پنجره واحد تجاری با سرعت بخشیدن به مبادلات تجاری، حجم تجارت را افزایش می‌دهد. در این طرح که خدمات از یک بستر متمرکز (سامانه جامع گمرکی) به ذی‌نفع عرضه میشود، ارتقای شفافیت در نظام گمرکی را به دنبال دارد. افزایش سطح شفافیت مهمترین ما‌حصل اجرای این طرح محسوب میشود.
دنیای اقتصاد: رئیس کل گمرک ایران مهمترین دستاورد دوران مدیریتش را اجرای طرح پنجره واحد تجاری عنوان کرد. مسعود کرباسیان که این طرح را مهمترین تحول دو سال گذشته نظام اداری کشور دانست، برخی از دستاوردهای این طرح را برای نظام گمرکی کشور تشریح کرد. پنجره واحد تجاری با سرعت بخشیدن به مبادلات تجاری، حجم تجارت را افزایش می‌دهد. در این طرح که خدمات از یک بستر متمرکز (سامانه جامع گمرکی) به ذی‌نفع عرضه میشود، ارتقای شفافیت در نظام گمرکی را به دنبال دارد. افزایش سطح شفافیت مهمترین ما‌حصل اجرای این طرح محسوب میشود. در ششمین ضميمه تحليلي مشترک «دنياي اقتصاد» و «تجارت‌فردا»، مسائل و مشکلات مرتبط با گمرک و مهمترین موضوعات این نهاد از منظر رئیس‌کل گمرک بررسی شده و به سیاست‌های تجاری کشور و نقش و کارکرد این نهاد در اقتصاد ایران پرداخته شده است. در این ویژه‌نامه علاوه بر رئیس کل گمرک، معاونان و مشاوران این سازمان نیز به تشریح کارنامه گمرک در حوزه‌های مختلف به‌خصوص پنجره واحد تجاری پرداختند.
پنجره واحد تجاری
رئیس‌کل گمرک ایران اجرای طرح «پنجره واحد تجاری» را مهمترین دستاورد خود عنوان کرد. او از این طرح به‌عنوان مهمترین تحول 2 سال اخیر نظام اداری کشور یاد کرد. این طرح در راستای ارتقای سطح شفافیت صورت گرفت. طبق گفته کرباسیان با این طرح، با این اقدام، رتبه گمرک ایران 23 رتبه در جهان بهتر شده و جایگاه سوم برخورد با تخلفات را به‌دست آورده است. همچنین رشد درآمدهای گمرکی نیز از دیگر دستاوردهای این طرح است.
«پنجره واحد تجاری» مجموعه‌ای از ماژول‌های ارتباطی بین گمرک و سایر سازمان‌های دخیل در تجارت است که خدمات را از یک بستر متمرکز با مرکزیت هسته (سامانه جامع گمرکی) به ذی نفع عرضه می‌کند و کلیه مجوزها و محتوای تجاری را بر یک بستر واحد با سازمان‌ها تبادل و به اشتراک می‌گذارد. با توجه به اینکه انجام سریع وکم‌هزینه مبادلات تجاری، عامل مهمی است که حجم تجارت را افزایش می‌دهد، از این‌رو دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی در دهه‌های گذشته تلاش کردند تا با پیروی از الگوهای موفق بتوانند مسیر تجارتشان را با دنیا تسهیل و تجارت خارجی خود را توسعه دهند. به‌نظر می‌رسد «ایجاد پنجره واحد تجاری» راه حل این چالش در دنیا باشد که به وسیله آن اطلاعات ومدارک (اسناد) تجاری تنها از یک نقطه ورودی تسلیم گمرک شده و ارتباط ما بین طرف‌های درگیر در حوزه تجارت از طریق این پنجره برقرار میشود. این کار می‌تواند سبب ارتقای قابلیت دستیابی و پردازش اطلاعات شده و جریان‌های اطلاعاتی بین تجار و دولت را تسریع و تسهیل کند. با استقرار سامانه جامع گمرک و پنجره واحد تجارت فرامرزی، انجام تشریفات در واردات از 26 روز به 3 روز و در صادرات از 7 روز به یک روز کاهش یافته است. بر اساس اعلام بانک جهانی به ازای هر روز تاخیر در انجام تشریفات گمرگ یک درصد ارزش کل کالا به هزینه‌های مترتب بر ترخیص کالا اضافه خواهد شد. کاهش انجام تشریفات بالغ بر 23 درصد ارزش تجارت صرفه‌جویی در چرخه تجارت خارجی را به دنبال داشته است.
