چالش های اقتصاد سعودی بیشتر از قبل

 روزنامه خراسان در صفحه اقتصادی به بررسی وضعیت اقتصادی عربستان و وضعیت درآمدهای حاصله از نفت و حج پرداخت و نوشت: تعداد زائران حج تمتع امسال از 3 میلیون نفر در سال های اخیر به تعداد 1.86 میلیون نفر کاهش یافته است. سال گذشته فاجعه منا و حادثه سقوط جرثقیل هم به ده ها حادثه سال های گذشته افزوده شد تا اعتماد حاجیان به امنیت حج و کفایت برگزارکنندگان آن بیشتر از قبل کاهش یابد.

در ادامه این گزارش که در شماره چهارشنبه 24 شهریور 1395 خورشیدی انتشار یافت، می خوانیم: همین موضوع باعث شده است تا آن دسته از حاجیان که سال های قبل به مکه رفته و اکنون وجوب شرعی انجام مناسک حج از گردنشان برداشته شده است، درباره حضور مجدد در این مراسم تردید کنند.

اما همه چیز به همین جا ختم نمی شود. وضعیت اقتصاد در عربستان و کشور های اسلامی به خاطر کاهش قیمت نفت خوب نیست. این موضوع در کنار جنگ و نابه سامانی های امنیتی منطقه - که رد پای عربستان در همه آن ها هست- نیز مزید بر علت شده است تا افراد کمتری امسال به حج بروند. آن گونه که رویترز به نقل از رئیس کمیته حج عربستان اعلام کرده است این مسائل باعث کاهش 20 درصدی زائران خارجی و کاهش 50 درصدی زائران عربستانی حاضر در مناسک حج شده است و همه این ها باعث کاهش 50 درصدی درآمد عربستان از محل حج شده است. با توجه به درآمد معمولا 3 میلیارد دلاری عربستان از حج تمتع نصف شدن درآمد ها به معنی ضرر 5.5 هزار میلیارد تومانی سعودی ها از وقایع اخیر است.

** نقش حج در اقتصاد عربستان

سالانه حدود 20 میلیون نفر برای حج (اعم از عمره و تمتع) عازم عربستان می شوند که از این محل بین 20 تا 25 میلیارد دلار درآمد نصیب سعودی ها می شود (طی سال های قبل که ایرانی ها در حج حاضر می شدند سهم ایران از این ارقام حدود 800 هزار نفر برای حج عمره و حدود 70 هزار نفر هم برای حج تمتع بوده است که حدود 1 میلیارد دلار معادل 3.5 هزار میلیارد تومان، درآمد برای سعودی ها به همراه داشته است). رقمی که اگرچه فقط سهم 3 درصدی از درآمد ناخالص داخلی عربستان دارد اما برای اقتصاد عربستان که این روز ها وضع خوبی ندارد بسیار حیاتی است. شاید به همین خاطر است که آن ها برنامه هایی برای افزایش تعداد حاجیان و زمان اقامت آن ها در عربستان تدارک دیده اند تا طی 10 سال آینده تعداد آن ها به حدود 30 میلیون نفر برسد. 

موضوعی که با توجه به سیاست های غلط آن ها در گذشته کمی بعید به نظر می رسد.

آشکار شدن نتیجه تصمیم های غلط سعودی در سال های قبلوقتی عوامل کاهش تعداد حاجیان و اوضاع نابه سامان امروز اقتصاد عربستان را بررسی می کنیم، در تمام آن ها، رد پای تصمیم ها یا اقدامات شتاب زده و نسنجیده خود سعودی ها به چشم می خورد. 

مدیریت نادرست مراسم و بی توجهی به امنیت زائران یکی از مهمترین مثال ها در این رابطه است. علاوه بر آن رفتار نادرست آن ها در مدیریت بازار نفت هم امروز گریبان اقتصاد این کشور را گرفته است. موضوعی که دامان سایر کشور های نفتی مسلمان را هم گرفته است و باعث کاهش قدرت مالی آن ها برای حضور در حج شده است. دلیل سوم هم اوضاع نابه سامان کشور های اسلامی از نظر امنیت است.

اوضاع در یمن، سوریه و عراق جنگی است و این مسائل نیز در کاهش تعداد حاجیان بی تاثیر نبوده است. جالب آن که خود سعودی ها این اوضاع را به راه انداخته اند و امروز نتیجه تصمیم های غلط خود در گذشته را می بینند.

