چند کودک با چشم بند، در حال لمس تنه درختی کهنسال‌اند، دخترکی خندان خرگوشی را در آغوش گرفته و پسربچه‌ای با کمک طناب آویزان از درخت، در حال بالا رفتن از آن است و چشمانش نشان از فتح قله‌ای بلند می‌دهد. این تصاویری از مدرسه طبیعت است، مدرسه‌ای که نشانی از نیمکت و دفتر و مداد در آن نیست. معلمی در کار نیست و بچه‌ها در دل طبیعت، در حال تجربه زندگی‌اند.
روزنامه اعتماد در گفت و گو با محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نوشت: چند کودک با چشم بند، در حال لمس تنه درختی کهنسال‌اند، دخترکی خندان خرگوشی را در آغوش گرفته و پسربچه‌ای با کمک طناب آویزان از درخت، در حال بالا رفتن از آن است و چشمانش نشان از فتح قله‌ای بلند می‌دهد. این تصاویری از مدرسه طبیعت است، مدرسه‌ای که نشانی از نیمکت و دفتر و مداد در آن نیست. معلمی در کار نیست و بچه‌ها در دل طبیعت، در حال تجربه زندگی‌اند.
در ادامه این گفت و گو می خوانیم: پای مدارس طبیعت، کمتر از ٣ سال است به ایران باز شده. «کاوی کنج»، نخستین مدرسه طبیعت در مشهد بود که ساخته شد و به تبع آن، مدارس در شهرهای دیگر ساخته شدند تا کودکان بتوانند به دور از فضاهای مکعب شکل مدرسه و خانه‌های‌شان، چند ساعتی را در طبیعت جاندار بچرخند، لمس کنند و یاد بگیرند.
مدارس طبیعت جدا از آموزش‌های محیط زیستی در مدرسه‌های عادی‌اند که تا امروز تعدادشان به ١٠٦ هزار مدرسه رسیده است. این مدارس پای درخت و در میان مزرعه تشکیل می‌شوند، کنار لانه پرندگان و همجوار حیوانات اهلی، قرار است محلی باشند برای تخلیه هیجانات کودکان و نوجوانان و یاد دادن اصول محیط زیستی و سبکی متفاوت در زندگی. محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، از پیشگامان اجرا و پیگیری این طرح است. او در گفت‌وگو با «اعتماد»، از گسترش کمی و کیفی این مدارس و لزوم پرداختن به آموزش‌ها در کودکی و نوجوانی می‌گوید.
**مدارس طبیعت که از اقدامات دولت فعلی محسوب می‌شود، با چه انگیزه‌ای آغاز به کار کرد؟
مدارس طبیعت در واقع پس از تفاهمنامه‌ای که با وزارت آموزش‌وپرورش در اسفندماه ٩٢ داشتیم و منجر به تولید محتوایی به نام منشور مدارس جم یا مدارس جامع محیط زیستی شد، ایجاد شد. سازمان حفاظت محیط زیست بسته‌ای را برای کودکان و نوجوانان سن ٣ تا ١٨ سال طراحی کرد که خروجی این بسته در مقطع دیپلم، فارغ‌التحصیلانی خواهند بود که هم می‌توانند مشکلات معیشتی خود را حل کنند و هم تامین نیازهای معیشتی شان منجر به تخریب غیرقابل جبران محیط زیست نشود.
** در حال حاضر این مدارس در چه مقطعی به کودکان و نوجوانان آموزش می‌دهد؟
در مقطع اول، سازمان محیط زیست با هماهنگی‌ای که با دانشگاه علوم بهزیستی و سازمان بهزیستی کشور انجام داده، کودکان ٣ تا ١٢ سال را در قالب مدارس طبیعت، نکات آموزشی تربیتی را در قالب مکتب مدارس طبیعت که در دنیا به عنوان nature school از آنان یاد می‌شود آموزش می‌دهد.