جایگاه گمرک در حاکمیت
از نگاه رئیس‌کل گمرگ ایران، جایگاه این نهاد نزد حاکمیت به شکل مرزبان و دربان نیست، بلکه به‌عنوان یک سازمان مستقل و مقتدر مدنظر است. مسعود کرباسیان گفت: «بخش اقتصادی حاکمیت، گمرک را به‌عنوان یک سازمان اقتصادی می‌شناسد که مدافع تجارت آزاد و رقابت است.» او معتقد است حاکمیت، جایگاه گمرک را در حلقه ارتباط با تجارت خارجی، ترانزیت، مسافری، توریسم، توسعه اقتصادی، گردشگری، سلامت، امنیت، حفاظت، برخورد با تخلفات، شفافیت و حفظ رقابت می‌شناسد. او درباره تاریخچه این نگاه گفت: «با شکل‌گیری دولت مدرن در ایران، نگاه به گمرک هم تا حدودی متحول شد. در حال‌حاضر جایگاه سازمان گمرک در دنیا از یک سازمان عوارض‌گیرنده و درآمدی به یک نهاد مهم برای اجرای قانون در حوزه‌های امنیت، سلامت، استاندارد و ایمنی ارتقا یافته است.»
رئیس کل گمرک تاکید کرد: «قانون‌گذار و سیاست‌گذار نباید به گمرک به‌عنوان دروازه‌بان نگاه کنند. گمرک، مرزبان و دروازه‌بان و دربان نیست. گمرک یک سازمان اقتصادی مدافع تجارت آزاد و رقابت است.»
ضرورت استقلال گمرک
کرباسیان استقلال و اقتدار گمرک را با توجه به ماهیت این نهاد ضروری دانست. طبق گفته او گمرک سازمانی است که در معرض فساد، نفوذ سیاسی و فشارهای فراوان قرار دارد و اگر مستقل و مقتدر نباشد، هرگز نمی‌تواند به وظایفش عمل کند. کرباسیان درباره اوضاع کنونی سازمان تحت مدیریتش از جهت استقلال گفت: «اکنون گمرک تحت‌نفوذ هیچ‌کس نیست و خوشحالم که هر روز برای اقتدار این سازمان می‌جنگم.» مشاور عالی رئیس‌کل گمرک ایران نیز ضرورت اقتدار گمرک را از این جهت دانست که گمرک بتواند در مقابل خواسته‌های غیرمعقول ایستادگی کند. محمود‌بهشتیان در این مورد گفت: «بیشتر مشکلات گمرک خارج از خود دستگاه گمرک هستند؛ یعنی هرچه مقررات صادرات و واردات سختگیرانه‌تر باشد و هرچه این قوانین غیرمنطقی‌تر باشد، اجرایش برای گمرک دشوارتر است. به همین دلیل در همه جای دنیا گمرک یک سازمان و نهاد قوی است، چون در واقع گمرک باید با همه سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دیگر سروکار داشته باشد و باید آنقدر قدرت و استقلال داشته باشد که بتواند در برابر خواسته‌های غیرمنطقی نهادهای مختلف و حتی بخش‌های مختلف دولت در راستای اجرای قانون و مقررات مقاومت کند.»
