بانکداری ایرانی-سهام شرکت های بانکی، همواره جزو سهام مورد توجه در بورس تهران بوده و به طور کُلی، سهام گروه اصلی «بانک ها و موسسات اعتباری»، یکی از لیدرهای بورس تهران و از تاثیرگذاران گروه های بورسی است. در حاضر، سهام بانک های مختلفی از جمله صادرات، تجارت، ملت، پاسارگاد، اقتصاد نوین، خاورمیانه و کارآفرین، در بورس تهران خرید و فروش می شود.
در گفت و گوی «بانکداری ایرانی» با محمود وحدت- کارشناس بازار سرمایه- تحولات نیمه اول سال 1400 و همچنین روزهای اخیر بورس تهران و به طور خاص سهام بانکی، مورد کند و کاو قرار گرفته است.
سال 1399 یک سال پُر نوسان و پُر هیجان برای بورس تهران بود. در سال گذشته، شاخص کُل بورس حدود 306 درصد رشد داشت و وقتی دوره رکود شروع شد شاخص کاهش پیدا کرد و در مجموع سال 1399 شاخص بورس 155 درصد رشد داشت.الان که در سال 1400 هستیم، شش ماهه اول سال تمام شده و فعلاً شاخص کُل در محدوده یک میلیون و 420 هزار واحد قرار دارد که نسبت به آخرین روز کاری بورس در سال 1399، فقط 9 درصد رشد و بازدهی داشته است. در دهه های اخیر و به طور مشخص در سال های 1388 و 1392، بورس تهران دوران رونق و رکود را تجربه کرده است.با توجه به این که جنابعالی، سه دهه است که در بورس فعالیت مستمر دارید، آیا وضعیت فعلی شاخص کُل بورس، شبیه همان دوره های قبل بوده و رشد 9 درصدی شاخص کُل بعد از جهش سال گذشته طبیعی است؟
برخی از سهامداران بورس که اطلاعات خاصی داشتند یا به هر علت دیگر، سهام خود را در مرداد سال 1399 فروخته و ضرر نکردند. از طرف دیگر 90 درصد کسانی که در سال گذشته وارد بورس شدند و سهامداران خُرد بودند، بیش از 60 درصد ضرر کردند یعنی افراد زیادی، دچار ضرر شده و آسییب زیادی دیدند.
سال 1400 هم، باز می تواند همان طور باشد چرا که در ابتدای سال، شاخص کُل بورس در سطح پایینی بود و یک ماه پیش، تا بالای یک میلیون و 500 هزار واحد بالا رفت ولی در یک ماه یا 20 روز اخیر، انگار ما دوباره به اول سال برگشته ایم.
در حال حاضر، ما می بینیم شاخص کُل تکان خورده ولی وقتی عملیاتی نگاه می کنیم، می بینیم که هیچ اتفاق خاصی برای سهامداران و سرمایه گذاران خُرد، رخ نداده است. حالا اگر بخواهیم وضعیت فعلی را با سال 1392 یا دوره قبل از آن قیاس کنیم، می توان گفت کسانی که امروز در بازار سرمایه حضور دارند، هم از نظر تعداد و هم از نظر دانش قابل مقایسه با سال های قبل نیستند.
به هر دلیلی، دولت آقای روحانی، اکثر جامعه و افراد عامی و کوچه و بازار را به بازار سرمایه دعوت کرد یعنی افراد زیادی درگیر بازار سرمایه شدند. در حالی که سال 1392 این طور نبود. از نظر تکنیکالی و از نظر نموداری، سال 1400 شبیه آن موقع می شود ولی من فکر نمی کنم با توجه به تعداد سرمایه گذاران و همچنین سرمایه ای که وارد بورس شده، دقیقاً مثل آن دوره نیست. از طرفی، من تصور نمی کنم بورس، به همان اندازه سال 1399 رشد داشته باشد و بعید می دانم که حداقل در دوره اول ریاست جمهوری آقای رئیسی، یک رشد شارپی، در بازار سرمایه اتفاق بیفتد.
*چند هفته بعد از اتمام دوره اوج بورس در دی ماه سال 1392 و شروع دوره رکود و نزول آن، سهامداران خُرد بورس به برخی از مقامات ارشد کشور نامه نوشته و گلایه کردند که دولتآنها را به بورس دعوت کرده ولی الان آنها را را در باتلاق تنها گذاشته است.قاعدتاً اگر آن سهامداران، سهام خود رو حفظ کرده باشند در سال 1399 و 1400 همچنان در سود هستند. کسانی که از نظر شما در ضرر هستند، دیر وارد بورس شدند و فرضاً در ماه های تیر و مرداد سال 1399، وارد بورس شدند که الان دچار ضرر هستند؟
دقیقاً همین طور است و این افراد، کسانی هستند که فکر می کنند بازار سرمایه مثلاً باید ماهیانه 10 درصد یا 20 درصد به آنها سود بدهد. این افراد، چنین باوری داشته و آموزش ندیده اند. تعداد زیادی از آنها فکر می کنند هر نمادی که صف خرید شد، خودشان هم در صف خرید قرار بگیرند و اگر فردا آن نماد، صف فروش شد، باید بفروشند.
