در بازار امروز، اهمیت یا اعتماد بازیگران در هردو سوی بازار به مسکو بیشتر از ریاض است. در آستانه اجلاس پنجشنبه اوپک، بازار به سخن پوتین، بیشتر از نظر بن‌سلمان اهمیت می‌دهد.
بانكداري ايراني - روزنامه شرق در گفت وگویی با فریدون برکشلی رییس گروه مطالعات انرژی وین، نوشت: در بازار امروز، اهمیت یا اعتماد بازیگران در هردو سوی بازار به مسکو بیشتر از ریاض است. در آستانه اجلاس پنجشنبه اوپک، بازار به سخن پوتین، بیشتر از نظر بن‌سلمان اهمیت می‌دهد.
در ادامه این گفت وگو آمده است: امروز قرار است یکی از مهم‌ترین نشست‌های اوپک برگزار شود. این روزها که تنش‌های منطقه‌ای بین کشورهای همسایه به‌شدت پررنگ شده و عربستان به‌عنوان یکی از محورهای بازار نفت هم، یک پای ماجراست، بازار چشم‌انتظار است تا ببیند آیا این تنش‌ها، سر از نشست ١٧٣ اوپک هم درمی‌‌آورد یا خیر. فریدون برکشلی، رئیس اسبق امور اوپک وزارت نفت و رئیس گروه مطالعات انرژی وین، در گفت‌وگو با «شرق» این نشست را یکی از حساس‌ترین نشست‌ها خواند.
به گفته او: «سایه سنگین بحران‌های ژئوپلیتیک، حضور بیشترین تعداد کشورهای تولیدکننده نفت خارج از سازمان اوپک که جمع وزرای نفت حاضر در اجلاس را به ٢٤ نفر می‌رساند و بازار جهانی نفت که در انتظار تصمیمات اجلاس ١٧٣ اوپک بی‌قراری می‌کند، بی‌شک اجلاس ٣٠نوامبر را به‌عنوان یکی از حساس‌ترین نشست‌های تاریخ در بازار جهانی نفت ثبت خواهد کرد».
ماجرا آنجا جالب می‌شود که این کارشناس ارشد انرژی با وجود اختلافات و یکه‌تازی‌های شاهزاده سعودی، می‌گوید افسار این نشست دست پوتین است نه بن‌سلمان. برکشلی معتقد است: «در بازار امروز، اهمیت یا اعتماد بازیگران در هردو سوی بازار به مسکو بیشتر از ریاض است. در آستانه اجلاس پنجشنبه اوپک، بازار به سخن پوتین، بیشتر از نظر بن‌سلمان اهمیت می‌دهد». او می‌گوید روسیه بر این اعتقاد است که برای ثبات بازار جهانی نفت، تمامی تولیدکنندگان باید همکاری کنند و این شامل تولیدکنندگان شیل هم می‌شود. روسیه، نشانه‌هایی از بی‌میلی در ادامه همکاری با اوپک بروز داده و فشار اصلی را روی عربستان وارد می‌کند تا راهکارهایی برای جلب همکاری تولیدکنندگان شیل در آمریکا طراحی کند، هرچند این کار، کار سختی به نظر می‌رسد.
**با فرارسیدن موعد نشست ١٧٣ اوپک، همچنان اوضاع منطقه آشفته است؛ آشفتگی‌ای در روابط ایران و عربستان به‌طور مشخص فضا را ملتهب کرده که بی‌تأثیر بر بازار هم نبود. این روابط تیره آیا بر نشست اوپک اثر خواهد گذاشت؟
اجلاس ٣٠ نوامبر سازمان اوپک به یکی از حساس‌ترین اجلاس‌های اوپک در سال‌های اخیر تبدیل شده است. سایه سنگین بحران‌های ژئوپلیتیک، حضور بیشترین تعداد کشورهای تولیدکننده نفت خارج از سازمان اوپک که جمع وزرای نفت حاضر در اجلاس را به ٢٤ نفر می‌رساند و بازار جهانی نفت که در انتظار تصمیمات اجلاس صدوهفتادوسوم اوپک بی‌قراری می‌کند، بی‌شک اجلاس ٣٠ نوامبر را به‌عنوان یکی از حساس‌ترین نشست‌های تاریخ در بازار جهانی نفت ثبت خواهد کرد. در نیم قرن گذشته روابط ایران و عربستان همواره با پستی و بلندی‌های گوناگونی مواجه بوده است.
