اطلاعات آزاد نیاز رسانه ها برای مبارزه با فساد

وی ادامه داد: سیاستی که بخش های ذی ربط دولت در طول 3 سال اخیر در مورد فعالیت خبرنگاران، روزنامه نگاران و رسانه ها به کاربرده اند، امیدوارکننده نبود است و حتی در موردی هم نسبت به این قشر پنهان کاری کرده اند. به عنوان مثال در تدوین قوانین روزنامه نگاران، خود روزنامه نگاران را مداخله نداده اند.

دولت لوازم مبارزه با فساد را برای رسانه ها مهیا کند

نوروزی بابیان این که امروز دیگر دوران تمجیدهای بی پشتوانه گذشته است و اصحاب رسانه احتیاجی به این تمجیدهای توخالی ندارند، گفت: اگر دولت معتقد به این است که فعالیت رسانه ها برای مبارزه با فساد ضروری است، باید لوازم آن را هم فراهم کند. ازجمله این لوازم این است که امنیت رسانه ای ها باید طبق قانون تضمین شود، فعالیت آن ها موردحمایت قرار بگیرد و موانع بر سر راه سازمان های صنفی را برداشته شود. 3 سال است که دولت متأسفانه نسبت به بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران به طور کامل بی اعتنا است. وزارت کار از اجرای وظایف قانونی خودش در این مورد استنکاف می کند؛ بنابراین خیلی خوب است که به جای تمجیدهای ساده و سطحی اقدامات عملی صورت گیرد.

وی اضافه کرد: وجود فساد و فشار بر کیفیت و عملکرد رسانه ها تأثیر می گذارد ولی مهم تر از آن است که خود دولت چه قدر برای نشریات و رسانه های مستقل حاشیه امن ایجاد می کند. خیلی دردناک است که در وزارت خانه مربوطه چیزی به عنوان لایحه قانونی رسانه ها تدوین می شود؛ اما به طور کامل رسانه ای ها را از تدوین این قانون بی خبر نگاه می دارند. از طرف دیگر تشکیلات صنفی یکی از مهم ترین نیازهای رسانه ها برای پیشبرد اهداف و انجام وظیفه شان است. حتی ما گاهی اوقات چیزهایی را از مسئولین وزارت کار در مورد انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران می شنویم که خلاف قانون و اسناد و مدارک موجود است. آن ها حتی مکاتبات انجمن صنفی را هم بی پاسخ می گذارند.

این حقوقدان با اشاره به این که ما کاملاً از دولت آقای روحانی حمایت می کنیم، تصریح کرد: دولت یازدهم دولتی است که امیدهای زیادی را در دل ها زنده نگاه داشت و تلاش های زیادی نیز برای این دولت می شود. باوجود اینکه رسانه ای ها نقش بسزایی در این تلاش ها داشته اند؛ اما همچنان مورد بی مهری قرار می گیرند به طوری که صنف روزنامه نگاران را همچنان غریبه تلقی می کنند و سرنوشت خود رسانه ها را از چشمشان پنهان می گذارند؛ بنابراین من به عنوان برادر کوچک تر مسئولین دولت و بخصوص آقای جهانگیری که گفته اند «یکی از دلایل گسترش فساد غیبت رسانه ها است»، از ایشان می پرسم فارغ از کلام و تمجیدهای بی پشتوانه، در عمل چه اقدامی برای آزادی مطبوعات انجام داده اند. نیایند بگویند که مثلاً یارانه می دهیم. این تأثیری در ماهیت مستقل رسانه ها ندارد. بگویند در حوزه حقوق اساسی مطبوعت چه کرده اند؟

امکان ها و ابزارها

کامبیز نوروزی همچنین در خصوص امکان ها و ابزارهای رسانه ها برای مبارزه با فساد خاطرنشان کرد: در حال حاضر همه قراردادها در دولت و تمام بنیادها و نهادهای خاص، محرمانه هستند. عملکرد شرکت ها و سازمان های اقتصادی همگی محرمانه است؛ از شهرداری تهران گرفته تا قراردادی وزارت نفت، از بنیادها گرفته تا سازمان های وابسته به نهادهای خاص همگی کارهایشان در محرمانگی انجام می شود و اقدام عملی هم برای خروج از محرمانگی اتفاق نمی افتد. اگر ایمان به این سخن است که رسانه ها در مبارزه با فساد مؤثر هستند، شرط اول این اعتقاد این است که به رسانه ها اطلاعات بدهند. همه می دانند که اطلاعات امنیتی و نظامی باید محرمانه باشد؛ 

اما بخش اعظمی از فعالیت های اقتصاد دولت و دیگر نهادها که هیچ ربطی به امنیت ملی و مسائل امنیتی ندارد محرمانه هستند و تلاشی نیز برای خارج شدن این گردش های عظیم مالی از محرمانگی صورت نمی گیرد. در چنین شرایطی رسانه ها چه اقدامی در مبارزه با فساد می توانند انجام دهند؟ رسانه که نمی تواند خبر نداشته را منتشر کند. اول امکان خبر را برای رسانه فراهم کنند و بعد از آن بخواهند که خطرات آن را هم بپذیرد. در واقع این وضعیت مانند این است که یک چاقوی بدون دسته و بدون تیغه به رسانه ها می دهند و به آن ها می گویند با فساد مبارزه کن.

