ریشه کنی بیسوادی تکلیف بین المللی

 روزنامه اطلاعات در صفحه آموزشی گزارشی را درباره ضرورت سواد آموزی و ارتباط تنگاتنگ آن با توسعه و پیشرفت جوامع منتشر کرد. در این گزارش افزون بر واکاوی تلاش های دولت یازدهم برای افزایش دسترسی به مراکز آموزشی در مناطق کم برخوردار، طرح های اجرایی شده و ویژگی های آن ها ارایه شده است.

در این گزارش که در شماره یکشنبه 11 مهر 1395 هجری خورشیدی به قلم سعید شهریاری معاون سواد آموزی اداره کل آموزش و پرورش شهرستان های تهران منتشر شد، می خوانیم: پیش بینی صاحبنظران بر این است که در آینده نزدیک جامعه بشری با دو مشکل اساسی آب و سواد روبرو خواهد شد و اگر برنامه ای برای حل این دو معضل نداشته باشد، فاجعه به وجود خواهدآمد. امروزه ریشه کنی بیسوادی یک تکلیف بین المللی و یک ضرورت ملی است.

تکلیف بین المللی از این نظر که تمامی کشورهای عضو یونسکو متعهد به کاهش نرخ بی سوادی شده اند و هر ساله وضع سواد کشورهای را رصد و در گزارشات سالانه رسمی خود اعلام می کنند و یکی از شاخص های اندازه گیری توسعه پایدار جوامع به حساب می آید.

یکی از شاخص های مهم پیشرفت هر جامعه ای میزان باسوادی آن است. سوادآموزی وسیله ای برای تحقق آرمان ها و مقاصد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر جامعه و هر تلاشی در این زمینه، گامی موثر در رسیدن به توسعه پایدار کشور است .

ضرورت ملی از این نظر که یکی از مطالبات حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری و همواره مورد تاکید مسئولین تراز اول نظام است.

حضرت امام می فرماید: «مایه بس خجلت است که در کشوری که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگی می کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد.»

مقام معظم رهبری می فرماید: «اگر نتوانیم معضل بی‏سوادی را حل کنیم، اصل انقلاب و ایده‏های آن لطمه خواهد خورد.»

دولت تدبیر و امید از سال 93 برای شتاب بخشی به جریان سوادآموزی ستاد پشتیبانی سوادآموزی کشور /استان / شهرستان را احیا کرده است.

شورای پشتیبانی سوادآموزی به منظور بهره گیری حداکثری از ظرفیت نهادها و سازمان های دولتی و غیردولتی در تسریع تحقق برنامه ریشه کنی بی سوادی، شورای پشتیبانی سوادآموزی تشکیل شدودر سطح استان، استاندار(رئیس شورا)، نماینده ولی فقیه و امام جمعه مرکز استان، مدیرکل آموزش و پرورش(دبیر شورا)، مدیرکل امور اجتماعی استانداری، مدیرکل آمار و اطلاعات استانداری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان، مدیرکل صدا و سیما ، مدیرکل صنعت معدن و تجارت، رئیس شورای اسلامی استان، مدیرکل ثبت احوال، معاون سوادآموزی اعضای آن هستندو اهم وظایف آن هم تدوین برنامه عمل ریشه کنی بی سوادی در استان و پشتیبانی و نظارت بر حسن اجرای آن ، تعیین نقش ها و مسئولیت دستگاه های اجرایی ، نهادها و تشکل های غیردولتی در اجرای برنامه عمل،اتخاذ تمهیدات لازم برای تکمیل بانک اطلاعات اسمی و مشخصات افراد بی سوادو کم سواد استان بر اساس آمارهای ثبتی، بررسی روند پیشرفت سوادآموزی و چگونگی ثبت اطلاعات و پیشرفت پایگاه اطلاعات ثبتی وتهیه گزارش برای ارائه به مراکز ذیربط هر شش ماه یکبار، برنامه ریزی و سیاستگذاری برای انسداد مبادی ورودی بی سواد ی در استان، ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی استان و ارائه بازخورد، نظارت بر عملکرد شورای پشتیبانی شهرستان و بخش و...

فرماندار (رئیس شورا)، امام جمعه، شهردار، مدیر آموزش و پرورش (دبیر شورا)، مدیر جهاد کشاورزی، رئیس اداره تعاون و کار و رفاه اجتماعی، رئیس مرکز بهداشت و خدمات درمانی، رئیس اداره صنعت معدن و تجارت، رئیس شورای اسلامی، رئیس اداره ثبت احوال، مسئول واحد سوادآموزی آموزش و پرورش هم اعضای شورای پشتیبانی شهرستان به شمارمی روند.

