بختک تحریم دلاری بر سر ارزهای جهانی

به عبارتی نظام مالی آمریکا توانسته به نوعی رفع تحریم بانکی ایران را از طریق سلطه دلار برسایر ارزها دور بزند یعنی هنوز امکان انتقال وجوه بین المللی ومنابع ارزی بلوکه شده ایران به صورت کلی وجود ندارد و آنچه انجام می پذیرد به جای آن که ناشی از رفع تحریم بانکی باشد حاصل استثنائاتی در رویه های معمول بانکداری جهان است که با پی گیری بانک مرکزی و فعالان بخش خصوصی امکان آن فراهم شده است. 

به این ترتیب معضل موجود در روابط بانکی، وابستگی انتقال ارز به محاسبات دلاری است. چنان که به جز 3 ارز یورو، پوند و ین، سایر ارزها برای تبدیل به هر ارز دیگری باید ابتدا به دلار به عنوان ارز واسط تبدیل شوند و پس از قیمت گذاری براساس این تبدیل، به ارز مورد نظر تبدیل شوند که نقش واسطه ای دلار موجب رصد این تبدیل ارز توسط خزانه داری آمریکا و مشمول تحریم های دلاری می شود. دراین گزارش گره های فنی انتقال بین المللی ارز توسط فعالان بخش خصوصی را مرور و درادامه از زبان یک کارشناس بانکی دلیل مسئله را بازخوانی می کنیم:

**جمیلی:ابتدا ارز به دلار و سپس به ارز مقصد تبدیل می شود

ابراهیم جمیلی، رئیس شورای مشترک بازرگانی ایران و هند درتوصیف مسئله جابه جایی ارز می گوید: یک فرمول تبادل ارز بین بانکهای دنیا وجود دارد که متاسفانه در یک لحظه محاسبه آن با دلار انجام می پذیرد و آمریکایی ها از این موضوع دارند سوء استفاده می کنند. این تبادلات درآن فرمول محاسباتی به این صورت است که ابتدا ارز به دلار و سپس به ارز مقصد تبدیل می شود. به گفته وی به دلیل کارشکنی آمریکا اصلا امکان ورود مبادلات ارزی ایران در این فرمول وجود ندارد در نتیجه مبادله ارز با مشکل مواجه می شود. 

وی در پاسخ به این که چه عاملی موجب می شود که مبادلات ارزی ایران در فرمول محاسباتی به دلار ورود نکند و آیا بانک مرکزی آمریکا مانع آن می شود، می گوید: بانکها {به دلیل ترس از تحریم آمریکا} دراین زمینه احتیاط می کنند، به عقیده من باید تیم های کارشناسی ارتباطشان را با بانکهای جهان بیشتر کنند و اعتماد و اطمینانی به طرفهای مقابل بدهند که این کار انجام گیرد. به گفته وی این موضوع به بانک مرکزی آمریکا نمی رسد بلکه خود بانکها {دراقصی نقاط جهان} هستند که احتیاط می کنند و چنین مبادلاتی را انجام نمی دهند. جمیلی در پاسخ به این که چرا باید محاسبات به دلار انجام گیرد، مگر مبنای محاسبه هر ارز به ارز دیگر مشخص نیست، تصریح می کند: این امر تابع مقررات خاص بین المللی و بانکهای مرکزی جهان براساس یک فرمول توافق شده کاملا تخصصی است، این طور نیست که به توافق ما ارتباط داشته باشد. 

این امر ناشی از سلطه دلار بر ارزهای جهان است که قبل از تشکیل منطقه یورو و ایجاد پول واحد اروپایی یا قدرت گرفتن یوآن چین و سایر ارزهای معتبر بین المللی چنین مقرراتی بر مبادلات بانکی بین المللی حاکم شده است. به گفته وی متاسفانه طی چند سال گذشته که ما را تحریم بانکی کرده اند حضور فعالی دراین زمینه نداشته ایم ولی امیدواریم درآینده نمایندگان ایران در این مقررات بین المللی حضور داشته باشند و تاثیرات لازم را بگذارند. 

رئیس اتاق مشترک ایران وهند با بیان این که انتقال ارز اگر توسط دولت صورت گیرد تابع یک شرایط و اگر توسط بخش خصوصی انجام شود، تابع شرایط دیگری است، به گزارشگر ما می گوید: منابع مالی دولت غالبا در خزانه است اما بخش خصوصی عمدتا حسابهایی در خارج از کشور دارد که گاهی به دلیل محدودیتهای آمریکا برای بانکهای بین المللی درانتقال ارز با مشکلاتی مواجه می شود. به گفته وی هند تاکنون به تعهد خودش در زمینه پرداخت پول نفت ایران به صورت اقساطی عمل کرده است و با توجه به طلب هایی که از شرکتهای بزرگ نفتی این کشور داریم باید تمهیدات لازم اندیشیده شود و نمی شود همه را با یک نگاه دید.

