روزنامه دنیای اقتصاد در گفت وگو با محمد گرکانی نژاد مدیر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی که صادرکننده نماد اعتماد الکترونیک است، مدل های قانونی و جزئیات مسوولیت های آن مجموعه را در زمینه مسدود شدن سرویس چند استارت آپ حوزه فین تک و زمزمه هایی مبنی بر برخورد با برخی شرکت های نوپای مشابه جویا شد.
روزنامه دنیای اقتصاد در گفت وگو با محمد گرکانی نژاد مدیر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی که صادرکننده نماد اعتماد الکترونیک است، مدل های قانونی و جزئیات مسوولیت های آن مجموعه را در زمینه مسدود شدن سرویس چند استارت آپ حوزه فین تک و زمزمه هایی مبنی بر برخورد با برخی شرکت های نوپای مشابه جویا شد.
در این گفت و گو که در شماره یکشنبه 14 شهریور 1395 خورشیدی در صفحه بازار دیجیتال منتشر شده است، می خوانیم: مسدود شدن سرویس چند استارت آپ حوزه فین تک و زمزمه هایی مبنی بر برخورد با برخی شرکت های نوپای مشابه نگرانی هایی را در فضای کسب و کارهای جدید به وجود آورده است. فقدان قانون مشخص در زمینه این کسب و کارها که در بسیاری اوقات مرز کاری آنها با موضوعات دیگر مشترک است، این بحث را به وجود می آورد که متولی این حوزه کیست. در گفت وگو با محمد گرکانی نژاد مدیر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی (که صادرکننده نماد اعتماد الکترونیک است) مدل های قانونی و جزئیات مسوولیت های آن مجموعه در این زمینه را جویا شده ایم که می خوانید:
**به عنوان سوال نخست، خوب است با این آمار شروع کنید که تا به حال چه تعداد نماد اعتماد الکترونیک صادر شده است؟
از ابتدای فعالیت مرکز توسعه تجارت الکترونیکی که 4 و نیم سال می گذرد تاکنون 20 هزار نماد صادر شده که 18 هزار عنوان از آن فقط در 2 سال اخیر اعطا شده است. دلیل آن هم مشخص است چون مجموعه کارهایی که صورت گرفته و سرعتی که به وجود آمده موجب چنین رشد 9 برابری بوده است. البته از این 20 هزار نماد دو هزار تا به دلایل مختلف غیر فعال شدند بنابراین می توان گفت الان 18 هزار سایت فعال با نماد اعتماد داریم.
**چه تعداد تقاضای نماد را رد کردید؟
چیزی به اسم رد قطعی نداریم ممکن است اشکالاتی داشته اند و آنها را نپذیرفته ایم و رفته باشند و بعد از مدتی آمده باشند و پس از رفع مشکل حتی نماد گرفته باشند.
**چه نوع مشکلاتی؟
از منظر مقرراتی، متقاضی نماد باید احراز هویت شود و از منظر امنیتی و انتظامی ما از مراجع مربوطه استعلام می کنیم و سایر موارد هم التزامات قواعد تجارت الکترونیک است که باید مستنداتی را ارائه بدهند و الزاماتی را رعایت کنند. بنابراین محدودیت ویژه ای نداریم. ممکن است کسی عدم تایید صلاحیت شده و بعدا دوباره با رفع ایرادات در دستگاه های ذی صلاح آمده باشد.
**به طور ساده نماد به کسانی تعلق می گیرد که وب سایتی داشته باشند و در حوزه تجارت الکترونیک فعالیتی را بخواهند داشته باشند این طور است؟
بله این درست است. البته باید کسب و کار اینترنتی داشته باشند.
**پس متقاضیان به احراز صلاحیت یا مجوز نیاز دارند؟
برای احراز صلاحیت از مراجع ذی صلاح استعلام صورت می گیرد ولی در مورد مجوز باید گفت فعالیت های گسترده ای در حوزه تجارت الکترونیک می توانند شامل موضوع نماد بشوند. ما در هر زمینه تخصصی به دستگاه های تخصصی آن حوزه مراجعه می کنیم مثلا موضوعات گردشگری را با سازمان گردشگری یا موضوعات مربوط به محتوا و فرهنگ، با وزارت ارشاد و موضوعات حوزه سلامت را با وزارت بهداشت مطرح می کنیم. طبق هماهنگی های صورت گرفته با این نهادها لیست فعالیت های مجاز، غیرمجاز یا نیاز به مجوزهای خاص مشخص شده که ما به متقاضیان اعلام می کنیم.
