امریکای لاتین یک فرصت اقتصادی برای ایران

وی تاکید کرد که آمریکای لاتین ظرفیتها و فرصت های بسیاری برای همکاری اقتصادی با ایران دارد و باید با برنامه ریزی و نگاهی راهبردی، روابط با این منطقه مهم دنیا را گسترش دهیم.

حق بین، برای تحقق این هدف، راهکارهای روشنی را پیشنهاد و تاکید کرد که در دنیای پررقابت امروز ایران می تواند و باید از ظرفیت های خود بخوبی استفاده کند.

مدیرکل هماهنگی و راهبرد امور اقتصادی وزارت امور خارجه یکی از اعضای هیات 120 نفره ای بود که هفته نخست شهریورماه، محمدجواد ظریف را در نخستین سفر او به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به 6 کشور کوبا، نیکاراگوئه، اکوادور، شیلی، بولیوی و ونزوئلا همراهی کردند. 

ظریف همچنین نخستین وزیر خارجه ایران در طول تاریخ روابط سیاسی دو کشور بود که از سانتیاگو پایتخت شیلی دیدار کرد.

وزیر امور خارجه در همه این کشورها، با بالاترین مقام های سیاسی آنها از رییس جمهوری و رییس مجلس گرفته تا وزیر امور خارجه و برخی مقام های اقتصادی دیدار و در همایش بررسی فرصت های اقتصادی مشترک در هر کشور شرکت کرد.

هیات همراه ظریف در این سفر یک هفته ای شامل 20 تن از مسئولان بخش های اقتصادی دولتی، 60 تن از مدیران و نمایندگان بخش خصوصی، جمعی از خبرنگاران رسانه ها و گروهی از مسئولان و کارکنان وزارت امور خارجه بودند.

خبرنگار اعزامی ایرنا در رابطه با این سفر گفت وگویی با «فریدون حق بین» مدیرکل هماهنگی و راهبرد امور اقتصادی وزارت امور خارجه انجام داد که به شرح زیر است:

** آیا روابط با آمریکای لاتین در حوزه اقتصادی یک رابطه راهبردی برای ایران محسوب می شود؟

- حق بین: رابطه اقتصادی به شرطی که عناصر راهبردی در آن ظهور بکند به طور حتم رابطه راهبردی حساب می شود. ما با آمریکای لاتین و همینطور مناطق دیگری از دنیا بر حسب اطلاعاتی که داریم، می دانیم زمینه های وسیعی برای اینکه بخش های خصوصی و دولتی ایرانی تعامل سودآور و ماندگار و بلندمدت با آنها ایجاد بکنند وجود دارد اما میزان اهمیت این روابط قطعا بعد از اینکه ما قوه و ظرفیت ها و پتانسیل ها را به فعلیت تبدیل کنیم، مشخص می شود. ما در گذشته با آمریکای لاتین مراحلی را طی کرده ایم. با برخی کشورها براساس اعتماد متقابل، سرمایه گذاری های وسیعی نیز اتفاق افتاده است. در بعضی از زمینه ها شرکت های ایرانی موفق بوده اند اما در برخی زمینه ها به آن صورتی که مورد انتظار بود، کار پیش نرفته است.

** شرکت های ایرانی در چه زمینه هایی موفق تر عمل کرده اند؟

- حق بین: در بحث انبوه سازی موفق بوده ایم. در ساخت کارخانه هایی که نیاز واقعی مردم را برطرف می کند موفق بوده ایم، مانند احداث کارخانه های لبنیات، آردسازی، خانه سازی و ... .

اینها باعث حسن شهرت شرکت های ایرانی شده و این، پایه خوبی را برای همکاری این کشورها با ایران درست کرده است. البته، مشکلاتی نیز از گذشته در حوزه بعضی از شرکت های دیگر هست که فکر می کنیم باید حل و فصل شود و فعالیت های آنها به حالت عادی برگردد.

** در باره رابطه با آمریکای لاتین، در ایران دو نگاه وجود دارد. عده ای می گویند چرا ما باید به آمریکای لاتین برویم؛ جایی آنقدر دور با سرزمینی ناشناخته، اما گروهی دیگر معتقدند اگرچه این کشورها نقدینگی ندارند اما به دلیل برخورداری آنها از منابع غنی می توان مناسبات اقتصادی خوبی با آنها برقرار کرد. دیدگاه شما در این زمینه چیست؟

- حق بین: درستی همه این گزاره ها بستگی به اعتباری دارد که از واقعیت های بیرونی دریافت می کنیم. اولا، کشورهای آمریکای لاتین کشورهای ثروتمندی هستند. ثانیا، در دنیای امروز ما باید تکلیف خودمان را روشن کنیم که آیا نیاز به بازار خارجی داریم یا نه. در شرایطی که ثابت شده نفت کالای قابل اعتمادی نیست و راهبرد کلان ملی در قالب اقتصاد مقاومتی، مسیری را در مقابل کشور گذاشته است که از منزل هایی عبور می کند که یکی از آنها، صادرات به قصد گرفتن سهم قابل توجهی از بازار تجارت جهانی است و این در حالی است که گرفتن بازار خارجی نیز هزینه دارد، پس باید بطور جدی برای خودمان برنامه ریزی کنیم.