مصائب گمرک
رئیس کل گمرک ایران مشکلات نهاد تحت‌مدیریتش را از دو نگاه بررسی کرد؛ نگاه اول از حیث سختی کار کارکنان گمرک است و نگاه دوم مربوط به فشارهای وارده به این سازمان از بیرون مجموعه است. کرباسیان در درجه اول به مصائب کارکنان این سازمان پرداخت. او سختی کار و مشکلات پرسنل خود را از چند جهت دانست. به عقیده کرباسیان به‌جز تجهیزات، حمایت پرسنلی در جنبه‌های مادی، معنوی و حتی امنیتی نیز لازم است. او مسافت طولانی که پرسنل گمرک برای رسیدن به محل کار طی می‌کنند را نمونه‌ای از این مصائب عنوان کرد. دسته دوم از مشکلاتی که سازمان گمرک با آن دست و پنجه نرم می‌کند، فشارهای اعمال شده به این سازمان هنگام انجام وظایف قانونی‌اش است.
دغدغه‌های گمرک ایران
کرباسیان چندین دغدغه اصلی برای سازمان تحت امرش ترسیم کرد. یکی از دغدغه‌های او، اصلاح قوانین گمرکی است که در مجلس در حال بررسی است. کرباسیان معتقد است که این قوانین باید سریعتر در مجلس شورای اسلامی به تصویب برسند. دغدغه بعدی رئیس گمرک ایران، مدرنسازی این سازمان است. او تبدیل گمرک به سازمانی الکترونیکی را جهت رعایت کرامت تجار و اهالی کسب و کار ضروری دانست. همچنین معاون دفتر برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک ایران نیز درباره مدرنسازی گمرک گفت: «یک دوره‌ای گمرک وظیفه کسب مالیات و موارد دیگر برای درآمدزایی دولت را برعهده داشت. اما اکنون وظیفه گمرک در کشورهای دنیا صیانت از جامعه و اقتصاد کشور است. گمرک وضعیتی دارد که همه آحاد جامعه انتظار دارند وقتی کالایی را می‌خرند خیال آنها راحت باشد.» علی بعیدی با اشاره به چنین تغییری در وظایف گمرک شرح می‌دهد که استفاده از تکنولوژی‌های جدید و ابزار فناوری اطلاعات چقدر می‌تواند به انجام این وظایف گمرک کمک برساند.
سرفصل‌های ویژه‌نامه
در ويژه‌نامه تحليلي پيش‌رو، مسائل مرتبط با گمرک در 4 فصل تحليل و بررسي شده است. در فصل نخست به تاریخچه ایجاد گمرک در اقتصاد ایران پرداخته و بررسی شده که گمرک چگونه جایگاهی در اقتصاد ایران طی مقاطع زمانی مختلف داشته است. در فصل دوم به وضعیت فعلی گمرک ایران و کارنامه آن پرداخته شده و ضمن ساختارشناسی این دستگاه، تلاش شده تا اقتصاد سیاسی گمرک، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و اینکه گمرک در ذهن قانون‌گذار چه جایگاهی دارد و از سوی دیگر این سازمان با چه چالش‌هایی مواجه است.
فصل سوم به تحولات گمرک در دولت یازدهم اختصاص داده شده و در این فصل، نقش گمرک در بهبود فضای کسب‌وکار بررسی و به این سوال پاسخ داده شده که گمرک چه تحولاتی در حوزه فناوری و تکنولوژی داشته است. «گمرک آن‌گونه که باید باشد» محور اصلی فصل بعدی است. در فصل چهارم مشخصه‌های گمرک مدرن و گمرک تطبیق یافته با روند جهانی شدن بررسی و سعی شده رابطه «گمرک با مقوله تسهیل تجارت»، «گمرک با کنوانسیون‌های بین‌المللی»، «گمرک و رژیم تجاری» و «گمرک و نظام تعرفه» مورد ارزیابی قرار بگیرد.
نظر شما
