تاکید چندباره رئیس جمهور بر اصلاح نظام بانکی و تعیین آن به‌عنوان اولویت اصلی برای وزارت امور اقتصادی و دارایی، افکار عمومی را نسبت به مقوله نظام بانکی حساس‌تر از گذشته کرده است. اما این نظام بانکی به چه ایرادی دچار شده که حالا وزارت اقتصاد مامور حل آن شده است؟
به گزارش ایسنا، رئیس‌جمهور روز دوشنبه (چهاردهم آبان) در دیدار با معاونان و مدیران وزارت امور اقتصادی و دارایی، با اشاره به موضوع بانکها در نظام اقتصادی کشور، اصلی ترین وظیفه فعلی وزیر اقتصاد را اصلاح امور بانکها دانسته و بقیه مسئولیت‌ها را با همه اهمیتی که دارند، در درجه دوم قرار داده بود.
روحانی در این جلسه همچنین گفت: وقتی دولت اقدام به استقراض از بانک مرکزی نکرده و پایه پولی را بالا نبرده است، این حجم از نقدینگی که همه از آن شکایت دارند، مشخص نیست که برای چه آمده و به کجا رفته است؟ اگر هم این افزایش به پایه پولی مربوط می‌شود، دولت نیست که این پایه پولی را بالا می‌برد، بلکه عمدتاً بانکها هستند. بانکها پایه پولی را بالا می‌برند؛ یعنی از یک طرف با یک دست به مردم خدمت می‌کنند و با دست دیگر به جامعه فشار می‌آورند.
رئیس جمهور با تاکید بر اینکه بانکها باید سالم‌سازی شوند، گفته که متأسفانه یا خوشبختانه امروز اقتصاد به بانکها وصل است که به تدریج باید این وابستگی و تکیه اقتصاد به بانکها را به بازار سرمایه وصل کنیم. بانک مسئولیت بسیار سنگینی دارد. وقتی آمار اضافه برداشت را ماهانه یک‌بار نگاه می‌کنم، بعضی از آنها تکان‌دهنده است، چراکه وضعیت بانک‌های خصوصی خیلی بد است؛ بعضی از بانک‌های دولتی هم وضع‌شان خوب نیست و این وسط خصولتی هم که هستند.
روحانی از وزیر اقتصاد خواسته است که به عنوان اولین اقدام، نظام بانکداری را اصلاح و کاری کند که در مرحله نخست، بانکها از بنگاه‌داری خارج شوند؛ چراکه در حال حاضر تسهیلاتی که بانکها می‌دهند، اول به بنگاه‌های خودشان می‌دهند، بنابراین بانک باید از بنگاه‌داری خارج شود تا بتواند عادلانه رفتار کند.
طبق قانون برخی بانکها باید اعلام ورشکستگی کنند
در این باره یک اقتصاددان گفت‌وگو با ایسنا جزئیات این اختلال اقتصادی را تشریح کرد. عبدالله مشکانی با اشاره به اظهارات وزیر جدید اقتصاد مبنی بر ضرورت اصلاح نظام بانکی، این مساله را ضروری توصیف کرد و گفت: قبل از اصلاح نظام بانکی باید ریشه اصلی مساله را پیدا کنیم. یکی از این مسائل حجم نقدینگی فزایندهای است که مدام موج‌های تورمی ایجاد می‌کند. مساله دیگر این است که یکسری از منابع بانکها اصطلاحا فریز شده است و منابع نقدی در اختیار بانکها نیست. همچنین بانکها یکسری تسهیلات را اعطا کرده‌اند که بازنگشته‌اند و اصطلاحا سوخت شده‌اند.
مشکانی با اشاره به قانون 141 قانون تجارت گفت که برخی از بانکها بر اساس این قانون باید اعلام ورشکستگی کنند که البته فعلا مقتضیات آن فراهم نیست.
مشکل از سیستم بودجه‌ریزی است
او با تاکید بر مشکلات پایه پولی و نقدینگی در بانکها ایراد اصلی را متوجه سیاست‌های مالی و نظام بودجه ریزی دولت کرد و ادامه داد: سرریز مشکلات بودجه ریزی و سیاست‌های مالی به نظام بانکی و در نهایت رشد نقدینگی می‌انجامد. مشکل در سیستم‌های بودجه ریزی نه فقط در دولت حاضر بلکه در دولت‌های قبل هم وجود داشته و ادامه پیدا کرده است.