شاید، از این منظر، رفتن به سوی امریکای لاتین برای ما هزینه داشته باشد اما اگر از منظر دیگری نگاه کنیم، هزینه نیست بلکه مقدمه ای برای سودآور کردن روابط و حضور در بازار است. مثلا، اگر شما بخواهید یک کارخانه لبنیات صادر کنید، طبیعتا باید تامین مالی آن را به عهده بگیرید، این روش مرسوم دنیا است و به طرف مقابل، این امکان را بدهید که در شرایط آسان تر سرمایه شما را به علاوه سود متعلقه برگرداند. 

این نوع تفکر که شما بروید در بازارهایی در هر جای دنیا، کالا را در مقابل پول نقد صادر کنید یا خدمات را در مقابل پول نقد ارایه دهید، متعلق به قرن گذشته است. 

مطلب سوم اینکه در همه کشورها منابعی وجود دارد. این منابع به شرطی که با هدف گذاری صحیح محاسبه شود، می تواند پایه ای برای یک نوع تعامل جدید باشد که هم سودآور باشد برای شما، هم برای کشور میزبان و هم بتواند میزان بدهی که از مسیر دیگری ایجاد شده است، را بازپرداخت کند. مثلا اگر شما در احداث یک نیروگاه آبی یا حرارتی سرمایه گذاری بکنید، از محل فروش برق آن به کشورهای همسایه می توانید بازار مضاعفی را ایجاد کنید که هم از محل فروش آن برق سود ببرید و هم از محل بازپرداخت سرمایه گذاری هایی که پیش از این کرده اید.

** اکنون با این نگاه، ظرفیت هایی در آمریکای لاتین وجود دارد که بتواند به درد ما در ایران بخورد؟ با توجه به وضعیتی که اشاره کردید، تبادل این ظرفیت را ما چگونه می توانیم انجام بدهیم؟

- حق بین: توجه کنید به اینکه ما درباره آمریکای جنوبی و آمریکای لاتین صحبت می کنیم یعنی منطقه ای از جهان که حدود 30 کشور را در خود جای داده است. تک تک این کشورها برای ما قابل مطالعه است و می تواند یک فرصت اقتصادی محسوب شود. ما به عنوان مثال، در برخی از این کشورها، با معادن با ارزش لیتیوم سر و کار داریم، در برخی کشورها جنگل های بسیار قابل توجه وجود دارد که منبع تولید چوب و کاغذ به شمار می روند، در بعضی از کشورها نیز آبشارها و رودخانه ها که می تواند محل تولید برق باشد.

در بسیاری از کشورهای این منطقه، منابع طبیعی و غنی نفت و گاز وجود دارد؛ برخی از این کشورها اقتصاد بسیار توانمندی دارند و توان اقتصادی عده ای دیگر متفاوت است. به این ترتیب، ما در باره مجموعه ای صحبت می کنیم که به هیچ وجه با یک حکم کلی نمی شود آنها را تعریف کرد و مدعی شد که همه فقیر هستند.

** پس امکان تبادل بین ما و کشورهای امریکای لاتین وجود دارد. نمونه اش ونزوئلا است که هم تجربه خوبی از نظر فعالیتهای اقتصادی شرکتهای ایرانی در این کشور داریم و هم با مشکلاتی در آن مواجه شده ایم.

- حق بین: شرکت های ایرانی فقط در ونزوئلا موفق نبوده اند، بلکه در جاهای دیگر نیز موفق بوده ایم. ما اقداماتی را در بولیوی و چند کشور دیگر آمریکای لاتین انجام داده ایم که بسیار خوب جواب داده و با استقبال دولت و مردم این کشورها روبرو شده است. اینها همه نشان می دهد که بازارهای توانمندی برای شرکتها و محصولات ایرانی در امریکای لاتین وجود دارد. 