** عزم دولت

دولت در سال 1393برای شتاب بخشی به جریان سوادآموزی مصوبه ای داشته که یک سری مشوق و الزامات در آن دیده شده است. فرصتی طلایی که به وجود آمده و بهتر است از این فرصت بهترین استفاده را داشته باشند. رویکرد هم تشویقی است ودر ازای قبولی هر سوادآموز در دوره های مختلف سوادآموزی مبالغ قابل توجهی به آموزش دهنده داده می شود. برای تشویق بی سوادان به شرط قبولی، پاداشی پرداخت خواهد شد. پرداخت حق الزحمه به خانوار ، جذب کودکان کار –بدسرپرست-بی سرپرست -معلولین آموزش پذیر (جسمی حرکتی) و آموزش به آنان،تامین رایگان کتب آموزشی و لوازم تحریر ، تشویق سازمانها نهادها و افراد فعال در عرصه سوادآموزی ازراهکارهای تشویقی است.

الزامات (محدودیتهای قانونی) نیز برای بی سوادان پیش بینی شده است که هنوز اجرا نشده است و احتمالا در آینده به اجرا درآید از قبیل: عدم صدور و تمدید گواهینامه راهنمایی رانندگی ، عدم صدور و تمدید جواز کسب، عدم حمایت های مادی و معنوی توسط کمیته امداد و اداره بهزیستی، تاسیس مراکز یادگیری محلی (آموزش مهارتهای زندگی / اجتماعی/ اعتقادی و تربیتی) . سه مرکز یادگیری محلی راه اندازی شده که در یکی از اینها خشک کردن میوه و بسته بندی به خانم های بزرگسال آموزش داده می شود که منجر به کارآفرینی شده است.

امروزه بی سوادی افراد بزرگسال از مهمترین موانع پیشرفت هر جامعه به شمار می آید و رفع این مشکل با توجه به یکسان نبودن سن – جنس و پراکندگی جغرافیایی و عدم علاقه بی سوادان، کاری بسیار سخت و پیچیده است و رفع این پدیده توسط یک دستگاه به تنهایی امکانپذیر نیست.

امروزه جوامع در تلاشند شهروندان جهانی تربیت کنند تا با استفاده از تکنولوژی سهم بیشتری از منابع را در اختیار گیرند. در واقع، سواد کلید فهم و درک واقعیتهای جهان امروزی و میزان افراد بی سواد هر جامعه نشاندهنده فاصله آن جامعه با دنیای امروزی است.

امروز به جامعه ای نیاز داریم که همه بتوانند در تعیین سرنوشت جامعه شان مشارکت داشته باشند(نقش آفرینی کنند) و متاسفانه استعدادهای بسیاری زیر خروارها خاک بی سوادی هر ساله مدفون میشوند.

کاربرد سواد ، بر طرف کردن نیازهای روزمره و کارکرد آن تغییر نگرش و رفتار توسط مهارتهایی است که آموزش داده می شود. وقتی در باره کیفیت زندگی صحبت می شود، یکی از شاخصهای اساسی آن سواد است.

سواد باعث رشد معنونی و بهره مندی دنیوی افراد خواهد شدو کمکی به بیسوادان برای تجربه یک زندگی بهتراست.خسارتهای سنگینی تحمیل اجتماع-بیسوادی امنیت اجتماعی را تهدید می کندو باعث آسیب اجتماعی،تصادفات جاده ای برای راکبین موتور سیکلت- عابرین پیاده – خشونتها- اعتیاد – طلاق - انواع معضلات اجتماعی ، کاهش بهروری در کشاورزی – صنعت – خدمات می شود درعین حال ، سواد باعث کاهش فقر و افزایش سلامت می شود و بیسوادی باعث کاهش منزلت و اعتماد به نفس افراد در جامعه می شود.

امروزه هدف اصلی در برنامه های سوادآموزی این است علاوه برآموزش سواد خواندن و نوشتن به افراد، سواد فرهنگی آنان را با آموزش مهارتهای زندگی، رفتارهای زیست محیطی در کاهش بحرانهای آلودگی و انحطاط محیط زیست اصول شهر نشینی و ... ارتقا بخشند. فرد بی سواد شخصی آسیب دیده – آسیب پذیر – آسیب رسان است.