**اثر روی یوآن چین

مجید رضا حریری، نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران وچین نیز با بیان این که امکان انتقال وجه بین ایران و چین از طریق کلنون بانک چین (Bank of kulnun) وجود دارد، می گوید: ما از زمان تحریم با این بانک کار می کردیم ولی حالا خیلی از شرکتهای چینی مایل نیستند که دراین بانک حساب داشته باشند چون این بانک به دلیل همکاری با ایران تحریم شده است و الان بانک بین المللی محسوب نمی شود ولی اگر کسی در این بانک حساب داشته باشد یا مراوده با ایران کند امکان دارد که مشتریان دیگر وی (درسایر نقاط جهان) از او خرید نکنند. 

حریری معتقد است که به همین دلیل خیلی از شرکتهای بزرگ چینی درزمان تحریم با ما کار نمی کردند اما عمده تجار قانونی ایرانی نسبت به سایر نقاط دیگر جهان مشکل کمتری درمبادلات مالی با چین دارند، البته فارغ ازمشکل نیستند چون ما تنها با یک بانک می توانیم درچین کار کنیم. وی می افزاید: کلنون بانک چین مثل هالک بانک ترکیه از زمان تحریم تاکنون با ما کار می کند و ما برای کار با شرکتهای مختلف باید به دنبال واسطه هایی باشیم که در این بانکها حساب داشته باشند.

اما ابراهیم جمیلی، رئیس شورای بازرگانی ایران وهند معتقد است که مشکل جابجایی یوآن چین به صورت کلی وجود دارد {آنچه الان اجرا می شود ناشی از یک استثنا است} و اگر تبدیل ارز از یوآن یا هرارز دیگری به ارز ملی ما باشد شامل مشکل ناشی ازتحریم دلاری نیز می شود مگر آن که ما مبادلات خودمان را از ابتدا بر مبنای پولهای ملی دوکشور تعیین کنیم یعنی پیمان پولی ببندیم که این کار را قبلا با ترکیه، هند، روسیه و بعضا با چین درقالب موافقتنامه های دوجانبه انجام داده ایم والان نیز درمواقعی اجرایی می کنیم. به گفته وی به دلیل تغییرات درارزش پولهای ملی کشورها چنین کاری با مخاطراتی نیز همراه است مثلا قبل از تحریم روسیه هر 32 روبل یک دلار بود ولی الان هر80 روبل یک دلار است که چنین تغییراتی در قیمت های صادراتی و عملکرد بازرگانان تاثیر می گذارد. جمیلی با تاکید براین که کشورمان باید سبد ارزی داشته باشد و از تکیه بر یک ارز خاص جلوگیری کند، می افزاید: پوند انگلیس که همیشه یکی از ارزهای قوی جهان بود اخیرا به شدت کاهش پیدا کرده است.

**یک گره فنی دیگر

مجید رضا حریری همچنین می گوید: اصلا شما می توانید روپیه را به روپیه انتقال دهید{تا مشکل تحریم دلاری وجود نداشته باشد} یا معامله با جنس و تهاترکالایی انجام دهید یا انتقال با روپیه هند و یوآن چین داشته باشید که درزمان تحریم هم مشکلی نبوده است {به خاطر وجود توافق نامه مشترک} که این موضوع برای ترکیه ، هند، چین و یکی دو کشوردیگر وجود داشته است که می توانستیم به آن ها نفت بفروشیم و درمقابل کالا بیاوریم که این ها به قوت خود باقی است مثل زمان تحریم هنوز هم می توانیم به این روشها کار کنیم.

**3 مانع پیش روی حضور بانک های ایرانی در بازار مبادلات مالی جهانی

وی می افزاید: با این حال اصل قضیه آن است که ما به راحتی بتوانیم درسیستم مالی بین المللی پول خرید یا فروش کالایمان را مبادله کنیم که این مسئله به دلیل نبود کارگزار معتبر مشکل است. برای این که یک بانک ایرانی بتواند با بانک خارجی معامله کند باید یک کارگزار خارجی داشته باشد که هیچ بانک بزرگی دردنیا کارگزاری بانکهای ایرانی را قبول نمی کند. 

وی سه دلیل را برای این مسئله بر می شمرد و می گوید: دلیل اول آن است که هنوز وضعیت تحریم و رفع تحریم ایران قطعی نشده است و دوم این که سیستم مالی ما باید تن به مقررات حاکم بر جهان در زمینه مبارزه با پولشویی و تروریسم می داده است یعنی طی 8سال گذشته که ما تحریم بانکی بوده ایم قوانینی بربانکداری جهان حاکم شده است که ما خودمان را با آن تطبیق نداده ایم، یکی ازآن ها همین بحث پیوستن به FATF است که اگر ما نپذیریم اصلا درسیستم بانکی دنیا ما را قبول نمی کنند. یعنی اتحادیه بانکداری جهانی می گوید که شرط عمل درسیستم بانکی جهانی آن است که هر کشوری مقررات ضد تروریسم را در منشاء و مبداء پول خود اعمال کند که همه بانکهای ما مجهز به چنین چیزی نیست. دلیل سوم سیستم های نرم افزاری است که باید دربانک های ما وجود داشته باشد که نداریم. 