** شما در مذاکرات هیات ایران به سرپرستی ظریف وزیر امور خارجه در 6 کشور آمریکای لاتین حضور داشتید؛ مذاکراتی که با بخش دولتی این کشورها وجود داشت و هم در همایش بررسی فرصت های مشترک اقتصادی میان بخش های دولتی و خصوصی این کشورها انجام ش؛ احساس می کنید در این مذاکرات، چه ظرفیت هایی برای ایران وجود داشت که بخش خصوصی کشورمان به آن توجه کند و در آن سرمایه گذاری انجام دهد؟.

- حق بین: موضوع مهمی که نباید از آن غفلت کنیم، این است که سرمایه بزرگ ملی ما در شرایط موجود، برخورداری از یک سیاست خارجی بسیار موفق است. آقای ظریف در همه این کشورهایی که حضور پیدا کردیم به عنوان میهمان در بالاترین سطح مورد استقبال بسیاری قوی دولت های میزبان بود و همه آنها بدون استثنا درخواست داشتند که به سمت توسعه روابط در حوزه اقتصادی – تجاری برویم. 

این یکی از سرمایه های بزرگ ملی ما است که البته در شرایط موجود به عنوان یک فرصت بی نظیر و استثنایی باید به آن نگاه کنیم اما تا جایی که من از نزدیک شاهد بوده ام، در بسیاری از کشورها به پیشرفت های علمی ما، در بحث نانوتکنولوژی و همکاری های حوزه سلامت، در بخش های داروسازی، تجهیزات پزشکی و صدور خدمات پزشکی توجه جدی دارند و درخواست استفاده از خدمات ایران را در این زمینه ها داشتند. 

در بخش انرژی نیز ما شهرت خوبی داریم. بعضی از این کشورها که ظرفیت های خوبی در حوزه انرژی دارند درخواست همکاری با ایران را داشتند. در مورد ایجاد کارخانه هایی که در حوزه سرمایه گذاری های متوسط قرار دارد، شامل لبنیات، سیمان، مصالح ساختمانی و غیره نیز دولت های میزبان در بالاترین سطح درخواست داشتند که ایران قوی تر و فعال تر در آن کشورها عمل کند و پای کار باشد. بعضی از این کشورها در بالاترین سطح بازار را برای ما باز نگه داشته اند. اینها چیزهایی است که در دنیای امروز به راحتی به کسی نمی دهند.

** با شناختی که شما از هیات و شرایط شرکت های ایرانی دارید، آیا ما می توانیم از این فرصتها استفاده کنیم؟ 

- حق بین: به طور طبیعی باید بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم اما از اینجا به بعد طرف صحبت با بخش های مختلف اقتصادی در کشور خودمان است. سیستم بانکی ما نیز باید خود را به امکانات حمایتی مجهز کند تا بتواند از توسعه روابط تجاری حمایت لازم را به عمل آورد. در حوزه تضمین صادرات نیز مسئولان صندوق(توسعه صادرات) در این سفر حضور داشتند و خطوط اعتباری مناسبی در نظر گرفتند اما این هم کافی نیست. 

در مجموع، کاری که در این سفر انجام شد شروع خوبی بود اما باید با افزایش سرمایه در این مسیر، ظرفیت های بیشتری برای گسترش همکاری های اقتصادی میان بخش های خصوصی و دولتی دو طرف ایجاد کنیم. 

امروز در وضعیتی هستیم که بعضی از شرکت های توانمند بخش خصوصی یا مجموعه ای از این شرکت ها به صورت کنسرسیوم امکان تامین مالی پروژه ها را دارند و فکر می کنم دولت نیز باید آنها را مورد حمایت قرار داده و ضمانت های داخلی نیز ایجاد کند. باید مشوق های داخلی ارایه شود تا شرکت های ایرانی بیشتر به این سمت حرکت کنند.

بعد از این، روی صحبت با تولیدکنندگان ایرانی است. ببینید، یک کالایی که به یک بازار خارجی صادر می شود، چگونگی صدور آن، قابلیت و کیفیت آن کالا و خدمات بعد از فروش آن کالا، تعیین کننده نه فقط ارزش، اعتماد پذیری و قابلیت شرکت تولید کننده آن است بلکه در دنیای امروز که دنیای ارتباطات است، انتقال سریع اطلاعات، به عنوان اعتبار ملی به حساب می آید. بنابراین، روی صحبت با تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی است. 

ما باید تفکر حمایت از مصرف کننده را به یک فرهنگ جدی در صادرات تبدیل کنیم. ایرانی تولیدکننده و صادرکننده باید به عنوان یک ارزش مبنایی و یک سرمایه خدادادی، حمایت از مصرف کننده ای که در یک کشور بیگانه به ما اعتماد کرده و کالای ما را با آغوش باز پذیرا شده است، قدر بداند و این اعتماد را حفظ کند. 