دو کشور تقریبا هیچ‌گاه به صورت مداوم و برای مدتی طولانی روابط حسنه یا برعکس خصمانه‌ای نداشته‌اند. البته در شرایط کنونی اقتدار روزافزون و گستردگی حوزه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، عربستان را بیش از گذشته نگران کرده است، اما تا آنجا که به سازمان اوپک و بازار جهانی نفت، مربوط می‌شود، روابط و مشکلات دوجانبه تأثیر چندانی بر تصمیمات اوپک ندارد. در صحن اوپک دیپلماسی تعاریف و معانی متفاوتی دارد. برخی از مهم‌ترین تصمیمات اوپک برای تثبیت بازار در مقاطعی اتخاذ شدند که روابط تعدادی از اعضای سازمان ازجمله ایران و عربستان و عراق از امروز هم بدتر بود.
**برهم‌ریختگی داخلی عربستان به‌عنوان یکی از کشورهای مهم در عرضه نفت، تا چه اندازه می‌تواند بازار را فراتر از افزایش قیمت کوتاه‌مدت، متأثر کند؟
برهم‌ریختگی اوضاع داخلی عربستان بازار نفت را نگران کرده است. عربستان اینک در شرایط آنچه در سال‌های اخیر بدان بهار عربی اطلاق می‌شد قرار دارد. شاهزاده جوان سعودی، کاخ سفید را متقاعد کرد بهار عربی از بالا به پایین و مدیریت‌شده‌ای را عملیاتی کند. حالا واشنگتن هم با نگرانی، کارکرد این شکل از تغییرات نظام در عربستان را رصد می‌کند. بن‌سلمان تاکنون حدود ٨٠٠ میلیارد دلار از ثروت بخشی از شش هزارو ٥٠٠ شاهزاده سعودی را مصادره کرده است.
انتظار می‌رود شاهزادگان دیگری نیز تمام یا بخش زیادی از دارایی‌های خود را از دست بدهند. شاهزاده سعودی اقدامات داخلی خود را با مجموعه‌ای از سیاست‌های منطقه‌ای و برون‌مرزی پیوند زده تا اگر لازم شد، اقبال عمومی و عزم ملی را هم با خود همسو کرده و چنانچه شرایط از کنترل خارج شد با ماجراجویی‌های منطقه‌ای اوضاع داخلی را تثبیت کند، اما در بستر چنین شرایطی دولت سعودی حتی بیش از گذشته خواهان تثبیت قیمت نفت خواهد بود. در شرایط کنونی و در بستر موجود شرایط داخلی، بی‌ثباتی بازار جهانی نفت، آخرین چیزی است که عربستان به دنبال آن خواهد بود.
**سناریوهای احتمالی اوپک در نشست آینده چه خواهد بود؟
سناریوهای محتمل در اجلاس ٣٠ نوامبر محدودند. منظورم این است که راه‌های متعددی برای ٢٤ وزیر نفت حاضر در اجلاس وجود ندارد، اما آنچه مهم و بلکه بسیار مهم است، استنباط بازار یا درک بازیگران اصلی بازار از نحوه بیان و نگاه یا عزم تولیدکنندگان اصلی است. بازار می‌فهمد نگاه دست‌اندرکاران اصلی از تصمیمی که می‌گیرند، چیست. فکر می‌کنم در بازار امروز، اهمیت یا اعتماد بازیگران در هردوسوی بازار به مسکو بیشتر از ریاض است. در آستانه اجلاس پنجشنبه اوپک، بازار به سخن پوتین، بیشتر از نظر بن‌سلمان اهمیت می‌دهد.