بازدیدی از زندان زنان استان تهران داشتیم . عده ای بودند که به خاطر بی سوادی شکار شده بودند و امروزه به خاطر جهلشان باید ایام زندگیشان را در آنجا سپری کنند.

** تاسیس و راه اندازی مرکز یادگیری محلی

مراکز یادگیری محلی برای تحقق شعار «آموزش برای همه » و با رویکرد تقویت مشارکت و مدیریت محلی راه اندازی شده اند. در این مراکز علاوه برآموزش سواد پایه(سوادآموزی، انتقال و تحکیم سواد)، آموزش مهارت های اساسی زندگی، حقوق شهروندی و مهارت های فردی و اجتماعی و برنامه های فرهنگی، اعتقادی و تربیتی ارائه می شود.

** انواع مرکز یادگیری محلی :

مرکز یادگیری محلی بر اساس شرایط و امکانات محلی به یکی از سه روش ذیل ایجاد و مدیریت می شود:

دولتی: مدیر آن از بین شاغلان فرهنگی انتخاب و با صدور ابلاغ از سوی مدیر آموزش و پرورش شهرستان به مدت یکسال منصوب می شود و محل تشکیل این مراکز ترجیحاً واحدهای آموزشی است.

مشارکتی: این مراکز با برنامه ریزی و توافق نهضت سوادآموزی با سایر دستگاه ها ( شهرداری ها ، بهزیستی، جهاد کشاورزی و ...) ایجاد می شوند. محل تشکیل مرکز، مدیریت، نیروی انسانی، محتوا و برنامه های آن، با هماهنگی دستگاه مشارکت کننده انجام می شود.

غیردولتی: این مراکز توسط موسسات و تشکل های غیردولتی و صدور مجوز از سوی سازمان ایجاد شده و زیر نظر آموزش و پرورش شهرستان و استان اداره می شوند. مدیر این مراکز از سوی موسسه طرف قرارداد معرفی شده و نیاز به صدور ابلاغ از سوی آموزش و پرورش نیست. محل تشکیل ، تجهیزات و نیروی انسانی این مراکز بر عهده موسسه است.

** محتوای آموزشی

• بخش اول شامل محتوای آموزشی دوره سوادآموزی، انتقال و تحکیم سواد است .

• بخش دوم مهارت آموزی است که برای هر نفر از سوادآموزان زیر پوشش مرکز 200ساعت برنامه آموزش مهارت در نظر گرفته شده که از مجموع ساعات آن 50 درصد برای آموزش مهارت های زندگی، 30 درصد برای آموزش مهارت های اجتماعی و 20 درصد برای حقوق شهروندی است .

سطح سواد اولیا در میزان مشارکت آنان در فعالیتهای مدرسه و پیشرفت تحصیلی و تربیتی فرزندان آنها بسیار مؤثر است. اجرای طرح باسوادکردن اولیای بی سواد دانش آموزان از مؤثرترین طرح های سوادآموزی در شتاب بخشی به کاهش چشمگیر قدرمطلق بی سوادی، ارتقای سطح سواد و آگاهی و مشارکت والدین در تحقق اهداف کیفیت بخشی مدرسه و تسهیل جریان آموزش و جلوگیری از بازماندگی تحصیل دانش آموزان است. در این طرح پس از پالایش وضع تحصیلی اولیای دانش آموزان، نسبت به جذب، ثبت نام و آموزش اولیای بی سواد شناسایی شده در گروه سنی 10 تا49 سال با استفاده از امکانات و ظرفیت مدارس اقدام می شود.

** طرح سوادآموزی گروه سنی 10 تا20 ساله ها

علیرغم تلاش و برنامه ریز ی های صورت گرفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هنوز شماری از کودکان و نوجوانان گروه سنی 10 تا 20 ساله به دلایل مختلف فرصت حضور در مدرسه را از دست داده اند و بی سوادند. با توجه به ماموریت سازمان، تکالیف تعیین شده در مصوبه 595 شورای عالی انقلاب فرهنگی و تاکیدات مقام عالی وزارت و همچنین ارزش افزوده باسواد کردن افراد جوان و نوجوان در سرمایه اجتماعی و فرهنگی، طرح باسواد کردن افراد بی سواد گروه سنی 10 تا 20 ساله اجرا شد.

