با وجود تلاش های چند وقت اخیر مقامات سیاسی کشورمان برای بهبود مناسبات خود با عربستان و دیگر کشورهای منطقه اما در عرصه معادلات میدانی شاهد هستیم که مقامات ریاض و در رأس آنها، عادل الجبیر، وزیر امورخارجه عربستان بر مواضع ضد ایرانی خود تأکید می کنند.
روزنامه وقایع اتفاقیه در گزارشی نوشت: با وجود تلاش های چند وقت اخیر مقامات سیاسی کشورمان برای بهبود مناسبات خود با عربستان و دیگر کشورهای منطقه اما در عرصه معادلات میدانی شاهد هستیم که مقامات ریاض و در رأس آنها، عادل الجبیر، وزیر امورخارجه عربستان بر مواضع ضد ایرانی خود تأکید می کنند.
در ادامه این گزارش که به قلم آرمان سلیمی منتشر شد، آمده است: با گذشت هر چه بیشتر زمان، امیدها به بهبود روابط ایران و عربستان کمرنگ تر می شوند. با وجود تلاش های چند وقت اخیر مقامات سیاسی کشورمان برای بهبود مناسبات خود با عربستان و دیگر کشورهای منطقه اما در عرصه معادلات میدانی شاهد هستیم که مقامات ریاض و در رأس آنها، عادل الجبیر، وزیر امورخارجه عربستان بر مواضع ضد ایرانی خود تأکید می کنند.
الجبیر در کنفرانس امنیتی مونیخ که در روزهای 29 بهمن تا یکم اسفند برگزار شد، در سخنرانی خود به‌شدت ایران را مورد آماج انتقاد قرار داد. او در ادعاهایی غیر‌واقعی، نقش ایران را در یمن به چالش کشید و با مطرح کردن ادعای حمایت ایران از تروریسم و دخالت در امور کشورهای عربی، ضرورت مقابله با تهران را از کشورهای جهان درخواست کرد.
ایراد این مواضع ضدایرانی از سوی وزیر امورخارجه عربستان در شرایطی است که در روز 27 بهمن سال 1395، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران به کشورهای عمان و کویت سفر کرده بود. آنچه در این میان مورد توجه تحلیلگران قرار گرفت، احتمال تبادل پیام میان تهران و ریاض از سوی امیر کویت و پادشاه عمان بود.
در واقع، متعاقب سفر یکروزه روحانی که به درخواست کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بود، این امید مطرح شد که احتمالا در آینده نزدیک شاهد بهبود مناسبات دو کشور خواهیم بود. باوجود اظهارات ضد ایرانی و شدیداللحن الجبیر، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در نشست هفتگی خود با خبرنگاران بر صلح خواهی و رغبت ایران بر عدم تداوم تضادها با کشورهای منطقه تأکید کرد که اصطلاحا عنوان «صبر استراتژیک تهران» را بر آن نامید.
با وجود این مواضع مثبت تهران، وزیر امور خارجه سعودی ها در گفته هایی ضدایرانی، مجددا در 9 اسفند ادعا کرد: «اگر ایران می خواهد روابط بهتری با عربستان سعودی داشته باشد باید رفتار خود را تغییر دهد و به یک کشور عادی تبدیل شود و به این موضوع که یک کشور انقلابی باشد که تلاش می کند انقلاب خود را صادر کند، پایان دهد.» مجموع این مواضع، نشانگر آن است که حداقل در کوتاه مدت نباید انتظار داشت که روابط میان ایران و عربستان تحول خاصی را تجربه کند و حتی در صورت تداوم مواضع آشکار ضد ایرانی سعودی ها، این امکان بسیار محتمل است که تنش ها میان دو کشور افزایش پیدا کند.
تلاش تهران برای گسترده تر نشدن سطح تنش ها با ریاض
باوجود تداوم مواضع ضدایرانی مقامات ریاض علیه ایران، همچنان شاهد هستیم که مقامات بلندپایه ایرانی تلاش دارند که عربستان را با واقعیت های موجود منطقه مواجه کرده و آنها را از تقابل بیش از پیش با تهران منع کنند. در یکی از آخرین اظهارنظرها، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری، جزئیات سفر رئیس جمهوری کشورمان به کویت و مسقط و مسئله اختلافات میان دو کشور را مورد بحث قرار داده است.
او درباره جزئیات سفر اخیر رئیس‌جمهوری به کشورهای عمان و کویت با بیان اینکه بحث های سیاسی و اقتصادی خوبی در این سفرها میان طرفین مطرح شده است، اظهار کرد: «علاقه‌مندی دولت ایران بر این است که روابطمان با کشورهای همسایه، به ویژه کشورهای مسلمان منطقه در بالاترین سطح باشد. متأسفانه در کشورهای حوزه خلیج فارس روابمان مقداری سرد و نگران کننده شده و آن طوری نبود که علاقه مند بودیم.»