یعنی حتی اگر تحریم ها کاملا برداشته شود مدتی زمان می برد که ما خودمان را با بانکداری روز دنیا تطبیق بدهیم. به گفته وی بانکهای ما باید ازنظر ترازنامه های مالی واجد یکسری صلاحیت هایی شوند که بانک های بین المللی آن ها را بپذیرند اما آنها را نیز نداریم که این مجموعه مسائل به اضافه یک بی اطمینانی بزرگ درباره سرنوشت رابطه ما با آمریکا درآینده موجب می شود که خیلی از بانکهای بین المللی از ترس جریمه شدن با ما معامله نکنند چون درزمان تحریم نیز بعضا جریمه های سنگینی پرداختند، مثلا اچ اس بی سی وهمچنین سی تی بانک آمریکا جریمه های میلیاردی سنگینی به خاطر ارتباط با ایران پرداختند.

**سهم 3 دهم درصدی ایران از گردش مالی 38 هزار میلیارد دلاری جهانی

وی می افزاید:جذابیت معامله با ایران آن قدر نیست که چنین ریسکهایی را بپذیرند. درسال 2015، 38 هزارمیلیارد دلار گردش مالی درجهان وجود داشته است که سهم ما از این رقم کمتر از سه دهم درصد است بنابراین برای معامله دراین سطح خیلی از بانکها حاضر به پذیرش ریسک نیستند. به گفته وی وقتی که می خواهید به عنوان بانک ایرانی درمعاملات جهانی حضور یابید باید دراین چرخه صاحب یک شناسنامه شوید که همان سوئیفت کد است که با آن می توانید ارز انتقال دهید ولی ما آن را نداریم. 

دوستانی که سه چهارماه پیش نیز می گفتند که مشکل سوئیفت حل شده است نیز الان بعضا می گویند که حل نشده است چون بانک مقابل هم باید ما را به عنوان یک کارگزار قبول داشته باشد که الان قراردادهای کارگزاری بسته نشده است. وی با این حال یک راه دورزدن این مسئله را استفاده از تابعیت های دیگر توسط برخی از ایرانی ها می داند و می گوید: خیلی از تجار با استفاده از تابعیت غیرایرانی خود و بازکردن حساب دربانکهای خارجی تحریم ها را دور زده اند یا شرکت درکشور ثالث با ملیت غیرایرانی ایجاد کرده اند چون امروزه دردنیا نمی توانید با عنوان یک شخص حقیقی گردش های مالی بالا داشته باشید.

به گفته این فعال بازرگانی یک اتاق پایاپای درنیویورک وجود دارد که نقل و انتقالات مالی دلاری را پایش و نظارت می کند که ما درآنجا مشکل داریم ولی مهمتر آن است که اگر انتقال ارز دلاری هم نباشد ما درگیر هستیم چون سیستم بانکی ما دردنیا هنوز تعریف نشده است یعنی آن چیزی که به نام سوئیفت کد معروف است وباید بانکهای ایرانی برای تبادل ارز با کارگزاران بانکی جهان یعنی بانک های بزرگ ومعتبر جهان داشته باشند؛ الان وجود ندارد واصولا نه به دلیل این که دلار است بلکه هرنوع انتقال ارزی برای ما مشکل دارد چون ارز را نمی توان با چمدان جابه جا کرد و سیستم بانکی ما هنوز به سیستم بانکی دنیا نپیوسته است. 

وی ادامه می دهد: ممکن است فردی یک یا ده مورد استثنا درمبادلات بانکی ایران و جهان را نام ببرد و بگوید که بانک کوچکی درایتالیا یا اتریش و غیره با ما مبادله انجام می دهد که واقعا چنین مشکلی هست و این مانند آن است که شما را دراین دنیای بزرگ مجبور کنند که فقط از یک بقالی دریک کوچه اجناس مورد نیازتان را بخرید.

**همان تقریبا هیچ معروف !

یک کارشناس بانکی نیز که خواهان افشای نام خود نبود، درگفت وگو با خراسان با تایید مشکل جابه جایی ارز به دلیل سلطه دلار برمحاسبات مالی جهانی، می گوید:به همین دلیل بود که رئیس کل بانک مرکزی ابتدای امسال درسفر به آمریکا همان جمله تقریبا هیچ معروف را به کار برد واعلام کرد که هرکار می خواهیم بکنیم یک سر آن به دلار برمی گردد وتقریبا هیچ چیزی از برجام نصیب سیستم بانکی ایران نشده است. 