این کارشناس با اعلام اینکه خروجی ناترازی بودجه بر خلق نقدینگی در بانکها اثر می‌گذارد بیان کرد: راهکار این شرایط در وهله اول در اصلاح بودجه است. هرچند رفتارهای دولتی و جهت‌گیری‌های مالی در بودجه موثر است اما مجلس شورای اسلامی هم در اضافه کردن ردیف‌های هزینه‌ای بودجه نقش دارد که این رفتارها باید مورد بازنگر قرار گیرد. اصلاح نظام بانکی را موخر از نظام مالی است و به یک اجماع فراقوه‌ای برای اصلاح نظام بودجه‌ریزی نیاز است.
او همچنین وصل بودن پول نفت به بودجه و فرارهای مالیاتی را از دیگر مشکلات در نظام مالی کشور ارزیابی کرد و گفت که بعد از اصلاح همه اینها آنگاه باید به سراغ نظام بانکی برویم چرا که اینگونه فشارهای مالی باعث ایجاد کسری بودجه و در نهایت فشار به بانکها می‌شود که در این شرایط بانکها ناچار به سمت خلق پول میروند.
بدون واقعی کردن ترازنامه‌ها نمی‌شود سالم‌سازی را آغاز کرد
پیش از این نیز وحید شقاقی شهری در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد فوران جریان نقدینگی با بیان اینکه بخشی از این نقدینگی‌ها توسط بانکها خلق می‌شود، گفته بود در بانکها با پدیده ترازنامه‌های موهومی یا غیرواقعی مواجه هستیم. این مسئله باعث خلق نقدینگی از سوی بانکها خواهد شد. ترازنامه غیرواقعی یعنی اینکه مثلا بانکها تسهیلاتی را واگذار کرده‌اند اما با اینکه هنوز معوق است، آن سپرده و حتی سودش را در ترازنامه خود حساب می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود تا آنها تسهیلات بیشتری را هم واگذار کنند.
شقاقی با بیان اینکه ترازنامه‌های موهومی باعث جذب بیشتر سپرده‌ها توسط بانکها می‌شود، گفت: این جذب سپرده‌ها باعث می‌شود از طرفی بانکها سود بیشتری هم بابت سپرده‌ها پرداخت کنند که همین مسئله باعث افزایش حجم نقدینگی هم خواهد شد. مجموع اینها باعث خلق حجم عظیمی از نق دینگی توسط بانکها شده است.
دولت به سمت استقراض از بانکها رفته است
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دولت به جای بانک مرکزی به سمت استقراض از بانکها رفته است، گفت: این در حالی است که تا پیش از این استقراض دولت از بانک مرکزی اتفاق می‌افتاد، اما در شرایط فعلی دولت بدهکار سایر بانکها شده است.
او با بیان اینکه اگر نتوانیم ترازنامه بانکها را واقعی کنیم، نمی‌توانیم سالم‌سازی بانکها را آغاز کنیم، گفت: بخش زیادی از درآمدهای بانکها موهومی است که شامل مطالبات معوق و مشکوک‌الوصول هستند که آنها را به عنوان دارایی خود به حساب آورده‌اند. اگر ما ترازنامه‌ها را واقعی کنیم، ممکن است حتی مشخص شود برخی از بانکها ورشکسته هستند.
به گزارش ایسنا، زمانی که پولی در اقتصاد بدون پشتوانه ایجاد یا خلق شود، به‌دلیل تناسب نداشتن با ثروت واقعی معادل خودش می‌تواند پیامدهای تخریب کننده‌ای را در اقتصاد داشته باشد؛ یکی از این پیامدها کاهش ارزش پول، افزایش نقدینگی و در نهایت ایجاد تورم فراینده است. شاید از همین رو هم هست که دین مبین اسلام با ربا مشکلی اساسی دارد و در طول تاریخ هم هیچگاه آن را به عنوان معادله‌ای اقتصادی یا تجاری نپذیرفته است.
نظر شما
