فرار تاریخی بعثی‌ها

روزنامه اطلاعات در صفحه حماسه پایداری با مروری بر عملیات محرم در سال های دفاع مقدس، نوشت: «محرم» به عنوان یک عملیات‌ محدود، در 10 آبان 1361 با رمز یا زینب و به فرماندهی سردار حسن باقری آغاز شد و به مدت یک هفته به‌طول انجامید.

در این گزارش که در شماره چهارشنبه 12 آبان 1395 خورشیدی منتشر شده، آمده است: مرحله نخست این عملیات ساعت 22 و 8 دقیقه روز 10 آبان 1361 آغاز شد و نیروهای ایرانی توانستند در کمتر از نیم ساعت شماری از نیروهای عراقی را به اسارت در آورند و در محور دیگر هم نیروهای دشمن به استعداد یک تیپ را به محاصره در آوردند و بیشتر آنها را اسیر کردند.

طی مرحله نخست این عملیات 550 کیلومتر مربع از خاک ایران از جمله ارتفاعات مهم منطقه، پل چم سری، حوزه نفتی بیات، نهرعنبر، شهر میمه و موسیان آزاد و جاده عین خوش به دهلران، از زیر دید و تیر رس نیروهای عراقی خارج شد و شهرک طیب عراق هم تحت اشراف قوای ایرانی قرار گرفت.

**مرحله دوم و سوم

مرحله دوم عملیات محرم ساعت 2 و 30 دقیقه بامداد سه شنبه 11 آبان آغاز شد و نیروهای ایرانی محاصره دشمن را کامل کردند. همچنین 150 کیلومتر مربع از زمین های اشغال شده آزاد و شماری از نیروهای عراقی به اسارت در آمدند.

این مرحله ساعت 22 روز 15 آبان آغاز شد و هدف آن تصرف همه بلندی های غرب حمرین و جاده ها و مراکز مهم عملیاتی و ایجاد و تامین لازم برای جاده آسفالته چم سری، شرهانی و زبیدات و جاده شوسه زبیدات – طیب بود.

در این مرحله 300 کیلومتر مربع از خاک عراق شامل پاسگاه های زبیدات، شرهانی و ابوغریب و همچنین تاسیسات نفتی حدود 35 حلقه چاه نفت به تصرف نیروهای ایرانی در آمد. این مرحله که مرحله آخرعملیات محرم بود، ساعت 8 صبح روز 16 آبان 1361 خاتمه یافت.

فرو بردن عراق در حالت انفعالی محض پس از انجام عملیات موفق و موثر ثامن الائمه، فتح المبین، بیت المقدس و مسلم بن عقیل نباید به عراق فرصت خارج شدن از حالت انفعالی و دفاعی داده می شد؛ بنابراین در طرح عملیات محرم علاوه بر آزادسازی ارتفاعات مرزی حمرین در جبهه جنوبی و تصرف جای پا برای تهدید منطقه العماره عراق، این موارد هم در دستور کار قرارگاه مرکزی کربلا قرار گرفت. قرار بود رزمندگان اسلام در محور عین خوش – زبیدات در جنوب شرقی دهلران، در سه مرحله، حمله را انجام دهند.

بنابراین مرحله نخست عملیات ساعت 22و 8 دقیقه شب 10 آبان ماه 1361 با رمز یا زینب (سلام الله علیها) به فرماندهی سردار شهید حسن باقری به اجرا در آمد. نیروهای خودی توانستند در کمتر از نیم ساعت پس از اعلام حمله در یک محور، شماری از نیروهای عراقی را به اسارت در آورند و در محور دیگر هم نیروهای دشمن به استعداد یک تیپ به محاصره در آمدند که بیشتر آنها اسیر شدند.

ساعت 6 صبح روز بعد به جز جناح چپ منطقه عملیات ، همه یکان ها به اهداف تعیین شده دست یافتند. در روز نخست عملیات همه نیروها به هم ملحق شدند و فقط یکان های قرارگاه چهارم به خاطر طغیان رودخانه دویرج و فقدان پل نتوانستند اهداف خود را در منطقه پرچم هندی و ربوط به طور کامل تصرف کنند.

در نتیجه طی این مرحله 550 کیلومتر مربع از خاک ایران از جمله ارتفاعات مهم منطقه، پل چم سری، حوزه نفتی بیات، نهر عنبر، شهر میمه، موسیان آزاد و جاده عین خوش به دهلران، از زیر دید و تیر رس دشمن خارج شد. همچنین شهرک طیب عراق تحت اشراف قوای ایرانی قرار گرفت.

در مرحله دوم ، با وجود پیروزی های مرحله نخست و از هم پاشیدگی و ضعف روحیه دشمن ، به لحاظ عدم موفقیت قرارگاه چهارم در مرحله نخست و خالی ماندن جناح چپ ، مواضع فتح شده هم در معرض پاتک و تهدید دشمن بود ، بنابراین ترمیم رخنه به وجود آمده ضروری می نمود . برای همین هدف مرحله دوم عملیات محرم روز سه شنبه 11 آبان ماه 1361 ، ساعت 2 و 30 دقیقه بامداد آغاز شد.