به گفته وی یوترن(Uturn) یا دوربرگردان مالی به همین معنا است که اولین کسی که آن را مطرح کرد خود سیف {رئیس کل بانک مرکزی} بود. داستان این است که ما یکسری تحریم های اولیه داریم که از اوایل انقلاب وجود داشته است ازجمله این که آمریکا اجازه نمی داد که ما معامله به دلار داشته باشیم ولی الان مسئله مان آن است که وقتی می خواهیم یک ارز را به ارز دیگری تبدیل کنیم چون مبنایی برای این تبدیل وجود ندارد و مبنا فقط به دلار وجود دارد نیازمند یوترن می شود یعنی باید سیستم مالی آمریکا را اصطلاحا تاچ یا لمس کند درنتیجه وزارت خزانه داری آمریکا این موضوع را رد می کند ومی گوید که مشمول تحریم است. 

وی با اشاره به دفاع سیف درآمریکا از این موضوع که جابجایی ارز به غیراز دلار نباید ربطی به سیستم مالی دلاری داشته باشد، می گوید: الان بانک مرکزی درحال مذاکره با برخی از کشورها برای رفع این مشکل است ازجمله با کره جنوبی مذاکره می کند که بتواند پول این کشور(وون ) را به یورو تبدیل کند. به گفته وی به دلیل مذاکره بانک مرکزی با برخی از بانکهای خارجی تک تک آنها به خزانه داری آمریکا ایمیل می زنند و به صورت موردی مجوز می گیرند که این موضوع پس از مذاکره بانک مرکزی ما با برخی از بانکها درحال انجام است و درمواردی موفق به اخذ مجوز شده اند ولی عمدتا خارجی ها از این که مشمول تحریم های آمریکا شوند، می ترسند. وی با بیان این که سوئیفت تنها یک درگاه ارتباطی است که الان نیز وجود دارد، می افزاید: سوئیفت برقرار است و به ارزهای مختلف پیام های مالی مبادله می شود ولی این مبادلات برپایه دلار به خاطر تحریم های اولیه همچنان با مشکل مواجه است. 

وی با اشاره به این که درابتدا تحریم دلاری تنها مشمول جابجایی با خود دلار می شد، ادامه می دهد: جابجایی روپیه با پوند که دیگر ربطی به دلار ندارد، آمریکا هم نمی گوید که ربط دارد ولی خود کشورها یک قرارداد نانوشته ای دارند که هنگام تبدیل ارزها باید شاخصی داشته باشند که برمبنای آن بسنجند که این مبنا دلار آمریکا است. به گفته وی این طوری نیست که آمریکا راه بیفتد و به تک تک بانکهای دنیا بگوید که با ایران مبادله نداشته باشید بلکه این امر درسامانه های بانکی دنیا خود را نشان می دهد و قدرت دلار آمریکا است که خود را به سایر ارزها تحمیل کرده است و شاخصی برای تبدیل شدن است. وی می افزاید: رئیس کل بانک مرکزی نیز درسفر خود به آمریکا گفت که نیامده ام تا تحریم دلاری را بردارم، تحریم دلار مثل 37 سال گذشته باشد ولی اجازه دهید که پولهای ایران به سایر ارزها به کشور بازگردد که البته این موضوع برای چند مورد خاص حل شده است، مانند پولهایی که از هند و کره گرفته ایم.

**جای خالی مذاکره درمورد یوترن

این کارشناس بانکی درپاسخ به این که این شائبه وجود دارد که تحریم ناشی از یوترن نوعی تحریم ثانویه باشد نه اولیه می گوید: همین بحث است که برخی می گویند باید {هنگام مذاکرات هسته ای} به آن می پرداختند ولی به این بحث مانند برخی از انواع تحریم های دیگری که اجازه مذاکره درمورد آن ها به ایران داده نشده است، نیز نپرداخته ایم و مذاکره ای درمورد آن نشده است. به گفته وی الان بانک مرکزی خیلی جدی به دنبال آن است که اگر چه تحریم دلاری به قوت خود باقی است ولی اجازه تبدیل سایر ارزها به یکدیگر را بگیرد و دراین مورد درحال مذاکره است. 

وی درپاسخ به این که آیا نمی شود ازطریق پیمانهای دوجانبه پولی این مسئله را حل کرد، می گوید: امیدواریم که این اتفاق بیفتد ولی واقعیت آن است که دلار نیز خیلی در دنیا حاکمیت دارد و به عنوان یک ابزار سلطه از آن استفاده می کنند و چیزی نیست که تنها با برجام حل شود و به خصومتهای قبلی آمریکا با ما برمی گردد.

*منبع: روزنامه خراسان