آل سعود، دست اندازی پیش روی اوپک

در این گزارش که در شماره دوشنبه 26 مهر 1395 خورشیدی منتشر شد، می خوانیم: شش هفته تا جلسه وزارتی اوپک فرصت باقی است به طوری که می توان گفت شش هفته آینده، هفته هایی سرنوشت ساز برای اوپک، غیراوپک و بازار نفت است.

اعضای اوپک و غیراوپک نیز حساسیت این موضوع را درک کرده اند که برای افزایش قیمت نفت و کنترل تولید باید هرچه سریع تر دست به کار شد.

اعضای اوپک در الجزیره برای کاهش سطح تولید نفت به توافقی تاریخی دست یافتند و حالا تحرکات این سازمان برای پیاده سازی این توافق و نیز حصول توافق با اعضای غیرعضو اوپک، به ویژه روسیه، برای کاهش سطح تولید نفت افزایش یافته است.

قرار است در اجلاس 30 نوامبر اوپک، سهمیه هر یک از کشورهای عضو برای تولید نفت مشخص شود و اوپک رسما تولید نفت خود را به سطح 32.5 تا 33 میلیون بشکه در روز برساند. کاملا مشخص است که کشورهای تولیدکننده نفت دیپلماسی خود را به نحو محسوسی برای رسیدن به توافقی در مورد ایجاد ثبات در بازار نفت، فعال تر کرده اند.

بنابراین، در حال حاضر می توان گفت که طیف وسیعی از کشورهای تولیدکننده نفت تمایل دارند تا به توافقی در مورد ایجاد ثبات در بازار نفت دست یابند.

**عربستان بزرگ ترین مانع

آیا نگاه سعودی ها به بازار نفت و استراتژی آنها در این بازار تغییر کرده است؟ پاسخ به این سوال برای اقتصاد کشورهای تولیدکننده نفت و همچنین مصرف کنندگان، جذابیت بسیاری دارد.

استراتژی عربستان از سال 2014 تا نشست الجزایر بی وقفه، دفاع از سهم بازار خود و تلاش برای افزایش آن بوده است. عربستان چه به قصد اعمال فشار به ایران و روسیه و چه به قصد زمین زدن صنعت شیلِ آمریکا، استراتژی حداکثر سازی تولید نفت و تصاحب بازارها را دنبال کرد، اما در اجلاس الجزایر همانند دیگر اعضای اوپک به دنبال رسیدن به توافق بود.

برخی از کارشناسان معتقدند 2 نظریه در خصوص تغییر رفتار عربستان می توان مطرح کرد:

یک نظریه علت این توافق را فشارهای اقتصادی شدید وارده به عربستان سعودی می داند. عربستان به دلیل قیمت های پایین نفت شدیدا تحت فشار قرار گرفته و دوره قیمت های پایین نیز برخلاف انتظارات اولیه سعودی ها، طولانی تر شده است.

بنابر این نظریه، فشارهای شدید اقتصادی و مشکل کسری بودجه باعث شده تا عربستان به استراتژی جدیدی یعنی استراتژی دفاع از قیمت ها روی بیاورد و سعی کند تا با همکاری سایر اعضای اوپک، ثبات را به بازارهای نفت بازگرداند.

نظریه دوم اما این است که عربستان با توافق خود در نشست الجزایر در واقع «روغن ریخته را نذر امامزاده کرده است». طبق این نظریه فصل گرما در عربستان در حال پایان یافتن است و بنابراین تقاضای داخلی این کشور برای نفت خام کاهش می یابد؛ چراکه نیروگاه های تولید برق در عربستان به دلیل پایین آمدن مصرف برق به سوخت کمتری نیاز دارند.

طبق این نظریه عربستان که به طور طبیعی قصد دارد تولید نفت خود را کاهش دهد از فرصت نشست الجزایر استفاده کرده تا همزمان سایر اعضای اوپک نیز تولید نفت خود را کاهش دهند و قیمت نفت بدین ترتیب اندکی افزایش یابد.

یکی از مقامات صنعت نفت عربستان که به نام وی اشاره ای نشده است در مصاحبه با وال استریت ژورنال می گوید: «در واقع تغییری در استراتژی نفتی عربستان سعودی روی نداده یا عربستان دست به یک مصالحه بزرگ نزده است،... عربستان در این سطوح تولید می تواند تقاضای تمام مشتریان خود را به راحتی برآورده کند، بدون این که سهم بازار خود را از دست بدهد.»

اکثر رسانه های عربستانی تاکید کرده اند که در نتیجه توافق به دست آمده در نشست الجزایر، عربستان تولید نفت خود را بین 400هزار تا 500 هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد.

با این وجود، به نظر نمی رسد که این نظریه دوم واقعیت ماجرا را نشان دهد؛ چراکه اگر واقعیت داشت نشانه های آن را باید در فصل پاییز سال 2015 نیز مشاهده می کردیم. در آن زمان نیز قیمت نفت پایین بود و عربستان از فرصت پایان فصل گرما استفاده نکرد تا تولید نفت خود را کاهش دهد و سایر تولیدکنندگان اوپک را نیز به چنین توافقی راضی نماید.

**پیشنهاد نفتی ایران به اوپک

سیدمحمدعلی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک با توجه به تغییر و تحولات ایجاد شده در اجلاس الجزایر با بیان این که در نشست فوق العاده اعضای اوپک در الجزیره پس از چند سال، تمامی کشورهای عضو برای تعیین یک سقف تولید در اوپک به توافق رسیده اند، می گوید: یکی از محورهای توافق انجام گرفته در الجزایر، مستثنا شدن سه کشور ایران، الجزایر و لیبی از اجرای طرح فریز نفتی بوده است.

نماینده سابق ایران در اوپک با تاکید بر این که تا پیش از برگزاری نشست نوامبر، باید توافق نهایی بین کشورهای عضو برای تعیین سقف و سهمیه تولید نفت هر یک از کشورهای اوپکی حاصل شود، تصریح می کند: در شرایط فعلی یکی از مشکلات پیش روی توافق نهایی در بین اعضای اوپک برای تعیین سقف تولید نفت در اوپک این است که سه کشور ایران، نیجریه و لیبی از اجرای این طرح مستثنا شده اند.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت با بیان این که هم اکنون این سه کشور از ظرفیت و پتانسیل تولید بیش از دو میلیون بشکه نفت خام برخوردار هستند، اظهار می کند: این در حالی است که در نشست الجزیره توافق شد که سقف تولید نفت بین 32.5 تا 33 میلیون بشکه در روز تعیین شود و عملا افزایش تولید احتمالی نفت این سه کشور می تواند در آینده مشکلات سهمیه بندی تعیین سقف تولید نفت در اوپک را دوچندان کند. این تحلیلگر بازار نفت ادامه می دهد: به عبارت دیگر اگر قرار باشد سقف تولید نفت اوپک 32.5 میلیون بشکه در روز باشد با افزایش تولید نفت ایران، نیجریه و لیبی، عملا تولید نفت اوپک بیش از سقف تعیین شده، افزایش می یابد.

خطیبی با بیان این که در آخرین گزارش رسمی، تولید نفت اوپک حدود 33.5 میلیون بشکه در روز بوده است، تاکید می کند: در صورت افزایش تولید نفت سه کشور نیجریه، ایران و لیبی، این تولید به مرز 35 میلیون بشکه در روز می رسد و عملا امکان ایجاد تعادل و توازن بین عرضه و تقاضا را مختل می کند.