**چند مدرسه طبیعت در کشور احداث شده؟
در حال حاضر در کرمانشاه، همدان، آذربایجان شرقی، گیلان، گلستان، مازندران، خراسان شمالی و جنوبی، اصفهان، فارس و تهران این مدارس در حال کار هستند. در استان تهران سه مدرسه ثابت در گیلاوند، لواسان و باغ پرندگان است، دو مدرسه دیگر هم قرار است در پارک طبیعت پردیسان و محل استادیوم آزادی با همکاری وزارت ورزش تاسیس شود. یک مدرسه سیار هم هست که بچه‌ها را هر هفته به پل طبیعت و اطراف آن می‌برد. نخستین مدرسه طبیعت در دیماه ٩٣ در مشهد با نام «کاوی کنج» افتتاح شد که نزدیک به دو سال از آن می‌گذرد.
در سال اول تاسیس مدارس طبیعت، شاهد بازگشایی ٧ مدرسه طبیعت دیگر بودیم. هفته پیش بیست‌ونهمین مدرسه طبیعت را بازگشایی کردیم. می‌شود گفت در سال دوم، شاهد افزایش ٢١ مدرسه بودیم. پیش بینی ما این است که در مقطع ٥ ساله تعداد این مدارس به هزار عدد برسد و در ده سال آینده به ده هزار عدد افزایش یابد. این ده هزار مدرسه طبیعت دستکم می‌تواند ٧٠ تا ٨٠ هزار دانش‌آموز را سرویس دهد؛ با توجه به اینکه برای هر ٥ نفر دانش‌آموز یک تسهیل‌گر لازم است که می‌تواند سهم بزرگی در بازار اشتغال علاقه‌مندان به محیط زیست و دانشجویان و فارغ‌التحصیلان داشته باشد و برای‌شان اشتغال پایدار یا سبز ایجاد کند.
** در این سه سال که از تاسیس این مدارس می‌گذرد، چه نتایج مثبتی به بار آمده؟
خروجی‌هایی که از این مدارس گرفتیم نشان می‌دهد درصد بیش فعالی دانش‌آموزان کاهش یافته، ضریب یادگیری‌شان زیاد شده، حتی کودکانی که مبتلا به اوتیسم بودند در این مدارس نشانه‌هایی از بهبود بروز دادند. این مدارس زنگ ندارند، دیوار ندارند، آموزش مستقیم و معلم ندارند، بچه‌ها با لمس طبیعت به خوبی آن را تجربه می‌کنند، خلاقیت‌شان رشد می‌کند و اعتمادبه‌نفس پیدا می‌کنند. هیچ رقابت و مقایسه‌ای وجود ندارد، بچه‌ها این مجال را پیدا می‌کنند خاک را لمس کنند، آب بازی و گل بازی کنند، خاطره خوشی از طبیعت برای‌شان بماند. بچه‌هایی که این‌گونه رشد کنند، عاشق سرزمین‌شان می‌شوند، این افراد در بزرگسالی هیچ‌وقت شیشه خودروی‌شان را برای ریختن زباله پایین نمی‌آورند، این افراد هرگز در برابر رخداد آتش سوزی جنگل‌ها بی‌تفاوت نمی‌مانند، هرگز به سمت حیات وحش‌شان به بهانه تفریح شلیک نمی‌کنند. این افراد می‌توانند برای هموطنان خود و همه ساکنان کره زمین الگو باشند.
**بچه‌ها چند روز در هفته به این مدارس می‌روند؟
فعلا این‌طور است که بچه‌های زیر ٧ سال تمام‌وقت می‌توانند در این مدارس ثبت‌نام کنند و حضور داشته باشند. بعد از ٧ سال در قالب اردوهای آموزشی با مدارس قرارداد می‌بندند تا مدارس به جای اردوی آموزشی، بچه‌ها را به این مدارس ببرند. فعلا سهم نیم روز در هفته‌ای برای مدارس ایجاد شده. تا الان استقبال خیلی زیاد بوده، آنقدر که تا چند ماه مدارس طبیعت ما مشتری دارند و ظرفیت شان تکمیل است.