** ویژگیهای اختصاصی طرح:

1. حمایت از کودکان و نوجوانان کار: در این طرح تلاش می شود کودکانی که به دلیل تامین بخشی از هزینه های زندگی وارد بازار کارشده و از تحصیل بازمانده اند، شناسایی و جذب شوند و به آنان بابت ساعات حضور درکلاس ها و برنامه های سوادآموزی، شرکت در امتحانات پایانی و احراز نمره قبولی کمک هزینه تحصیلی پرداخت شود.

2. تسهیل آموزش کودکان و نوجوانان معلول جسمی – حرکتی: در این طرح ، آموزش معلول بی سواد با اعزام آموزش دهنده واجدشرایط به منزل فرد معلول و تامین امکانات و ابزار آموزشی مناسب در منزل وی یا هر مکانی که فرد تعیین کند صورت می پذیرد.

به آموزش دهنده این گروه از بی سوادان هزینه ایاب و ذهاب پرداخت می شود.

3. پشتیبانی آموزشی از کودکان و نوجوانان بدسرپرست و بی سرپرست: با مشارکت نهادهای حمایتی و دستگاه های ذیربط این گونه کودکان شناسایی می شوند و زیر پوشش خدمات سوادآموزی قرار می گیرند و به منظور تقویت انگیزه آنان، مبالغی به عنوان کمک هزینه آموزشی در صورت حضور در برنامه و احراز قبولی پرداخت خواهدشد.

4. ایجاد انگیزه در آموزش دهندگان: به دلیل اهمیت آموزش این گروه سنی و ایجاد انگیزه و رغبت در آموزش دهندگان و افزایش کیفیت آموزش، سرانه قبولی آموزش این گروه سنی درصورت احراز قبولی با 10% افزایش محاسبه و پرداخت می شود.

** طرح خودآموز

در این روش فرد بی سواد در محل زندگی یا محل کار و با استفاده از کتاب های درسی دوره سوادآموزی و به کمک یکی از اعضای باسواد خانواده و یا نزدیکان، به آموزش سواد اقدام و در آزمون پایان دوره شرکت می کند.

شرایط و مقررات اجرای طرح خود آموز به شرح ذیل است:

• مخاطب در گروه سنی 10 تا 49 سال باشد.

• برای احراز بی سوادی متقاضی در سامانه سوادآموزی، لازم است شخص بی سواد با مدارک شناسایی و عکس به واحد سوادآموزی منطقه آموزش و پرورش محل سکونت خویش مراجعه کند.

• اخذ شماره حساب بانکی به نام سوادآموز در زمان ثبت‎نام الزامی است .

• بی سواد متقاضی باید یکی از اعضای باسواد خانواده یا نزدیکان واجد شرایط خود را به عنوان پشتیبان آموزشی انتخاب و معرفی نماید (در صورتی که پشتیبان آموزشی از محارم نباشد، انتخاب پشتیبان از جنس مخالف ممنوع است).

• رعایت شرایط و مقررات مندرج در آیین نامه آموزشی الزامی است.

• پس از اتمام کتاب، سوادآموز می تواند آمادگی خود را جهت آزمون پایان دوره به واحد سوادآموزی منطقه اعلام نماید.

• مبلغ سرانه هزینه تمام شده قبولی سوادآموز بر اساس اخذ گزارش ماهانه از سامانه سوادآموزی و پس از تایید معاونت سوادآموزی استان، به صورت متمرکز از سوی سازمان به حساب قبول شدگان واریز می گردد.

** طرح حلقه های کتاب و کتابخوانی

طرح حلقه های کتاب و کتابخوانی به منظور اجرای تاکیدات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) مبنی بر ورود کتاب به زندگی مردم و همچنین با هدف ارتقا و تثبیت مهارت سواد پایه، تقویت روحیه مادام العمر و مستقل، ارتقا فرهنگ عمومی و پاسخگویی به نیاز جامعه هدف اجرا می شود.

طرح خواندن با خانواده هم به منظور توسعه فرهنگ مطالعه و کتابخوانی و گسترش کارکردهای خواندن با محوریت خانواده برای سوادآموزان دوره سوادآموزی، انتقال و خانواده های آنان اجرا می شود.

گستره اجرای طرح در کلاس ها یا گروه ها با حداقل سه نفر سوادآموز دوره سوادآموزی و کلاس های دوره انتقال و مخاطبان طرح عبارتند از سوادآموزان دوره سوادآموزی، انتقال و خانواده آنان.