مقوله نوآوری در دنیای امروز به حدی مورد ستایش و توجه قرار گرفته است که همه تمایل دارند پیرو شرکت هایی باشند که محصولات نوآورانه عرضه می نمایند. در سیستم های سرمایه داری معتقدند که نوآوری باعث ایجاد ارزش بیشتری گردیده و به همین جهت خالق نوآوری اجازه دارد تا بیشترین سود را از این محل ببرد، و در کل نوآوری را سودمند دانسته و آنرا تشویق می کنند.
با این حال وقتی کلمه مالی در مقابل نوآوری قرار می گیرد، ممکن است تا حدود زیادی در این قضیه تغییر ایجاد کند. به این دلیل که بخشی از مردم معتقدند که نوآوری مالی در واقع برای آن ها نفعی ندارد، اگرچه این کار می تواند برای بانک ها و شرکت های سرمایه گذار سود مناسبی داشته باشد.
نمونه هایی از نوآوری مالی
نوآوری مالی را می توان به چند دسته تقسیم کرد. نوآوری های مربوط به بانکداری شخصی، بانکداری شرکتی و همچنین بازارهای سرمایه. برخی از نوآوری های مالی ارائه شده عبارتند از:
• دستگاه خودپرداز
• کارت های اعتباری
• بانکداری الکترونیکی
• سیستم پیام رسانی SWIFT
• مبادله پیش فرض اعتبار(سواپ افول/نکول اعتباری)
• وثیقه تعهدات بدهی
• اوراق بهادار و غیره
بطور کلی می توان نوآوری های مالی را در دو گروه فناورانه و غیرفناورانه طبقه بندی کرد.
نوآوری های فناورانه قطعاً جهان را به مکان بهتری برای زندگی کردن تبدیل می کنند. به عنوان مثال، با استفاده از بانکداری الکترونیکی، مردم وقت کمتری را در بانک ها می گذرانند و در نتیجه می توانند از این زمان برای کسب درآمد بیشتر، یا سایرفعالیت های خود استفاده کنند. اما از طرف دیگر، نوآوری های غیر فناورانه باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرند، زیرا برخی از این نوآوری ها اگرچه منافعی را برای جامعه دارند ولی همه آنها لزوما به یک اندازه مفید نیستند.
نوآوری مالی خوب چیست؟
یک نوآوری خوب مالی باید ریسک پذیری پایینی داشته باشد، و در صورتی خوب محسوب می شود که امکان تمرکززدایی از مخاطره (ریسک) را فراهم کند. به عنوان مثال خدمت یا محصول سواپ افول/نکول اعتباری را در نظر بگیرید. از این محصول می توان به عنوان بیمه برای کاهش ریسک اوراق قرضه استفاده کرد. بدین ترتیب که اگر علاقه مند به (سرمایه گذاری) خرید اوراق قرضه شرکت A باشید، و برای تضمین آن از سواپ افول/نکول اعتباری استفاده کنید، انگار که اوراق قرضه خریداری شده خود را بیمه کرده اید. یکی از اشکالات قابل بروز در این زمینه این است که دارنده اوراق قرضه پس از خریداری محصول یا خدمت سواپ افول/نکول اعتباری، بتواند اصل اوراق قرضه خود را به دیگری واگذار نماید، و بدین ترتیب اگر شرکت A قادر به ایفای تعهدات (بدهی) خود نباشد سرمایه گذار(کسی که ازمحصول سواپ افول/نکول اعتباری استفاده کرده) از محل تضمین ارائه کننده محصول، بهره مند می شود. اینجاست که بیمه به قمار تبدیل می شود. به همین جهت است که در طراحی محصولات و خدمات نوآورانه مالی، باید به اندازه کافی دقت نظر وجود داشته باشد.
یک نوآوری خوب مالی نباید منتج به انتقال وجوه بیش از حد به یک بخش از اقتصاد شود. درک این موضوع که دادن اعتبار به اشخاص در واقع بر اقتصاد جامعه تأثیر می گذارد، بسیار مهم می باشد. اگر تمام اعتبارات به یک بخش منتهی شود، آن بخش شاهد رونق خواهد شد در حالی که در سایر بخشها شاهد سقوط خواهیم بود. و این وظیفه بخش سیاست گذاری و متولیان امور مالی است که از متناسب بودن توزیع منابع بین بخشهای مختلف اقتصادی در جامعه اطمینان حاصل نماید. با این حال، در بسیاری از مواقع نوآوری مالی دقیقاً برعکس عمل می کند، و این امر منجر به ازدحام منابع فقط در یک یا چند بخش از اقتصاد می شود.
مورد اوراق بهادار را در نظر بگیرید. اوراق بهادار به بانک ها امکان می دهد وام های قدیمی خود را به سرمایه گذاران بفروشند. سپس با دریافت پول اوراق از افراد جامعه می توانند وام های جدیدی را اعطا نمایند. یکی از مشکلات اوراق بهادار این است که اجازه می دهد وجوه بیش از حد به یک بخش از اقتصاد منتقل شود. به این ترتیب مثلا بخش املاک و مستغلات بودجه زیادی دریافت می کند، در حالی که بخشهای دیگر گرسنه بودجه هستند. به همین دلیل مهم است که از این نظر نیز به نوآوری های مالی نگاه کنیم. به اصطلاح اگر نوآوری منجر به توزیع نامتقارن ثروت به نفع بخشهای خاصی شود، در واقع نباید آن را نوآوری نامید.
در نوآوری خوب باید اطمینان داشت که نوآوری مالی موجبات پرورش فرهنگ بدهی بیش از حد را فراهم نمی کند. گسترش کارت های اعتباری را می توان به عنوان یک مطالعه موردی، در نظر گرفت. قبل از اینکه کارت های اعتباری در دنیا رایج شود، در واقع بخش خانگی آنقدر بدهکار نبود. شرکت های ارائه دهنده کارت اعتباری به دلیل ایجاد پیشنهادات فریبنده، موجب افزایش هزینه های بیش از حد و غیر منطقی در اکثر استفاده کنندگان شدند. در واقع این مهم است که نوآوری مالی از این زاویه نیز تحلیل شود.
نوآوری مالی ممکن است در انواع زیر مورد استفاده واقع شود:
نوآوری های نهادی/ سیستم مالی
چنین نوآوری هایی می توانند بخش مالی را به طور کلی تحت تأثیر قرار دهند، و مربوط به تغییر در ساختارهای تجاری، ایجاد انواع جدیدی از واسطه های مالی یا تغییر در چارچوب قانونی و نظارتی باشند. به عنوان مثال: استفاده از سازوکار مناسب گروه خدمات خرد مالی، رسمیت بخشیدن به سیستم های مالی غیررسمی، و یا ایجاد یک ساختار خدمات کاملاً جدید.
نوآوری های فرآیندی
چنین نوآوری هایی شامل معرفی فرآیندهای جدید تجاری منجر به افزایش کارایی، گسترش بازار و غیره می شود. به عنوان مثال می توان به اتوماسیون اداری و استفاده از رایانه با نرم افزار حسابداری و مدیریت داده مشتری اشاره کرد.
نوآوری های محصول
این نوآوری ها شامل معرفی اعتبار جدید، سپرده، بیمه، لیزینگ، و سایر محصولات مالی است. نوآوری های محصول معمولا برای پاسخ بهتر به تغییرات تقاضای بازار یا بهبود کارایی ارائه می شوند.