**آیا اعضا تصمیم به استمرار فریز نفتی می‌گیرند؟
تصمیم به تمدید در بیانیه رسمی تقریبا قطعی است، اما لحن آن مهم است و برداشتی که بازار از این تمدید خواهد کرد. در واقع همان پیامی که بازار از عزم اعضا به ادامه مسیر کنونی از خود ابراز می‌کنند، بسیار اهمیت دارد. آن پیام پشت بیانیه مهم است. یعنی اعضا و به‌ویژه اعضای اصلی و قدرتمند، عزم راسخ و اراده خود را برای ادامه مسیر برای بازار قطعی کنند؛ یعنی صرفا یک بیانیه رسمی برای بازار متقاعدکننده نخواهد بود.
**عربستان در حال لابی برای ادامه فریز نفتی است. این هدف‌گذاری در شرایط کنونی عربستان چه معنایی دارد؟ تحلیل شما چیست؟
درست است، عربستان به‌دنبال ادامه شرایط کنونی، یعنی کاهش جمعی تولیدکنندگان اوپک و غیر‌اوپک به میزان ٨,١ میلیون بشکه در روز است و با تولیدکنندگان کوچک‌تر هم لابی کرده تا آنها هم مشارکت کنند. میزان پایبندی اعضا هم خیلی خوب و بلکه بی‌نظیر بوده است، البته تعدادی از اعضا از جمله جمهوری اسلامی ایران با تصمیم اجلاس از شمول نظام سهمیه‌بندی کنونی معاف هستند. لیبی و نیجریه هم معاف‌اند.
عربستان در ماه اکتبر با تولید ٥٥.٦ میلیون بشکه نفت خام در روز کمترین میزان تولید در پنج سال اخیر را داشت اما در عوض ٨٥.١ میلیون بشکه در روز، فراورده با ارزش افزوده بالا صادر کرده است. به‌عبارت‌دیگر عربستان کاهش صادرات نفت خام خود را از طریق افزایش صادرات فراورده جبران می‌کند. این روند درباره اکثر تولیدکنندگان نفت صدق نمی‌کند.
**خبر رسیده جلسه آتی اوپک کوتاه خواهد بود و تصمیم برای فریز به‌سرعت اتخاذ می‌شود. آیا وسوسه افزایش قیمت، برخی از اعضا را از ادامه سیاست فریز نفتی، منصرف و به‌تبع آن به افزایش تولید راغب نمی‌کند؟
در آستانه اجلاس ١٧٣ اوپک و غیر‌اوپک، اکثریت اعضا متفق‌القول‌اند که برقراری توازن در بازار نفت و تقویت ساختار بازار، نیازمند ادامه سیاست کنونی و خویشتن‌داری تولیدکنندگان است تا میزان ذخایر نزد مصرف‌کنندگان به سطح متوسط پنج سال گذشته برسد. تحقق این مهم ایجاب می‌کند سطح تولید جاری تا اواخر سال ٢٠١٨ تداوم پیدا کند.
جهش قیمت در هفته‌های گذشته منبعث از عملکرد ساختار بازار نیست بلکه ناشی از بازگشت و قدرت‌گرفتن عوامل ژئوپلیتیکی است. عوامل ژئوپلیتیکی تأثیرات آنی مهم ولی کوتاه‌مدتی در بازار دارند و تداوم آن متأثر از استنباط بازار از دامنه و شدت آن دارد. بنابراین برای سازمان اوپک مهم است که تعادل درازمدت بازار را درنظر بگیرد. در سطح کنونی عرضه و تقاضا کف و سقف قیمت در طیف ٦٠ تا ٦٥ دلار است. هر قیمتی فراتر از آن، ناشی از عوامل غیرساختاری مانند وقایعی است که بازار نفت را مستقل و جدا از ساختارها تحت تأثیر قرار می‌دهد.