**چه چیزهایی در این مدارس به بچه‌ها آموزش می‌دهند؟
آموزش‌هایی که داده می‌شود کاملا غیر مستقیم است. لازم است بچه‌ها خودشان کشف کنند، آنقدر بپرسند و کلنجار بروند تا به پاسخ پرسش‌های‌شان برسند. یکی از تمرینات‌شان این است که با چند تکه چوب، جعبه بسازند، یک روز پخت مربا دارند، یک روز رب درست می‌کنند. از نزدیک شاهد زندگی و بزرگ شدن حیوانات اهلی و پرندگان هستند. یک روز با هم کنار جوی آب مسابقه می‌دهند و سعی می‌کنند کارهای گروهی و بازی‌های فکری که هم لذتبخش باشد و هم هوش هیجانی شان را ارتقا دهد، انجام دهند.
در کنار این بازی‌ها، جدول ضرب و حروف الفبا را با ملودی و موسیقی فرا می‌گیرند. ما چندتا مدرسه داریم که اولیا خواستند بچه‌های‌شان تمام وقت در این مدارس باشند و فقط موقع امتحان‌ها به مدارس رسمی آموزش و پرورش بروند و امتحان بدهند. این بچه‌ها همیشه جزو بهترین بچه‌های مدارس عادی بودند که با بالاترین معدل قبول شدند. ادعای سازمان این است که می‌توانیم مقطع ابتدایی اول و دوم را با همین روش پیاده کنیم. کاری که در سوئد، فنلاند، نروژ، بخش‌هایی از ایالات متحده امریکا، ژاپن، کره جنوبی، مالزی و سنگاپور دارد اتفاق می‌افتد، اما هنوز بدنه محافظه‌کار و سنتی آموزش‌وپرورش زیر بار این قضیه نرفته است.
**احداث این مدارس ویژگی مکانی خاصی دارد؟
مکان مدارس باید تا جایی که امکان دارد شبیه طبیعت باشد. از همان پستی بلندی‌ها برخوردار باشد، نظم خاصی نداشته باشد، دستکم دو هکتار وسعت داشته باشد. با سازمان جنگل‌ها به تفاهمی رسیدیم که بخشنامه‌اش هم به زودی به ادارات کل ابلاغ می‌شود تا با صلاحدید و تایید سازمان محیط زیست به داوطلبانی که می‌خواهند مدارس طبیعت تاسیس کنند، زمین واگذار کند. در بعضی شهرها شهرداری‌ها هم وارد شدند. داریم با بعضی از بانک‌ها رایزنی می‌کنیم تا ٥٠ میلیون تومان وام قرض‌الحسنه به تسهیلگران تازه کار پرداخت کنیم.
**در این مدارس کتاب خاصی برای آموزش به بچه‌ها داده می‌شود؟
حرف و هدف ما این است که بچه‌ها تا قبل از ٩سالگی تمام آموزش‌های‌شان غیرکتابی باشد و با دست و لمس یاد بگیرند. اما کتاب‌هایی به عنوان درسنامه مدارس طبیعت در اختیار تسهیلگران قرار داده می‌شود که مهم‌ترینش «مدرسه و طبیعت» استاد وهاب‌زاده است؛ حاصل تجربیات بین‌المللی است که تدوین و ترجمه شده.
**برای گسترش این مدارس نیاز به همکاری چه سازمان‌ها و نهادهایی است؟
در حال حاضر این طرح با پیگیری دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست در حال کار است، اما بار اصلی آن روی دوش ان جی اوها و استاد وهاب‌زاده است. سازمان جنگل‌ها، بهزیستی و شهرداری‌ها و وزارت ورزش هم همکارند، اما امیدوارم وزارت آموزش‌وپرورش، مجلس، مجمع تشخیص مصلحت و دولت همان‌طور که از مدارس غیرانتفاعی حمایت کردند، از مدارس طبیعت هم حمایت کنند. ما فکر می‌کنیم راه نجات طبیعت ایران، راه گریز از وضعیتی که از آن به عنوان وندالیسم یاد می‌شود و بی‌تفاوتی‌ای که امروز در نسل‌مان می‌بینیم در گسترش این مدارس است.
*منبع: روزنامه اعتماد، 1395.9.18
نظر شما