**در سال های اخیر به لطف شبکه های اجتماعی و توسعه اینترنت فضای جدیدی به وجود آمده که به نظر می رسد قوانین ما پاسخی برای آنها ندارد مثلا افراد زیادی الان در اینستاگرام مشغول به خرید و فروش هستند یا ممکن است اپلیکیشنی تولید کرده باشند و کسب وکاری را روی آن به راه انداخته باشند و نیاز به خدمات مالی مناسب روی اینترنت دارند از طرف دیگر در مقابل این فضا شاهد ظهور استارت آپ هایی در حوزه «فین تک» هستیم که خدمات مالی خرد به این افراد می دهند، چالش اصلی این است که این روند قانونی برای این استارت آپ ها تعریف نشده است. با این تحلیل موافقید؟
صحبت شما چند وجه داشت. درست است که نوآوری و فناوری دارای خصلتی است که به سرعت در حال رشد است و به طور معمول سریع تر از حوزه مقررات و رگولاتوری پیش می رود. این فقط مختص ایران نیست، در همه کشورهای دیگر هم به این شکل بوده است. فناوری با زندگی روزمره مردم عجین شده و حالا این چالشی را بین رگولاتورها و بازیگران این عرصه به وجود آورده است. تناسب وضع قوانین و مقررات مناسب و توسعه کسب وکارها بزرگ ترین بحث در این زمینه است. در زمینه فناوری مالی دو لایه قابل شناسایی است: یکی لایه کاربرد و دوم لایه پیاده سازی سرویس. سرویس های مالی و پولی مشخصا در لایه پیاده سازی و حوزه رگولاتوری بانک مرکزی قرار دارد و این درمورد اکثر «فین تک» هم صدق می کند.
** طی یک هفته اخیر فعالیت چند استارت آپ در حوزه فین تک از طرف شاپرک بانک مرکزی مسدود شده است. این استارت آپ ها عموما سرویس هایی را در حوزه مالی به مشتریان کوچکی ارائه می دادند و نمونه های ایرانی کسب وکارهایی هستند که در خارج از کشور به راحتی مشغول به کارند. این سایت ها که تحت عنوان «سایت های تجمیع کننده پرداخت کسب و کارهای اینترنتی» مشهورند در مراجعه به شاپرک به آنها گفته شده که نداشتن نماد اعتماد الکترونیک دلیل اصلی مسدود شدن آنها است، از این موضوع اطلاع دارید؟
من از جزئیات اجرایی بی اطلاعم. موضوع این است که سایتی که در فضای تجارت الکترونیک کشور مشغول کسب وکار اینترنتی است باید نماد اعتماد داشته باشد به جز سایت های دستگاه های دولتی. در مورد سایت های تجمیع کننده پرداخت برای کسب و کارهای اینترنتی نیز یک سال قبل خود مرکز وارد قضیه شد و بسیاری از دستگاه ها را که معتقد به توقف فعالیت آنها بودند متقاعد کرد به جای مسدود کردن به فکر ساماندهی آنها باشیم.
**در مراجعه استارت آپ ها به بانک مرکزی نامه ای از شما به آنها نشان داده شده که در آن گفته شده کسب و کارهایی که مجوز ندارند باید مسدود شوند، این درست است؟
خیر این گونه نیست نامه مرکز مرتبط با استارت آپ ها نبوده است.
**این نامه به تعدادی از استارت آپ های حوزه مالی نشان داده شده که تاریخ روی آن دوم مردادماه امسال است.
اصل این نامه درست است اما ابتدا بگویم اگر واقعا این نامه به عنوان مستند به افرادی نشان داده شده باشد متاسفم که یک نامه اداری که حداقل چندین مکاتبه سابقه دارد به صورت مجرد به عنوان دلیل یک اقدام به این شکل نشان داده شده است. نکته این است که در این نامه به هیچ وجه اشاره ای به مسدود شدن استارت آپی که در حوزه خدمات مالی کار می کند نشده است و اگر با چنین برداشتی چنین برخوردی با آن شرکت های نوپا صورت گرفته اشکال دارد. این نامه درخواست ما برای اقدام به کاری نیست بلکه در پاسخ به نامه ای است که از سوی شاپرک در مورد موضوع کسب وکارهای اینترنتی استعلام شده و مرکز در آن نامه به صراحت نوشته که «پیشنهاد» می شود اگر سایتی کسب وکار اینترنتی می کند و نماد ندارد خدمات آن متوقف شود. بنابراین در این نامه به هیچ وجه اشاره ای به استارت آپ ها نشده است.