وی افزود: البته در همین شرایط فعلی با همه مشکلات و کمبودهایی که رسانه های مستقل دارند، تأثیرگذار بوده اند. ولی این تأثیرگذاری ناشی از عزم و اراده خود خبرنگاران و روزنامه نگاران است وگرنه همواره دستگاه های مختلف ازجمله وزارتخانه ها، نهادها، سازمان ها و شرکت ها در گردش اطلاعت ممانعت داشته اند؛ مگر این که به شکل های خاصی کسی چیزی گفته باشد و یا خبرنگاری جسورانه خبری را کشف کرده باشد.

فضای مجازی

نوروزی در ادامه در پاسخ به این سؤال که فضای مجازی چه جایگاه و نقشی در فضای رسانه ای و این مبارزه می تواند داشته باشد؟ اظهار کرد: در حال حاضر فضای مجازی بخش اثرگذار جامعه رسانه ای ایران است به طوری که بر نظام فعالیت رسانه های حرفه ای هم اثرگذار است به خصوص که این رسانه ها گاهی اوقات با فراغ بال بیشتری می تواند به موضوعات بپردازد و بر فضای رسانه ای حرفه ای اثر بگذارد. آخرین نمونه ای هم که ما شاهد آن بودیم موضوع فیش های حقوقی بود. فیش های حقوقی نامتعارف برای اولین بار در تلگرام و فیس بوک منتشر شد و توانست کاملاً بر فضای خبری کشور اثر بگذارد؛ اما در یک سیستم رسانه ای متعادل، نبض اصلی فضای رسانه ای باید در اختیار رسانه های حرفه ای باشد. چراکه آن ها هستند که می دانند خبر، گزارش و تحلیل چیست و قانون اخلاق و منافع عمومی را خوب می شناسند و مدیریت می کنند.

وی تأکید کرد: فشارهای گسترده ای که بر روی رسانه های حرفه ای وجود دارد باعث می شود که این ها نتوانند از ظرفیت های کامل خودشان استفاده کنند. صداوسیما در فضای خبری و رسانه ای کشور متأسفانه موقعیت خوب و اثرگذاری ندارد؛ درنتیجه حرفه ای های رسانه نمی توانند حضور خیلی تعیین کننده ای داشته باشند به همین علت بعضی اوقات کاربران فضای مجازی نبض خبری را در اختیار می گیرند.

کشورهای توسعه یافته

این حقوق دان در مورد فضای رسانه ای در کشورهای توسعه یافته و تفاوت های آن با فضای جامعه ایران گفت: در کشورهای توسعه یافته این امر یعنی به حاشیه رفتن رسانه های حرفه ای بسیار کمتر است؛ به جهت این که در آنجا برای سلیقه های مختلف رسانه های حرفه ای مختلفی وجود دارد و رسانه ها با فراغ بال بیشتر می توانند عمل کنند؛ به این ترتیب کسانی که در جست وجوی اخبار در حوزه های مختلف هستند، مرجع اصلی شان رسانه های حرفه ای است و رسانه های مجازی نقش درجه دومی را بازی می کند؛ اما در جامعه ما به جهت محدودیت ها و مشکلات متعددی که در سر راه رسانه های حرفه ای وجود دارد، به نظر می رسد در خیلی از موارد رسانه های مجازی نقش درجه اول را ایفا می کنند اگرچه این را هم نباید فراموش کرد که به طورکلی دنیای رسانه در دنیای جدید تکنولوژی دچار تحول شده است. به عنوان مثال جنبه تحلیلی رسانه های عمومی شاید بیشتر از جنبه های خبری شان توسعه پیدا می کند.

وی اضافه کرد: در ایران رسانه های حرفه ای به مقدار زیادی تحت الشعاع رسانه های مجازی قرارگرفته اند و این باعث می شود مدیریت افکار عمومی در چارچوب رسانه های حرفه ای به شدت لطمه بخورد و این برای منافع عمومی کشور اصلاً خوب نیست.

کامبیز نوروزی در پایان با اشاره ترسی که مسئولان در کشورهای توسعه یافته از رسانه ها دارند و کنترل رسانه هایی که در پیشگیری از فساد در حوزه های مختلف وجود دارد، خاطرنشان کرد: دلیل این امر این است که بسیاری از اطلاعات سازمان های عمومی در کشورهای توسعه یافته محرمانه نیست و شما به راحتی می توانید قرارداد فلان پروژه عمرانی، بازرگانی و ...را به صورت دقیق، مثلاً این که با چه نرخی به کدام شرکت واگذارشده است را در اختیار داشته باشید؛ 

اما در ایران شما امکان ندارد که بتوانید به چنین اطلاعاتی دسترسی پیدا کنید یعنی ساخت اداری به شما اجازه دسترسی به این اطلاعات را نمی دهد و به این ترتیب اطلاعات از چشم افکار عمومی کاملاً پنهان می ماند و لذا مدیرانی که فعالیت می کنند فارغ از نظارت افکار عمومی خیلی کارها می توانند انجام دهند که بعضی از آن ها در چند سال اخیر بعد از مدت ها افشا و خیلی ها هنوز کشف نشده و همان گونه باقی مانده است.

*منبع: پایگاه خبری جماران