دانشگاه ها محور پیوند صنعت و سنت

 روزنامه ابتکار در صفحه ایرانشهر نوشت: شاید اولین پیوند میان صنعت و سنت باید از جایی آغاز شود که اولین کلید جدایی در آن خورده است. دانشگاه‌ها همان طور که جایی برای پرورش نسل‌های صنعتی در ایران بودند امروز باید پلی برای ارتباط صنعت و سنت باشند.

در این گزارش که در شماره چهارشنبه 12 آبان 1395 خورشیدی منتشر شد، می خوانیم: صنعت و سنت چرا در ایران از هم جدا افتاده‌اند؟ آیا صنعت به سنت نیازمند است یا سنت به صنعت؟ اینها سوالاتی است که در جریان گردهمایی فعالان صنایع دستی و طراحان صنعتی در سازمان میراث فرهنگی مطرح شد. سوالاتی که نوید بخش تحولی نو در هنرهای دستی ایران بود. اما به واقع چرا این دو صنعت در ایران از هم جدا شد و چرا حالا متولیان امر به دنبال پیوند دوباره آنها هستند؟ 

مهدی شجاعی، طراح صنعتی در گفت و گو با «ابتکار» به این سوال که صنعت یا سنت کدام به یکدیگر نیازمندند، پاسخ می‌دهد: صنایع دستی نیازمند به طراحی صنعتی نیست بلکه این طراحی صنعتی است که نیازمند به هنرهای بومی است. او ادامه می‌دهد: ریشه به وجود آمدن صنعت و طراحی صنعتی از هنرهای سنتی شکل گرفته است. ما در گذشته‌های دور کارخانه نداشتیم و به جای آنها کارگاه های سنتی داشتیم. کارگاهی که یک هنرمند یا یک صنعتگر هنرمند شروع به ساختن یک اثر می‌کرد و سعی می‌کرد ظرافت و تزئینات را در خود داشته باشد و روح بومی را به آثار دستی تزریق کند. ضمن اینکه در کنار آنها کاربرد را برای مصرف کنندگان هدیه می‌آورد. اما زمانی که جمعیت شهرها و کشورها افزایش پیدا کرد، نیازمند به تولید صنعتی شدیم و طراحی صنعتی شکل گرفت.

طراحی صنعتی شکل گرفت اما چرا فعالان سنتی از طراحان صنعتی فاصله گرفتند و خود را متمایز از هم تصور کردند؟ مهران هوشیار، مدیرگروه صنایع دستی دانشگاه سوره به این سوال پاسخ داده و گفته است: از زمانی که انقلاب صنعتی اتفاق افتاد و تولیدات انبوه کارخانه‌ای وارد فرهنگ مصرف جامعه شد، صنایع دستی کم کم رویکرد کاربردی بودن خود را کمرنگ دید. محصول ارزان‌تر و در دسترس‌تر ویژگی ای بود که مردم را به استفاده از محصولات صنعتی و کارخانه‌ای تشویق کرد. اتفاقی که سبب شد مردم دیگر نگران این نباشند که اگر محصول یا کالایشان از بین رفت هویتی از بین رفته باشد. قیمت ارزان تر کالاهای کارخانه‌ای و بالا رفتن قیمت محصولات دستی سبب شد تا هنرمندان صنایع دستی به سمت ساخت اشیاء موزه ای حرکت کنند.

اما این اتفاق دلیل دیگری هم داشت. دانشگاه مهمترین نهاد در ایران بود که در دوران مدرن و عصر صنعتی دانش و مهارت صنعتی شدن را به ایران وارد کرد و دانش آموختگانی را برای ایرانی نوین تربیت کرد. دانشگاه‌هایی که کمتر توجهی به برقراری ارتباط سنت و صنعت داشتند. هوشیار، استاد دانشگاه سوره در این باره می‌گوید: در دانش آکادمیک طراحی صنعتی برخاسته از صنایع دستی است و فرزند صنایع دستی است. اما متاسفانه همان طور که دانشجویان طراحی صنعتی از علم فراوانی در حوزه طراحی و مبانی خلاقیت آگاهی و اشراف دارند اما برعکس پیوند هویتی را نسبت به صنایع دستی از دست داده اند.

فارغ التحصیلان طراحی صنعتی هویت ایرانی-سنتی را نمی‌شناسند و دانشجویان صنایع دستی دانش طراحی و خلاقیت را ندارند. خلاء میان دانش آموختگان صنایع دستی و فعالان صنایع دستی به هر دو گروه آسیب زده و امروز هر دو را نیازمند به یکدیگر کرده است. مهدی شجاعی، طراح صنعتی در این باره می گوید: ما امروز در گروه طراحان صنعتی نیازمند به هنرهای بومی و صنایع دستی هستیم چرا که ما پیشینه تاریخی زیادی داریم و نشانه های بسیاری داریم که می توانند به یاری طراحان صنعتی بیاید و روح و هویت ایرانی را در آن بدمد.

**پیوند میان صنعت و سنت؛ چگونه؟ 

شاید اولین پیوند میان صنعت و سنت باید از جایی آغاز شود که اولین کلید جدایی در آن خورده است. دانشگاه‌ها همان طور که جایی برای پرورش نسل‌های صنعتی در ایران بودند امروز باید پلی برای ارتباط صنعت و سنت باشند. شجاعی، طراح صنعتی می گوید: این پیوند کار چندان سختی نیست چرا که ریشه‌های درسی فارغ التحصیلان صنایع دستی و طراحی صنعتی در دانشگاه ها به هم نزدیک است. او ادامه می‌دهد: در سیلابس های درسی دانشجویان صنایع دستی نگاه کمی به تولید شده و از سوی دیگر در طراحی صنعتی نگاه به هنرهای بومی و صنایع دستی بسیار کم است.

بازسازی این حلقه گمشده امروز در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که اصلی ترین متولی این بخش است آغاز شده تا صنایع دستی بتواند با دانش روز، مبانی خلاقیت معاصر و مطابق با سلیقه جامعه امروز به سبک زندگی ایرانیان نزدیک شود و در میان صنایع بومی ایران حرفی برای گفتن داشته باشد. برگزاری همایش ها و رقابت ها میان طراحان صنعتی و صنایع دستی یکی از راه‌های نزدیک کردن این دو صنعت به یکدیگر است.

اتفاقی که به گفته بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی طراحی صنعتی می تواند هنرهای سنتی در ایران را با تحولی عمیق روبرو کند چرا که اگر طراحی صنعتی بتواند زنجیره خوبی را از نظر کیفیت، سبک، سلیقه و مواد اولیه خوب تعریف کنند می‌توانند اقبال عمومی ایجاد کنند و به دنبال آن تولید بیشتر و کاهش قیمت را به همراه داشته باشد. کارگاه‌های کوچک را بزرگ کند و افراد بیشتری را به اشتغال وادارد و ایران را از فروش نفت بی‌نیاز کند.

*منبع: روزنامه ابتکار