** افزایش قیمت ها در عربستان و کاهش قدرت خرید زائران

گویا اتفاقات به صورت زنجیروار علیه اقتصاد عربستان در حال وقوع است. کاهش قیمت نفت و قدرت مالی عربستان تصمیم گیران اقتصاد این کشور را بر آن داشت تا قیمت حامل های انرژی را افزایش دهند. 

اولین نتیجه این موضوع هم افزایش قیمت هاست. افزایش قیمت هایی که باعث شده است امسال زائران خانه خدا خرید بسیار کمتری از عربستان انجام بدهند. در کنار افزایش قیمت ها قدرت مالی زائران هم کم است. چرا که عمده کشور های اسلامی با کاهش قیمت نفت آسیب دیده اند.

علاوه بر آن زائران مرفه که معمولا چندین بار به حج می آمدند امسال درصد کمتری از زائران را تشکیل می دهند و عمده خرید ها که چرخ خدمات در عربستان را می چرخاند توسط این زائران انجام می شد. رویترز در گزارش میدانی خود از عربستان به نقل از علی الحیرابقی که دریکی از فروشگاه های اطراف مکه گردنبند طلا و حلقه می فروشد، نوشته است: «آن هایی که می آیند امسال پول کمتری برای خرج کردن دارند. زائران می آیند اما وضعیتشان مانند سال های قبل که در دنیا صلح وجود داشت، نیست.»

** سیاست های بلند پروازانه سعودی برای درآمد زایی از حج

در این شرایط و متاثر از کاهش شدید درآمد های نفتی و مشکلات اقتصادی ناشی از جنگ افروزی در یمن و حمایت مالی از تروریست ها در سوریه و عراق دولت عربستان برنامه عجیبی برای افزایش درآمد از محل حج دارد. آن گونه که اقتصادنیوز به نقل از سی ان ان نوشته، عربستان برنامه ای بلند پروازانه در بخش گردشگری مذهبی برای آماده سازی کشور در دوران پس از نفت دارد. عربستان در نظر دارد تا سال 2030 سالانه 30 میلیون زائر بین المللی را جذب کند؛ این در حالی است که کل زائران در سال گذشته 8 میلیون نفر (بسیار کمتر از متوسط سال های اخیر که حدود 15 تا 20 میلیون نفر را شامل می شدند) بودند. عربستان سعودی در نظر دارد با کاهش محدودیت ویزا بر تعداد بازدیدکنندگان از این کشور بیفزاید. برای مثال این کشور می تواند به زائران اجازه ماندن در کشور و سفر به شهر های دیگر را پس از پایان اعمال حج بدهد. این کشور همچنین در حال سرمایه گذاری در تاسیس هتل های جدید است و بیش از 13 میلیون دلار در سال برای باز سازی مکان های تاریخی سرمایه گذاری کرده است.

** سعودی ها حتی رفتار خوبی هم ندارند

اما این برنامه های بلندپروازانه با تردید های مختلفی همراه است. از جمله این که سعودی ها هنوز در تامین کمترین امکانات که امنیت جسمی گردشگران و زائران است با مشکل جدی مواجه هستند. از این موضوع که بگذریم بحث امنیت روحی نیز مهم است. سی ان ان در این رابطه به نقل از جیسون تووی، اقتصاددان خاورمیانه در کپیتال اکونومیکز نوشته است: « جو اجتماعی در عربستان ممکن است برای جذب شدید گردشگران خارجی چندان مساعد نباشد.» لذا جو اجتماعی و شرایط محیطی در عربستان مانع بعدی آن ها برای افزایش درآمد های گردشگری است اما رویترز اطلاعات جالب تری ارائه می کند. 

این خبرگزاری به نقل از یک زائر زن مراکشی از مکه می گوید: «علاوه بر این که قیمت ها بالاست، مغازه داران و کارگران سعودی اصلا رفتار و منش مناسبی با ما ندارند. مردم به خاطر پیامبر و خانه خدا به اینجا می آیند اما آن ها این زائران را مورد استثمار قرارداده و میزبانان خوبی برای آن ها نیستند. او تاکید می کند که خلاء نظارت هم جدی است»

*منبع: روزنامه خراسان