جهانگیری خاطرنشان کرد: «در دیدار روحانی با پادشاه عمان پس از انجام گفت وگوهای عمومی، گفت وگوهای خصوصی نیز عمدتا در زمینه تقویت ارتباطات سیاسی کشورهای اسلامی انجام گرفت.» او همچنین با بیان اینکه ایران و کویت با یکدیگر رابطه خوبی دارند، به نگارش نامه ای از سوی امیر کویت به رئیس جمهوری ایران اشاره و تأکید کرد: «کویتی ها می دانند که ایران حق زیادی بر گردن آنها دارد.»
همچنین، معاون اول رئیس جمهوری با تأکید بر لزوم حل مشکلات منطقه از طریق گفت وگو اظهار کرد: «متأسفانه حل نکردن مشکلات منطقه ای باعث شده است که در برخی کشورهای اسلامی همواره شاهد کشتار و خونریزی باشیم. در همین زمینه، ایران علاقه مند است تا این مسائل در عراق، سوریه، یمن و جاهای دیگر به سرعت حل شود.» جهانگیری با بیان اینکه گروه های تروریستی تبدیل به بلایی برای جهان اسلام شده‌اند، خاطرنشان کرد: «کسانی که به پیدایش گروه های تروریستی کمک کرده اند نیز امروز پشیمان هستند اما این پشیمانی را به روی خود نمی آورند و برای حل مسائل به صورت جدی وارد صحنه نمی‌شوند.»
این اظهارات جهانگیری، تأکیدی مجدد بر مواضع صلح طلبانه ایران برای بازگشت ثبات به منطقه بوده و به نوعی مؤید این واقعیت است که ایران از ابتدای فراگیرشدن تروریسم در خاورمیانه، موضعی مشخص داشته و از روز اول با گروه داعش و دیگر گروه های رادیکال در منطقه مبارزه کرده است.
علاوه بر این، جهانگیری در مهم ترین بخش از گفته های خود، تنش در روابط میان ایران با عربستان را مورد توجه قرار داد و گفت: «حدود عربستان و دیگران در منطقه این نیست که با ایران وارد تنش شوند، ایران نیز به این موضوع علاقه مند نیست بلکه علاقه دارد تا رابطه مان با کشورهای منطقه خوب شود. کشورهای منطقه نیز به خوبی می دانند که ایران در هیچ مقطعی به هیچ کشوری تجاوز نکرده است. متأسفانه در برخی کشورها از جمله عربستان، گروه های تازه کار که روی کار آمده اند و حد و حدود و تاریخ و جغرافیا را نمی دانند، حرف هایی می زنند که به مصلحتشان نیست و با وجود این، ایران با بزرگواری از آنها عبور می کند زیرا قرار نیست روابطمان متشنج تر شود. امیدواریم که آنها نیز متوجه شوند و از روش خود دست بردارند. درواقع، روش همکاری و برادری اسلامی بیش از هر چیزی برای دو کشور مفید است.»
در تحلیل گفته های این مقام سیاسی کشور می توان ابراز کرد که تهران با صراحت تمام، خواهان کاهش تنش تضادها و رقابت ها با کشورهای عربی و در رأس آن عربستان است. تأکید بر این نکته که با بزرگواری از حرف های مقامات آنان می گذریم، نشان می دهد که با وجود تمامی اظهارات، ایران قصد ندارد به ریاض واکنش متقابل نشان دهد. در اتخاذ این تصمیم، دو هدف اصلی را می توان مورد توجه قرار داد؛ یکی اینکه ایران حتی در ظاهر هم باشد، خواهان ایجاد ائتلافی در خاورمیانه علیه خود نیست که در آن عربستان، ترکیه و اسرائیل بر محور ضدیت با ایران به وحدت نظر دست پیدا کنند. دیگر هدف ایران در شرایط کنونی، از عدم واکنش متقابل نسبت به اظهارات عجولانه عادل الجبیر، این است که حسن نیت ایران را در رغبت به فراگیرشدن ثبات در منطقه نشان دهد. بر‌این‌اساس که تهران خواهان بی ثباتی و ناامنی در سطح کلان منطقه خاورمیانه نیست و از هر تلاشی برای ایجاد نظم و صلح در منطقه استقبال خواهد کرد.
**ائتلاف ناهمگن «ایران هراسی» در منطقه
علاوه بر موضوع مواضع دو کشور، یکی از مسائلی که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که تداوم مواضع ضد ایرانی عربستان و حتی در حالت حداکثری، ایجاد ائتلاف منطقه ای آشکار علیه ایران تا چه اندازه با موفقیت همراه خواهد بود. واقعیت آن است که در چند دهه گذشته همواره ائتلافی پنهانی علیه ایران وجود داشته اما هیچگاه این ائتلاف موفقیت چشمگیری را کسب نکرده است. به طور کلی، می‌توان با توجه به معادلات کنونی منطقه خاورمیانه ابراز کرد که رویکرد مثبت و دوستانه تهران در برابر مواضع ضدایرانی، فرصتی تاریخی است که دولتمردان سعودی واقعیت های منطقه را بپذیرند و مسیر تنش زدایی را در پیش بگیرند.
*منبع: روزنامه وقایع اتفاقیه، 1395.12.11
نظر شما
