نشست برای دست یافتن به راهکار یا مجمعی جهت میانجیگری و جلوگیری از بروز بحران در منطقه گفت وگو خواهد شد؟
قره باغ یک مناقشه مزمن منطقه ای است که حل آن موجب تقویت ثبات و امنیت شده و پشتوانه ای برای توسعه همکاری های اقتصادی خواهد بود. در واقع بدون استقرار امنیت نمی توان به دنبال ثبات اقتصادی بود بنابراین این مناقشه آنقدر اهمیت دارد که در این اجلاس مورد مذاکره قرار گیرد. در ماه های اخیر و به خصوص بعد از درگیری های نظامی بین آذربایجان و ارمنستان در فروردین ماه، روسیه و ایران سعی کرده اند نقش خود را برای حل مناقشه قره باغ فعال تر کنند.
آتش بس موجود مورد حمایت تهران و مسکو قرار گرفت. بعد با کمک روسیه، امکان دیدار روسای جمهور ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سن پترزبورگ که دیدار مهمی بود، فراهم شد. تهران از آتش بس و ادامه مذاکرات حمایت کرده و معتقد است مناقشه قره باغ راه حل نظامی ندارد. ما اعتقاد داریم که باید در کشورهای همسایه ما صلح و امنیت برقرار شده و انسان های بی گناه کشته نشوند، مرزهای رسمی تثبیت شوند و روابط اقتصادی و تجاری میان کشورها برقرار شود. در این موارد می توان در اجلاس سه جانبه گفت وگو کرد.
**برخی معتقدند که در بحران اخیر قره باغ، ایران نقش چندانی ایفا نکرد و دلیل آن را نپذیرفتن نقش آفرینی از سوی روسیه و همچنین عدم پذیرش این نقش از طرفین درگیر بحران می دانستند. آیا شما این تحلیل را قبول دارید؟
ایران به عنوان یک بازیگر فعال منطقه ای از آغاز مناقشه قره باغ کلیه تحولات را تحت نظارت قرار داده و در مواقع لازم نقش خود را مسوولانه جهت حل این مناقشه ایفا کرده است. برخی از استان های جمهوری آذربایجان که فعلا در اختیار این کشور نیست، در مجاورت ایران قرار دارد و بنابراین، یک مقوله جدی امنیتی قابل توجه برای ایران است و به همین دلیل ما نمی توانیم نسبت به این مناقشه بی تفاوت بمانیم.
**در این اجلاس تصمیمی برای تسهیل در روند همکاری گردشگری اتخاذ خواهد شد؟
هر سه کشور به دنبال تقویت گردشگری به عنوان یکی از منابع درآمد هستند و تسهیل در روند گردشگری نیز به تسهیلات ویزایی ربط دارد. از سوی دیگر، تقویت ارتباطات و توسعه روابط انسانی نقش مهمی در تقویت مناسبات سیاسی دارد، بنابراین فکر می کنم سه کشور در این موارد به خصوص ایجاد تسهیلات ویزایی با یکدیگر مذاکره کنند.
**آیا در این اجلاس شاهد تصمیم گیری جهت شکل گیری یک بانک مشترک میان طرفین برای تسهیل در روند همکاری های اقتصادی و مالی خواهیم بود؟
امیدوارم این اجلاس موجب شکل گیری همکاری های منسجم بانکی بین سه کشور باشد اما به یاد داشته باشیم که این اجلاس نخستین نشست سه جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان است و نباید انتظار داشت در این اجلاس شاهد شکل گیری همکاری هایی باشیم چراکه نیاز به مذاکرات مقدماتی کارشناسی دارد.
**آخرین وضعیت تکمیل کریدور جنوب به شمال و استفاده از خطوط ترانزیتی میان سه کشور به چه شکلی است؟
خوشبختانه احداث خط آهن آستارا - رشت با مشارکت ایران و جمهوری آذربایجان آغاز شده و ما از مشارکت کشورهای ثالث از جمله روسیه نیز استقبال می کنیم بنابراین اهمیت تقویت و حمایت بیشتر از پروژه های مربوط به توسعه کریدور ترانزیتی شمال - جنوب می تواند از محورهای مهم مذاکرات در این اجلاس باشد.
**آیا در این اجلاس یا حاشیه آن ، گفت وگوهایی میان سران یا وزرای امور خارجه ایران، روسیه و آذربایجان درباره رژیم حقوقی دریای خرز هم صورت خواهد گرفت؟
ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان توجه خاصی به رژیم حقوقی دریای خرز دارند و بنابراین تداوم تلاش های همه جانبه با هدف حفظ دریای خزر به عنوان دریای صلح و دوستی و امنیت و همکاری و تاکید بر نهایی کردن کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر بر اساس انصاف و مبانی حقوقی از دیگر موارد قابل مذاکره سه جانبه خواهد بود.
**قرار است آقای روحانی امروز با الهام علی اف همتای آذربایجانی خود دیدار کند. محور این گفت وگوها چیست؟
بعد از مذاکرات هسته ای و دستیابی به توافق برجام و کاهش فشارهای بین المللی بر ایران، فرصت های مناسبی برای همکاری در جهت منافع هر دو طرف ایجاد شده است. در مرحله اول می توان روابط تجاری اقتصادی بین خود را توسعه دهیم. خوشبختانه حجم تجارت فی مابین دو کشور در شش ماهه اول توافق، ٦٦ درصد رشد داشته است و طی5 ماه نخست سال جاری هم حجم مبادلات را افزایش داده ایم و این نشانه خوبی برای ادامه همکاری های تجاری است.
طرح های زیادی در زمینه همکاری های نفت و گاز و انتقال برق با باکو تنظیم شده و در حال مذاکرات هستیم. ایجاد منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه کشورهای اوراسیایی می تواند منجر به تقویت روابط تجاری و اقتصادی طرفین شود. در این زمینه گروه کاری مربوطه مشغول بررسی و انجام امور کارشناسی مربوطه هستند. ما در ارتباط با مسائل منطقه ای نیز طرفدار گسترش همکاری با باکو هستیم و آن را عامل مهمی در تامین امنیت منطقه شامل آسیای مرکزی، حاشیه خزر، خاورمیانه و غرب آسیا می دانیم. لذا این موارد به خصوص موضوع حمل و نقل که قبلا به آن اشاره شد، می تواند از محورهای مذاکره باشد.
**مساله لغو روادید از سوی جمهوری آذربایجان تا چه زمانی صورت خواهد گرفت؟
این موضوع به طور جدی در دستورکار قرار دارد و امیدواریم در روزهای آینده شاهد اعلام تسهیلات ویزایی برای ایرانیان از سوی جمهوری آذربایجان باشیم.
*منبع: روزنامه اعتماد
نظر شما
