در جست و جوی حقیقت

 روزنامه خراسان در گزارشی نوشت: مهم ترین ویژگی شخصیتی سیدمرتضی آوینی احتمالاً جست وجوگری او برای حقیقت است. دقیقا به دلیل همین ویژگی، پس از سقوط خرمشهر به این شهر رفت تا «حقیقت» ماجرا را بفهمد. حاصل این جست وجو، مستند 11 قسمتی «حقیقت» بود که از تلویزیون پخش شد.

در ادامه این گزارش که به قلم مصطفی قاسمیان منتشر شد، آمده است: سیدمرتضی آوینی را با مجموعه مستند «روایت فتح» می شناسیم، اگر کمی علاقه مندتر باشیم، احتمالاً نام ماهنامه «سوره» را هم شنیده ایم و از تحول شخصیتی اش در آخرین سال های پیش از انقلاب هم خبر داریم. اما کدام ویژگی های شهید آوینی باعث شد تا سالروز شهادتش به عنوان «روز هنر اسلامی» نامگذاری شود؟ برای پاسخ به این سؤال، با هم نگاهی داریم به زندگی و فعالیت های شهید سیدمرتضی آوینی.

** انقلاب روحی کمی پیش از انقلاب اسلامی

تحصیلات سیدمرتضی در دانشگاه تهران، ربطی به فیلمسازی نداشت. او در دانشکده هنرهای زیبا، رشته معماری را تا مقطع کارشناسی ارشد خوانده بود. اما در سال های آخر قبل از انقلاب اسلامی، نوعی تغییر اساسی در نگرش و طرز تفکر را تجربه کرد که او را به کلی به فردی متفاوت تبدیل کرد. این تحول شخصیتی، از آشنایی اش با امام خمینی(ره) شروع شد. خودش در سال 70 درباره آن روزهایش نوشته: «تصور نکنید که من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران به روشنفکری ناآشنا هستم، خیر، من از یک راه طی شده با شما حرف می زنم. من هم سال های سال در یکی از دانشکده های هنری درس خوانده ام، به شب های شعر و گالری های نقاشی رفته ام، موسیقی کلاسیک گوش داده ام، ساعت ها از وقتم را به مباحثات بیهوده درباره چیزهایی که نمی دانستم گذرانده ام. من هم سال ها با جلوه فروشی و تظاهر به داناییِ بسیار زیسته ام. ریش پروفسوری و سبیل نیچه ای گذاشته ام و کتاب «انسان تک ساحتی» هربرت مارکوزه را -بی آنکه آن زمان خوانده باشمش- طوری دست گرفته ام که دیگران جلد آن را ببینند و پیش خودشان بگویند: «عجب! فلانی چه کتاب هایی می خواند، معلوم است که خیلی می فهمد.»»

** آغاز فعالیت مستندسازی

در ابتدای انقلاب، بیل و کلنگ برداشت و به جهاد سازندگی پیوست. ولی کمی بعد دوربین را جایگزین آن ها کرد و در همان جهاد سازندگی، «گروه تلویزیونی جهاد» را پایه گذاشت. در آن زمان مستندهایی درباره فعالیت های جهاد سازندگی در رفع محرومیت ساخت. او یکی از اولین آثار درباره منطقه بسیار محروم «بشاگرد» در استان هرمزگان را به نام «گمگشته های دیار فراموشی: با دکتر جهاد در بشاگرد» تولید کرد. با آغاز جنگ به خوزستان رفت و مستند «فتح خون» را درباره محاصره خرمشهر ساخت. فتح خون اولین اثر او درباره دفاع مقدس بود؛ مسیری که تا شهادتش ادامه داد.

** به دنبال حقیقت

مهم ترین ویژگی شخصیتی سیدمرتضی آوینی احتمالا جست وجوگری او برای حقیقت است. همین ویژگی باعث شد که در سال های پیش از انقلاب، از «کامران» هیپی و مد روز، به «مرتضی» انقلابی تبدیل شود. همسرش در این باره گفته است: «از وقتی من مرتضی را شناختم، دنبال حقیقت بود. تحولات کوچک و بزرگ سیاسی، اجتماعی، حتی هنری و ادبی قبل از انقلاب، جست وجوی او را بی جواب می گذاشت. خیلی هم سرش به سنگ خورد. خیلی چیزها را تجربه کرد.» و دقیقاً به دلیل همین ویژگی، پس از سقوط خرمشهر به این شهر رفت تا «حقیقت» ماجرا را بفهمد. حاصل این جست وجو، مستند 11 قسمتی «حقیقت» بود که از تلویزیون پخش شد.

** والفجر هشت و روایت فتح

نقطه عطف کاری سیدمرتضی آوینی درباره دفاع مقدس، عملیات «والفجر هشت» بود که در اواخر سال 64 اجرا شد. مجموعه «روایت فتح» آوینی با سری اول این مستند که درباره والفجر هشت ساخته شده بود، شروع شد. برنامه ای که بعدها ادامه پیدا کرد و از زوایای مختلف، دیگر عملیات دفاع مقدس را هم به تصویر کشید. مؤسسه «روایت فتح» هم از دل همین مجموعه مستند بیرون آمد و در سال 70 به فرمان رهبر انقلاب تأسیس شد تا این مجموعه برنامه را که پس از پذیرش قطعنامه 598 رها شده بود، ادامه دهد. با تأسیس روایت فتح، مستندسازی سیدمرتضی درباره جنگ دوباره شروع شد. او این بار قرار بود مجموعه 10 قسمتی «شهری در آسمان» را درباره جنگ در خرمشهر بسازد که تنها موفق به ساخت 6 قسمت شد و در 20 فروردین سال 72 در حال تدارک برای ساخت 4 قسمت بعدی، خودش به آسمان کوچ کرد.

** فعالیت مطبوعاتی

سیدمرتضی آوینی روزنامه نگاری و نوشتن در مطبوعات را در سال 62 از ماهنامه انجمن اسلامی شروع کرد و بعدها تأملات خود را در نشریات مختلفی مانند ماهنامه جهاد ادامه داد. از سال 68 هم ماهنامه «سوره» را در حوزه هنری سازمان تبلیغات به راه انداخت که بیشتر به ادبیات، سینما و مسائل تئوریک هنری می پرداخت. از اوایل انتشار سوره و تا شماره 40 خودش سردبیر این مجله بود.

*منبع: روزنامه خراسان، 1396.1.20