یکی از دلایلی که این نوع سهامداران، ضرر می کنند، همین عامل بوده و متاسفانه صبر نمی کنند. اگر سرمایه گذار با دید دو ساله سهام بخرد، قطعاً سودآوری آن می تواند از سودآوری سکه و دلار، بهتر باشد.
*در همه سال های گذشته، چهار گروه بورسی از جمله خودرویی و بانکی، لیدرهای بازار بوده اند. در سال 1400 سهام برخی شرکت ها افزایش چند ده درصدی داشته و سهام برخی شرکت ها کاهش قیمت داشته است.به طور مشخص وضعیت سهام بانکی در ماه های سال 1400 تا الان چگونه بوده و تحولات این سهام را چگونه ارزیابی می کنید؟
سهام بانکی و خودرویی، فعلاً از بازار جا مانده و عقب افتاده اند یعنی آن انتظاری که ما برای رشد این دو بخش داریم، هنوز محقق نشده. برای مثال، سهام چند بانک ملت، صادرات و تجارت از رشد جا مانده اند. شاخص سازهای این دو گروه، هنوز رشد کافی نداشته و این رشد را از بازار طلب دارند.
*صنایع خودرویی محدودیت های خاص خودشان را در قیمت گذاری دارند و دچار زیان هم شده اند ولی بانک ها امکاناتی دارند که بتوانند سودآوری بهتری داشته باشند. فرضاً در سال 1392 بانک ها از طریق اصلاح نرخ تسعیر ارز توانستند سودآوری بالایی داشته باشند.به نظر شما، بانک ها دقیقاً چه امکانات و ظرفیت های دیگری دارند که همچنان لیدر بورس باقی بمانند؟
بانک ها منبع سرشار ثروت هستند و پول در بانک ها وجود دارد. بانک ها هستند که می توانند بازار را به سمت جلو و صعود، سوق بدهند، اما الان مشکل تحریم وجود دارد و سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی، بانک ها را کنترل می کند.
با توجه به نقدینگی موجود در بانک ها، اگر به بانک ها آزادی عمل داده شود، بازار به شکل فزاینده رو به جلو حرکت خواهد کرد و رشد خواهد داشت. در حال حاضر، سیاست های اقتصادی کشور از جمله کنترل تورم، اجازه رشد به این نوع سهام نداده است.
از طرفی، اگر کشور ما بتواند در مذاکرات سیاسی مربوط به برجام، به توافق هایی دست پیدا کند، مطمئن هستم نمادهای بانکی، پیشتاز بازار سرمایه خواهند بود.
*در سطح جهانی قیمت نفت خام و قیمت مواد اولیه پتروشیمی و پالایشی افزایش پیدا کرده و در ادامه قیمت سهام شرکت های بورسی ایرانی فعال در این حوزه ها افزایش داشته است. در روزهای اخیر رئیس بانک مرکزی ایران منصوب شد. برخی انتقاد داشته و می گویند آقای صالح آبادی، اقتصاددان نیست.آقای صالح آبادی، چندین سال رئیس سازمان بورس بود و از سال 1393 مدیر عاملی بانک توسعه صادرات را به عهده داشت. فعالان بورسی، از این انتصاب استقبال کردند که یک مدیر بورسی، رئیس بانک مرکزی شده.
جنابعالی فکر می کنید این نوع تغییر و تحول می تواند در همین وضعیت فعلی اقتصاد کشور، به رونق بورس و مخصوصاً سهام بانکی کمک کند؟
دولت آقای رئیسی، هنوز به طور کامل مستقر نشده و به تازگی رئیس بانک مرکزی را منصوب کرد. نمی گویم اولویت بانک مرکزی، بورس نیست، اما کنترل بازار ارز و بانک ها در اولویت این دولت است.
من فکر می کنم در دو، سه هفته تا یک ماه آینده، رشد خوبی را در بانکی ها داشته باشیم. این رشد خوب، یک رشد شارپی نیست، اما نسبت به بخش های دیگر بازار، سهام بانکی رشد خودشان را خواهند داشت.
رئیس جدید بانک مرکزی نیز، رابطه خوبی با بازار سرمایه دارد و در عین حال رابطه خوبی با وزیر اقتصاد دارد یعنی از نظر کاری، همدیگر را می شناسند و به خوبی به همدیگر پاس می دهند.
در حال حاضر، شایعاتی در مورد تغییر رئیس سازمان بورس مطرح بوده و گزینه مورد نظر هم مشخص شده. من اطمینان دارم این تیم، بازار سرمایه را به سمتی می بَرند که سهامداران خُرد را راضی نگه دارند.
*بر چه مبنا فکر می کنید رشد خوبی در سهام بانکی رخ می دهد؟
به دلیل این که سهام بانکی در سال 1400 نسبت به سایر سهام، عقب افتاده و رشد مناسبی تا الان نداشته اند. برای مثال، بانک عظیمی مثل بانک ملت، رشد چندانی از اول سال 1400 نداشته است.