**با فرض پذیرش استمرار فریز نفتی، واکنش بازار چه خواهد بود؟
به‌طوری‌که اشاره کردیم، در شرایط حاضر بازار و به‌ویژه صنعت نفت آمریکا، توجه خود را معطوف تصمیمات اجلاس ٣٠ نوامبر اوپک و به‌طور عمده، ارزیابی سیاست روسیه کرده است. روسیه نسبت به ظهور و قدرت‌یابی نفت شیل سخت حساس است. نفت شیل و نفت خام غیرمتعارف، در هاله‌ای از ابهام درباره هزینه اکتشاف و تولید و نیز میزان و افق تولید آن در سال‌های بعد و به‌صورت غیررسانه‌ای و با حداقل اطلاعات و گزارش‌های خبری، وارد بازار شد و عملا بیش از سالی یک میلیون بشکه در روز به تولید آن افزوده شد.
نفت شیل بسیار سبک (با API بیش از ٤٠) است و در مقابل نفت خام تولیدکنندگان اوپک که غالبا سنگین‌ترند، تأثیرگذاری مهمی در بازار نفت دارد. از همین رو نفت شیل می‌تواند تأثیرات مهمی بر بازار نفت خام متعارف داشته باشد.
** آیا روسیه به‌عنوان نماینده غیراوپکی‌ها، اوپکی‌ها را برای ادامه فریز نفتی همراهی می‌کند؟
روسیه به‌درستی بر این اعتقاد است که برای ثبات بازار جهانی نفت، تمامی تولیدکنندگان باید همکاری کنند و این شامل تولیدکنندگان شیل نیز می‌شود. روسیه نشانه‌هایی از بی‌میلی در ادامه همکاری با اوپک بروز داده و فشار اصلی را روی عربستان وارد می‌کند تا راهکارهایی برای جلب همکاری تولیدکنندگان شیل در آمریکا طراحی کند. البته پرواضح است که این امری دشوار است، زیرا متقاعد‌کردن تولیدکنندگان شیل آمریکا دشوار است.
این احتمال وجود دارد روسیه این انتظار را از عربستان داشته باشد که سهم بیشتری از کاهش جمعی را بر عهده گیرد. روسیه در جلسات خصوصی اوپک بارها تأکید کرده حتی با قیمت نفت بشکه‌ای ٤٠دلاری هم مشکلی ندارد. روس‌ها معتقدند در قیمت بشکه‌ای ٤٠ دلار، نفت شیل آمریکا قادر به ظرفیت‌سازی نیست و حتی تا سال ٢٠٢٠ بخشی از ظرفیت کنونی خود را نیز از دست خواهد داد.
**این منافع دسته‌جمعی است یا برخی کشورها بیش از دیگران از آن سود می‌برند؟
درحالحاضر مازاد عرضه انرژی مؤثر در بازار بیش از آن چیزی است که معامله‌گران نفتی به آن توجه دارند. امروزه بازار انرژی خیلی از گذشته یکپارچه‌تر است. از‌همین‌رو مازاد عرضه در هریک از انرژی‌ها بر بازار تأثیرگذار است. درحالحاضر در بخش گاز هم بازار با مازاد عرضه مواجه است. بنابراین از نظر معادل حرارتی بازار با عرضه‌ای مواجه است که بر تعادل بازار نفت هم تأثیر می‌گذارد. کمتر از یک هفته پیش و در اجلاس سران مجمع جهانی گاز در بولیوی هیچ اشاره‌ای به مسئله مازاد عرضه گاز و تأثیر منفی آن بر قیمت نفت نشد.
درحقیقت این فرصتی بود که در آن مقطع از دست رفت اما بدون شک لازم است که به این موضوع در فرصت‌های دیگر توجه شود. به‌طوری‌که اشاره شد جمهوری اسلامی ایران از شمول نظام سهمیه‌بندی کنونی اوپک مستثنا است اما ایران همیشه در سازمان اوپک در موضع کشوری قدرتمند و تأثیرگذار حضور داشته است، بنابراین در اجلاس پنجشنبه هم انتظار بر این است که ایران درباره طراحی راهکارهای جمعی برای متقاعد‌کردن تولیدکنندکان نفت خام غیرمتعارف به همکاری با اوپک تلاش کند.
*منبع: روزنامه شرق؛ 1396،9،9
نظر شما
