بحران‌ های تورمی از کجا رسید؟

تازه‌ترین آمار منتشر شده بانک مرکزی از کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور از میزان تولید و ارزش تولیدات آنها در سال ٩٤ نسبت به سال ٩٣ نشان‌دهنده کاهش تولید بیشتر بخش‌های صنعتی کشور است که از یک دهه گذشته در نتیجه تصمیم‌های غلط کارشناسی به سال‌های ٩٣ و ٩٤ رسیده است.

به نوشته اعتماد، در گزارشی كه بانك مركزی در خصوص این بررسی‌اش نوشته، آمده است: امروزه توسعه صنعتی با هدف متنوع ساختن تولیدات‌ و ارتقای سطح كمی و كیفی فرآورده صنعتی و به دنبال آن افزایش رفاه اجتماعی در سرلوحه اهداف اقتصادی قرار دارد، در مسیر توسعه صنعتی، همواره چالش‌ها و موانعی وجود دارد كه باید به موقع شناسایی و برطرف شوند و هر گونه تعلل و كوتاهی در این امر منجر به پیدایش بحران‌های اقتصادی نظیر «تورم»، «ركود» یا تركیبی از هر دو، یعنی «ركود تورمی» خواهد شد.

با توجه به اینكه مدیران اقتصادی كشور به منظور جلوگیری از بروز بحران‌های مزبور یا كاهش اثرات مخرب آن در اقتصاد تصمیماتی را اتخاذ می‌كنند، بدون شك نخستین ابزاری كه باید در اختیار داشته باشند آگاهی از جریان عرضه و تقاضای تولیدات كشور خواهد بود كه این مهم جز از طریق تحقیق و بررسی مداوم آماری در دوره‌های زمانی كوتاه‌مدت حاصل نمی‌شود.

شاخص‌های تولید، اشتغال، مزایا و حقوق و مزد، ارزش تولید سرانه و غیره در یك دوره زمانی مشخص، تصویری از اوضاع بخش صنعت كشور ارایه می‌دهند كه بر اساس آن مسوولان و مدیران اقتصادی كشور می‌توانند با شناسایی دقیق‌تر مشكلات، تحولات صنعتی آینده را در جهت بهبود وضعیت به گونه‌ای برنامه‌ریزی كنند كه از بروز عدم تعادل و بحران در تولید و عرضه كالا جلوگیری به عمل‌ آید.

در سال ١٣٩٤ تعداد ٢٤٥٩ كارگاه مورد بررسی قرار گرفته كه از این تعـداد، ١٩٢٢ كارگـاه فعـال دارای ١٠٠نفر كاركن و بیشتر بوده است. تعداد كارگاه‌های فعال در مقایسه با سـال قبـل حـدود ٣ درصـد كاهش داشته است. نتایج حاصله نشان می‌دهد كه در مقایسه با سال قبـل، شـاخص‌های تولیـد و اشـتغال كاهش و شاخص مزد و حقوق و مزایای پرداختی به كاركنان افزایش داشته است. البته با توجه بـه اینكه كشور در سال ١٣٩٤ تورم 11.9 درصدی را تجربه كرده است، شاخص مزد و حقوق و مزایای سرانه بعـد از تعدیل با شاخص تورم نسبت به سال قبل افزایش نشان می‌دهد.

شاخص كل تولید كارگاه‌های بزرگ صنعتی كشور در سال ١٣٩٤ برمبنای سال پایه ١٣٩٠ به عدد 92 رسید كه در مقایسه با سال ١٣٩٣ معادل 2.9 درصد كاهش یافته است. در سال ١٣٩٤شاخص تولید ١٠ گروه صنعتی در مقایسه با سال ١٣٩٣ افزایش داشته‌اند كه گروه «تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات» با افزایشی معادل 83.5 درصد بیشترین میزان افزایش را تجربه كرده است. شاخص تولید همچنین ١٤ گروه صنعتی دیگر در سال ١٣٩٤ نسبت به سال ١٣٩٣ كاهش داشته‌اند كه بیشترین كاهش معادل 22.2 درصد و متعلق به گروه «انتشار و چاپ و تكثیر رسانه‌های ضبط شده» است.