نیروهای خودی با الحاقی که انجام گرفت، محاصره دشمن را کامل کردند. در این مرحله 150 کیلومتر مربع از زمین های اشغال شده آزاد و همچنین شماری از نیروهای عراقی به اسارت در آمدند.

هدف مرحله سوم عملیات محرم تصرف همه بلندی های غرب حمرین و جاده ها و مراکز مهم عملیاتی و ایجاد و تامین لازم برای جاده آسفالته چم سری ، شرهانی و زبیدات و جاده شوسه زبیدات – طیب بود . به همین منظور ساعت 22 روز 15 آبان ماه 1361 حمله مرحله سوم آغاز شد.

نبرد گسترده به واسطه مقاومت پراکنده نیروهای ارتش عراق و عدم پاکسازی منطقه ساعت 8 صبح 16 آبان ماه به پایان رسید و در نتیجه آن 300 کیلومتر مربع از خاک عراق شامل پاسگاه های زبیدات ، شرهانی و ابوغریب و همچنین تاسیسات نفتی شامل 70 حلقه چاه نفت به تصرف رزمندگان اسلام در آمد و همچنین سازماندهی 14 تیپ عراقی در این نبرد آسیب دید.

تلفات و ضایعات وارده به دشمن شامل انهدام 8 تا 12 یکان سازمانی تا 70 درصد ، انهدام 260 دستگاه تانک و نفربر ، 230 دستگاه خودرو ، سقوط 10 فروند هواپیما و به غنیمت گرفتن 150 دستگاه تانک و نفربر ، 250 دستگاه خودرو ، چند دستگاه موشک انداز مالیوتکا و مقدار انبوهی سلاح سبک و همچنین کشته و زخمی شدن و به اسارت درآوردن 10 هزار و 400 نفر از نیروهای دشمن بود.

نیروهای عمل کننده ایران در این عملیات شمال 4 لشکر پیاده ، یک لشکر زرهی و یک تیپ احتیاط از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و یک تیپ پیاده از نیروی زمینی ارتش بودند . نیروی زمینی تازه تاسیس شده سپاه پاسداران در این عملیات به خوبی از تانک ها و زره پوش های غنیمتی بهره برداری کرد.

محرم؛ نخستین تجربه فرماندهی شهید زین الدین عملیات محرم در دهه دوم و سوم آبان ماه 1361، روایتی از تلاش مجدانه فرماندهانی مانند شهید مهدی زین‌الدین را بازگو می‌کند که در پی توفیق نیافتن در عملیات رمضان، ‌سعی در بازسازی روحیه رزمندگان و همچنین شکستن جو سنگین تبلیغاتی دشمن را داشت. انجام این عملیات در ماه محرم به عنوان یکی از ماه‌های مقدس مسلمانان و به ویژه شیعیان، امتداد خط فکری مجاهدانی را تشکیل می‌داد که خود را وارثان خون حسین(ع) می‌دانستند و اینک در ماه پیروزی خون بر شمشیر می‌رفتند تا کربلای دیگری را این بار در جبهه‌های جنگ تحمیلی رقم بزنند.

‌عملیات محرم بزرگترین عملیات پس از ناموفقیت در رمضان بود. در این زمان قوای نظامی کشورمان در پی آن بود تا با کسب موفقیت در جبهه‌های جنگ، جو سنگین روانی دشمن را بشکند و از طرفی به فضای عمومی داخل کشورمان هم نشان دهد که هنوز ابتکار عمل در جبهه در دست نیروهای خودی است. پس از عملیات فتح المبین و همچنین فتح خرمشهر در الی بیت المقدس، به هر دلیل عملیات رمضان با موفقیت اجرا نشد. این وضع می‌توانست در افزایش روحیه دشمن و تحلیل روحیه خودی تاثیرگذار باشد. لذا فرماندهان عملیات محرم را در آبان ماه 1361 مصادف با ماه محرم و حدوداً چهار ماه پس از رمضان در منطقه عملیاتی شرهانی و ارتفاعات حمرین طراحی کردند و به اجرا گذاشتند.

عملیات محرم نخستین عملیاتی بود که مهدی زین‌الدین فرماندهی آن را بر عهده داشت و آن شهید بزرگوار این مسئولیت مهم را در سن بیست و سه سالگی بر عهده گرفت.

**خلاصه گزارش عملیات

نام عملیات : محرم

10 آبان 61

مدت اجرا : یک هفته

مکان اجرا : محور عین خوش – زبیدات در جبهه جنوبی جنگ

رمز عملیات : یا زینب ( سلام الله علیها )

تلفات دشمن : 10 هزار و 400 نفر کشته ، زخمی و اسیر

ارگان های عمل کننده : نیروی زمینی سپاه با پشتیبانی توپخانه ارتش

اهداف عملیات : آزاد سازی ارتفاعات مرزی حمرین و تصرف جای پا برای تهدید منطقه العماره عراق طی سه مرحله.

*منبع: روزنامه اطلاعات