در حالی که سهام بانکی مثل بانک ملت با رفع تحریم، فوق العاده خواهد شد و سهامداران آن، از نماد این بانک لذت خواهند بُرد. هر چند که این صحبت من، به معنی این نیست که مردم ما این سهم را بخرند یعنی من نمی خواهم سیگنال بدهم یا نمادی را معرفی کنم.
*نمودار قیمت سهام بانک های مختلف، مشابه نیست و هر کدام نمودار متفاوتی دارند. فرضاً سهام بانک کارآفرین در روزهای اخیر، به طور صعودی رشد قیمت داشته و رشد بقیه بانک ها با رشد این بانک تفاوت دارد. به چه علت، سهام بانکی به این صورت در بورس عمل می کنند؟
وضع هر سهم بانکی، به سیاست مسئولان آن بانک برمی گردد و لزومی هم ندارد که همه سهام بانکی، با همدیگر هماهنگ باشند و فقط بعضی بانک ها با همدیگر هماهنگ هستند. برای مثال، سهام بانک های تجارت و صادرات، مثل هم رشد می کنند.
از طرف دیگر، بانک آینده که یک بانک خصوصی است، هر دفعه یک رشد نجومی کرده و بعد ریزش نجومی می کند و انگار یک تافته جدابافته است. بانکی هم مثل بانک سرمایه، همیشه در صف خرید یا در صف فروش است. در مجموع، سهام بانکی، به طور هماهنگ عمل نمی کنند ولی زیر نظر بانک مرکزی و دولت، به صورت کنترل شده حرکت می کنند.
علت هماهنگ بودن سهام بانک های تجارت و صادرات این است که این دو بانک، قدرت مالی بسیار سنگینی داشته و می توانند در بازار تاثیر بگذارند و بازار را کنترل کنند. به همین دلیل، این بانک ها توسط دولت کنترل می شوند.
*برخی اقتصاددانان می گویند سهام بانکی رشد خودشان را داشته و در سال 1400 رشد چندانی نخواهند داشت. در مقابل، برخی کارشناسان بورس می گویند الحاق مجدد آمریکا به برجام، می تواند تحول خوبی برای بانک ها رقم بزند و با لغو تحریم ها، ارتباطات بانک های ایران با بانک های دنیا برقرار شده و سود آنها افزایش پیدا می کند.ظاهراً دیدگاه شما به دیدگاه دوم نزدیک بوده و اعتقاد دارید سهام بانکی رشد چشمگیری خواهند داشت و به سودآوری بالاتری می رسند؟
بله. من به این دیدگاه اعتقاد دارم ولی از طرف دیگر، معتقدم سیاست های اقتصادی دولت هم می تواند کاری کند که تحولات بازار جهانی بر سهام شرکت های ایرانی تاثیر نگذارد. بر این مبنا، چه ترامپ رئیس جمهور آمریکا باشد و چه بایدن، در اقتصاد ایران و در بازار سرمایه، تحولات به صورت کنترل شده بوده و طبق سیاست دولت عمل می شود.
فضای بازی وجود ندارد که هر نماد بورسی ما بر اساس اتفاقاتی که در جهان رخ می دهد، تغییر کند. با این حال و با همه کنترل شوندگی، فکر می کنم سهام بانکی شرایط بهتری را تجربه کنند.
*به فرض بانک ها از طریق اصلاح و تغییر نرخ تسعیر ارز می توانند سوداوری بالایی داشته باشند. از نظر شما، بانک ها بر چه مبنا و با توجه به چه مولفه هایی می توانند وشرایط بهتری داشته باشند؟
یک بانک بزرگ مثل بانک ملت، در خارج از کشور شعباتی دارد و با لغو تحریم می تواند نقل و انتقال پول را به راحتی انجام بدهد. این وضع برای این بانک اعتبار و ارزش خلق می کند و منابع آن نیز آزاد می شود. طبیعی است که در این حالت، ارزش سهام این بانک بالا برود.
سهام سایر بانک ها، مثل بانک ملت رشد نخواهند کرد ولی رشد سهام بانک ملت، بر سهام بانک های دیگر تاثیرگذار خواهد بود و نمادهای بورسی دیگر نمی توانند از رشد جا بمانند.
*با توجه به افزایش نرخ ارز و دلار، اصلاح نرخ تسعیر ارز چقدر می تواند سودآوری بانک ها را افزایش بدهد؟
به شدت می تواند سودآوری بانک ها را افزایش بدهد و این تاثیر، فوق العاده خواهد بود. ما اسم آن را برجام نمی گذاریم و احتمالاً اسم دیگری پیدا می کند ولی من اعتقاد دارم که این اتفاق در سال 1400 رخ خواهد داد یعنی شرایط بهتر خواهد شد و خصوصاً از نظر اقتصادی و منابع ارزی و دلار، وضع بهتری برای کشور ایجاد خواهد شد. البته این اظهار نظر، پیش بینی شخصی من است.