سودآوری البته قاعده و انگیزه صادرات است اما این سودآوری به شرطی می تواند ماندگار شود و رو به توسعه باشد که به طور حتم حمایت از مصرف کننده و روش های حمایتی از او در نظر گرفته شود. ممکن است بتوانیم در یک شرایطی یک کارخانه یا یک کالایی را با چند برابر قیمت بفروشیم امام باید توجه داشته باشیم که مصرف کننده به زودی خواهد فهمید که وضعیت چگونه است و نوع باور و اعتمادی که به تولیدکننده ها و فروشنده های ایرانی دارد ممکن است مخدوش شود. آن وقت با هیچ چیز دیگری نمی شود این وضعیت را اصلاح کرد و برای مدت های طولانی این سرمایه را از دست خواهیم داد. 

بنابراین، برای گسترش صادرات و حضور در بازار دیگر کشورها باید یک مجموعه وسیع شکل بگیرد. دیپلماسی ما ممکن است در یک فضای محدودتری در بالای دولت شکل بگیرد اما روابط اقتصادی همه کشور را در بر می گیرد.

همه وزارتخانه های درگیر در ساماندهی روابط اقتصادی تجاری خارجی و همه سیستم بانکی از بانک مرکزی گرفته تا بانک های تجاری، بانک های عامل و بانک های کارگزار، در ایجاد این اعتبار ملی دخیل هستند. پس از آن به حوزه های عملیاتی می رسیم که شرکت های تولیدکننده، صادرکننده و شرکت های پشتیبانی کننده درگیرند. 

همه این مجموعه باید ما را به جایی برساند که در زنجیره تجارت جهانی قرار بگیریم. ما در این زنجیره غایب هستیم و حلقه مفقوده آن به شمار می رویم. ظرفیت های ملی مان ثابت شده که بسیار بالاست. در بسیاری از رشته های علمی و فنی ما جزو 10 کشور اول دنیا یا جزو 20 کشور اول دنیا هستیم. این را همه می دانند. در بسیاری از رشته های صنعتی قابلیت های بالایی داریم. ما در خودروسازی باید بتوانیم برویم و بازارهای جدید را بگیریم اما این کار، شرط و شروطی دارد. 

ما از تیم مذاکره کننده فنی در بخش های صادرکننده مان استفاده نمی کنیم. بتازگی دیده شده است که آدم های با تجربه ای را در این زمینه به کار گرفته ایم اما این کافی نیست. ما از زیرساخت های حقوقی، اطلاعات و دانش حقوقی، و روش های حقوقی در تنظیم قراردادها و مطالعه بازار استفاده نمی کنیم در حالی که باید این کار را انجام دهیم.

ما باید بتوانیم اطلاعات مربوط به تک تک کشورهای هدف را در یک نظام علمی تخصصی بسیار دقیق و سنجیده تحلیل بکنیم. باید با بینایی و تحلیل برویم فرصت های خودمان را ببینیم و این فرصت ها را در دنیای امروز که دنیای رقابت هاست، به خوبی مورد استفاده قرار دهیم.

دنیای ما یک دنیای پر رقیب است. 20 کشور حوزه جی بیست یا حداقل، تعداد قابل توجهی از آنها رقبای جدی ما هستند. توانمندی های شان نیز از ما بالاتر است و در مقایسه با آنها، ما یک مقدار عقب مانده ایم. در نتیجه، باید بتوانیم خودمان را بالا بکشیم. همه اینها نیازمند آن است که در همه سطوح سیاست گذاری، برنامه ریزی، اجرای برنامه و پیگیری اهداف شخصی در بخش خصوصی از سطوح بالای دولت گرفته تا پایین ترین سطوح شرکت های خصوصی به این موضوع ها توجه کنیم. 

باید روی این موضوع ها تمرکز و برای آن هزینه بکنیم. باید ظرفیت فرهنگی مان، ظرفیت سیاسی مان، اقبالی که مردم دنیا به عنوان یک کشور مستقل آزاده و به عنوان یک کشور پیشرو و مترقی در ما می بینند، را برای خودمان و آنها به یک ارزش افزوده تبدیل کنیم. لازم است ما دوستان خود را در حوزه های مختلف توانمند کنیم. لازم است کشوری مانند ونزوئلا را با توانمندی حمایت کنیم چون اینها چیزهایی است که نه به عنوان یک راهبرد ملی که در ذهن برنامه ریزان ما است بلکه به عنوان یک فرهنگ ملی که در اخلاق روزمره ما، در تعاملات روزمره و در فعالیت های ما جاری می شود، باید همواره پیگیری کنیم.