دولت عربستان با تصمیم های سختی روبه رو است

با وجود دلخوری ها و گلایه های ریاض از واشنگتن و دستورالعمل های سلسله وار امریکا به عربستان، روابط امریکا و عربستان کج دار و مریز ادامه داشت تا آنکه اقدام کنگره در به تصویب درآوردن قانون عدالت علیه حامیان تروریسم و سپس بی اثر کردن وتوی باراک اوباما در این باره نخستین شکاف را به روابط واشنگتن و ریاض وارد کرده است. درباره اقدام اخیر کنگره امریکا در به تصویب درآوردن این لایحه آن هم ١٥ سال پس از حادثه ١١ سپتامبر، گفت وگویی با فریده فرهی، استاد روابط بین الملل دانشگاه هاوایی داشته ایم که مشروح آن در ادامه می آید.

**در روزهای گذشته شاهد اقدام کنگره امریکا در شکستن وتوی باراک اوباما در خصوص لایحه ١١ سپتامبر بودیم. چه مسائلی موجب شد تا کنگره در ما ه های پایانی ریاست جمهوری اوباما آن هم درباره یکی از متحدان امریکا چنین اقدامی را بکند؟

قانون عدالت علیه حامیان تروریسم، در اصل آسان ترین راه برای کنگره امریکا بود که جدیت ظاهری خود را در ارتباط با مبارزه با تروریسم در پانزدهمین سالگرد 11 سپتامبر نشان دهد. به گمان من، تصویب این قانون اقدامی است سیاسی و بدون هزینه در جهت جلب رای برای نمایندگانی که در حین رقابت های انتخاباتی هستند. هزینه این لایحه برای دادگاه های امریکا خواهد بود که باید آماده طرح دعاوی مختلف شوند.

**در ماه های پیش شاهد بودیم که دولتمردان امریکایی و عربستانی رایزنی های بسیاری را در این باره انجام دادند تا این طرح تصویب نشود. چرا این لابی کردن ها و آن رایزنی ها تاثیر نداشت؟

فقط دولتمردان امریکایی و عربستانی رایزنی نکردند. در نظر داشته باشید که اصلا اسمی از عربستان در این قانون نیامده است و این قانون فقط محدود به 11 سپتامبر نیست. بلکه همانطور که نام آن نشان می دهد، این قانون اجازه می دهد که بر ضد هر کشور مظنون به حمایت از تروریسم در دادگاه های امریکا طرح دعوی شود. بنابراین حتی، به طور مثال، پارلمان هلند نامه ای به کنگره امریکا نوشته و مخالفت جدی خود را با آنچه نقض حق حاکمیت هلند خوانده اعلام کرده است. 

تاکنون نیز حداقل یک عضو پارلمان فرانسه اعلام کرده است که به زودی لایحه ای در جهت اجازه طرح دعوی بر ضد امریکا در دادگاه های فرانسه به پارلمان آن کشور ارایه خواهد داد. البته چون عربستان نخستین کشوری خواهد بود که با استفاده از این قانون به دادگاه برده خواهد شد، مخالفت و رایزنی های آن کشور شدیدتر بود و بیشتر مورد توجه رسانه ها قرار گرفت. این رایزنی ها نیز نهایتا به دلیل محبوبیت مردمی طرحی که وعده عدالت برای خانواده های کشته شدگان 11 سپتامبر را می دهد، بی اثر ماند.

**در این ماجرا، شاهد بودیم هم حزب دموکرات و هم حزب جمهوریخواه از تصویب این طرح حمایت می کردند و همکاری نزدیکی با یکدیگر داشتند. آیا نگاه دموکرات ها و جمهوریخواهان به عربستان تغییر یافته است؟

تا حدی این کار صورت گرفته است ولی این تغییر نگاه بیشتر خود را در سعی 27 سناتور در جهت جلوگیری از فروش اسلحه به عربستان نشان داد. با اینکه آن تلاش ناموفق بود، تعداد قابل توجه مخالفان نشان دهنده نارضایتی از ادامه حملات عربستان به یمن است.

**نگاه هیلاری کلینتون و دونالد ترامپ به این مساله چیست؟

هم هیلاری کلینتون و هم دونالد ترامپ موافقت خود را با این قانون اعلام کرده اند.