طبق خلاصه نتایج، بررسی كارگاه‌های بزرگ صنعتی در گروه‌های مختلف با كاهش تولید بوده است؛ به گونه‌ای كه این آمار نشان می‌دهد در این سال شاخص تولید در گروه‌های كالایی در «مصرفی بی‌دوام و كم‌دوام» و «واسطه غیرساختمانی» شاهد افزایش آن هم به میزان 2.6 درصد بوده‌ایم. همچنین در گروه كالاهای «مصرفی بادوام»، «واسطه ساختمانی» و «سرمایه‌ای (ماشین آلات)» با كاهش 15.4 درصدی مواجه بوده‌ایم.

همچنین در سال ١٣٩٤ كل ارزش محصول كارگاه‌های بزرگ صنعتی كشور (به غیر از‌ بهای نفت پالایشگاه) به قیمت ثابت بالغ بر ١٣٠٠٧٨٦میلیارد ریال بوده است كه حدود 20.1 درصد آن متعلق به استان تهران بوده است. استان‌های خوزستان، اصفهان، كرمان، مركزی، بوشهر، آذربایجان شرقی، قزوین، البرز، به ترتیب با 14.8، 11.3، 4.4، 4.1، 3.7، 3.6، 3.4 و 3.3 درصد نسبت به ارزش كل محصولات به قیمت ثابت در درجات بعدی اهمیت قرار گرفته‌اند. این ١٠استان مجموعا با پوشش حدود ٨١درصد از ارزش كل محصولات به قیمت ثابت، مهم‌ترین مراكز تولید صنعتی محسوب می‌شوند.

طبق این آمار بیشترین كاهش تولید در كارگاه‌های بزرگ صنعتی به تفكیك گروه‌های بزرگ صنایع به ترتیب در بخش چاپ و انتشار، پوشاك، تولید ماشین‌آلات مولد انتقال برق، صنایع تولید تریلر، وسایل نقلیه موتوری، محصولات پلاستیكی و لاستیكی، مبلمان و صنایع چوب صورت گرفته است. در عین حال تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تعمیرات با رشد 83.8 درصد بیشترین رشد شاخصی سال ٩٤ را از آن خود كرده است.

همچنین طبق این آمار در بخش شاخص تولید كارگاه‌های بزرگ صنعتی درمقایسه با سال ١٣٩٠ تا سال ١٣٩٤، نشان از كاهش تولید دارد؛ به گونه‌ای كه اگر شاخص ١٠٠ را برای سال ٩٠ در نظر بگیریم شاخص كل در سال ١٣٩١ به 91.7، در سال ١٣٩٢ به 88.7، در سال ١٣٩٣ به 94.7 و در سال ١٣٩٤ به ٩٢ رسیده كه نشان از كاهش منفی 2.9 درصدی در سال ١٣٩٤ نسبت به سال ١٣٩٣ دارد. البته آمارهای سال ١٣٩٤ حتی در بخش اشتغال كاركنان نیز از رشد منفی خبر می‌دهد به گونه‌ای كه طبق آمار موجود در سال ١٣٩٤ میزان اشتغال كاركنان نسبت به سال ماقبل آن یك درصد كاهش داشته است. اما در عین حال میزان مزد و حقوق و مزایای پرداختی به كاركنان نسبت به سال ١٣٩٣ با رشد 20.6 درصد همراه بوده است.

در همین حال بررسی ارزش محصولات و ارزش تولید سرانه كاركنان كارگاه‌های بزرگ صنعتی كشور به قیمت ثابت نیز آمار جالبی را ارایه می‌دهد به گونه‌ای كه برای مثال در بخش تولید ماشین‌آلات كشاورزی جنگلداری در حالی كه ارزش محصول به قیمت ثابت در سال ١٣٩٣ به ٨١٨٨٤٣١ میلیون ریال می‌رسد این رقم در سال ١٣٩٤ به ٤٥٠٩٩١٧ میلیون ریال رسیده است. یا در بخش صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر كه در سال ١٣٩٣ ارزش محصولات تولیدی به رقمی حدود ٢٠٤ هزار میلیارد ریال رسیده بود در سال ١٣٩٤ با كاهش به ١٧٣هزار میلیارد ریال رسیده است. همچنین در بخش صنایع تولیدی سایر وسایل نقلیه نیز روند كاهشی ادامه داشته به گونه‌ای كه این بخش در حالی كه در سال ١٣٩٣ بیش از ١٨ هزار میلیارد ریال تولید داشته این رقم در سال ١٣٩٤ به حدود ١٧ هزار میلیارد ریال رسیده است.