**برخی معتقدند که وتوی اوباما نمایشی بود چون او از سویی نمی توانست تایید کند و از طرفی می دانست که کنگره وتو او را بی اثر خواهد کرد. تا چه اندازه با این تحلیل موافقید؟

با این تحلیل موافق نیستم. همان طور که در پیش گفتم تبعات این قانون فراتر از اجازه طرح دعوی توسط خانواده های کشته شدگان حادثه 11 سپتامبر بر ضد عربستان سعودی است. نگرانی از زیر سوال بردن اصل مصونیت کشورها در قانون بین الملل و اقدامات متقابل است. باراک اوباما و بسیاری دیگر از دولتمردان کنونی و پیشین نگران طرح دعوی شهروندان کشورهای دیگر بر ضد دولت امریکا هستند و یکی از مهم ترین دلایل مخالفت شان نیز با این مساله به همین خاطر بود که نگران بودند که آن اقدام زمینه ای برای طرح شکایت علیه دولت امریکا و شهروندان امریکایی شود.

**تا چه اندازه فکر می کنید لایحه اخیر در عرصه عمل و در مقام اجرا منجر به رسیدگی به پرونده مسوولان عربستان سعودی شود؟

مسلما خانواده های کشته شدگان حادثه 11 سپتامبر عربستان سعودی را به دادگاه خواهند برد اما در دادگاه های مختلف چه اتفاقی خواهد افتاد، باید منتظر ماند و دید. آیا عربستان سعودی اصلا از خود دفاع خواهد کرد؟ آیا رضایت به حل و فصل مساله خارج از دادگاه خواهد داد؟ قانون اخیر به دادستان دولت فدرال امریکا یا قاضی مربوطه اجازه می دهد که روند دادگاه را تا 180 روز به تعلیق درآورند اگر بتوانند نشان دهند که وزیر امور خارجه امریکا در حال مذاکره مفید با دولت مدافع است. دولت عربستان با تصمیم های سختی روبه رو است. 

اگر به دادگاه نیاید و از خود دفاع نکند ممکن است محکوم شود. اگر از خود دفاع کند ممکن است مجبور به ارایه اسنادی شود که علاقه مند به ارایه آن در ملأعام نیست. اگر تصمیم به حل و فصل مالی قضیه خارج از دادگاه بگیرد، این ممکن است اذعان به گناه دیده شود.

**عربستان سعودی تا پیش از این تهدید به خارج ساختن دارایی هایش از امریکا کرده بود. آیا از امروز باید شاهد خروج سرمایه های عربستان از امریکا باشیم؟

عربستان تهدید به خارج ساختن دارایی هایش (که حوالی 750 میلیارد دلار تخمین زده شده) کرده است ولی این کار آسان نیست. این دارایی ها به صورت پول نقد نیستند و انحلال سرمایه های غیرنقدی مستلزم فروش اضطراری و با قیمت پایین است که در شرایط کنونی، قیمت پایین نفت مشکلات اقتصادی عربستان را حادتر خواهد کرد. در عین حال، عربستان برای اجرای برنامه اقتصادی جاه طلبانه اش و دور شدن از وابستگی به نفت احتیاج به رابطه خوب با سرمایه گذاران و شرکت های امریکایی دارد. ممکن است عدم رضایت خود را از طریق خروج تعداد کمی از دارایی ها اعلام کند ولی به نظر من این اقدام ها محدود خواهند بود.

**آیا این اتفاق می تواند به تغییر رویکرد اعراب و امریکا در خصوص مسائل مختلف منجر شود؟

آنچه احتمالش زیادتر است تنش بیشتر است. در اصل، این قانون داشتن یک سیاست خارجی یکپارچه را برای امریکا مشکل تر و سخت تر می سازد. دادگاه های امریکا ممکن است بر ضد سیاست های کلی قوه مجریه عمل کنند همان طوری که این مساله چند ماه پیش در ارتباط با ایران اتفاق افتاد.

**در میان اعراب چه تاثیری می تواند داشته باشد؟

مسلما تصویب این قانون نگرانی های کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در مورد حمایت بی شایبه امریکا از سیاست های منطقه ای آنها را حادتر خواهد کرد.

*منبع: روزنامه اعتماد