**پس اینکه گفته می شود لیستی از سایت هایی که قرار است در آینده متوقف شود را به شاپرک داده اید صحت ندارد؟
به هیچ وجه درست نیست. اینکه همه سایت هایی که خدمات تجارت الکترونیکی انجام می دهند باید نماد داشته باشند حرف جدیدی نیست و ما چندین سال است داریم این را می گوییم. موضوع هم قانون تجارت الکترونیک است که مصرف کننده باید بداند حمایت های لازم و پوشش های لازم برای خرید اینترنتی را دارد. خرید اینترنتی که منجر به تجربه بدی برای مصرف کننده شود باعث آسیب دیدن این حوزه می شود و همین الان آمارهای پلیس فتا هم نشان می دهد تنها درصد بسیار ناچیزی از جرائمی که در حوزه اینترنتی رخ می دهد در سایت های دارای نماد اعتماد است.
**سوال من این است که الان برخورد جدیدی با حوزه استارت آپ های مالی شروع شده ؟
بحث ما اساسا حوزه تخصصی فین تک نیست. این حوزه مشخصا رگولاتور خودش را دارد و خود آنها باید تصمیم بگیرند و اعلام کنند که چه شرکت هایی می توانند نماد بگیرند. ما دو سال و نیم است داریم در این زمینه بحث و نامه نگاری می کنیم. الان اگر رگولاتور حوزه پرداخت (شاپرک) اعلام کند لیست شرکت های دارای صلاحیت در این زمینه را در کمتر از 24 ساعت به آنها نماد می دهیم.
**شاپرک تا به حال به شما گفته به شرکتی نماد بدهید؟
الان حضور ذهن ندارم اما متصل کردن لایه استارت آپ های حوزه مالی و پولی به نماد اعتماد کار درستی نیست به خصوص که نشان دادن نامه برای توجیه یک برخورد که ما اساسا از آن اطلاعی نداریم هم اصلا خوب نیست.
**نامه که محرمانه نیست؟
خیر محرمانه نیست، اما سوابق طولانی دارد و حوزه شمول کاملا تعریف شده که بدون اشاره به آنها، برداشت و تحلیل این نامه ابتر خواهد بود.
**ولی موضوع این است که اینها به شاپرک مراجعه می کنند می گویند به دلیل نداشتن نماد، مجوز فعالیت ندارید و از آن طرف شما هم می گویید برای نماد باید مجوز شاپرک بگیرند این چرخه برای یک گروه جوان استارت آپی که با شوق زیاد کارشان را شروع کرده اند اصلا پیام خوبی از سوی دولت نیست.
من دقیقا مطلع نیستم چه اتفاقی افتاده اما اگر این گروه دارند روی سرویس های پرداخت کار می کنند و جلوی کارشان گرفته شده امیدوارم هر چه زودتر به وضعیت شان رسیدگی شود و حاضریم حتی کمک کنیم مشکلاتشان رفع شود، البته در این صورت اساسا نیاز به نماد ندارد. ما حامی «فین تک» هستیم هر چه روشهای پرداخت متنوع تر باشد تجارت الکترونیک در کشور بهتر رشد می کند. ما به شرط تایید رگولاتور حامی اینها هستیم.
**موضوع این است که در این مدل کار یعنی تجمیع پرداخت کسب وکارهای خرد بسیاری از شرکت های شناخته شده نوپا الان حتی نماد هم گرفته اند اما این گروه استارت آپ که در زمینه مالی این قضیه هستند به مشکل برخورده اند.
اینکه استارت آپ هایی که در حوزه مالی نبوده اند و نماد گرفته اند نشان می دهد که مشکلی در سمت نماد وجود ندارد.
**بهتر است سوال را این گونه مطرح کنم که کسب وکارهای اینترنتی که خدمات پرداخت دارند الان تکلیفشان چیست، به نظر می رسد نمی شود در این حوزه تفکیک چندانی انجام داد؟
حق با شماست مرزهای نوآوری در بسیاری نقاط با هم تنیده شده و مشترک است. ما به عنوان مرکز توسعه تجارت الکترونیک اگر مرزهای در هم تنیده ای بین کسب وکار و Payment باشد آماده همکاری هستیم تا این موضوع را حل کنیم. کما اینکه قبلا هم در یک استثنا با هماهنگی بانک مرکزی، پلیس فتا و پلیس اماکن این موضوع پذیرفته شده است. ما واقعا به دنبال اینکه مردم را به دنبال مجوز بفرستیم نیستیم بلکه متولی توسعه تجارت الکترونیکی هستیم و آماده ایم موضوعاتی که دارای مرزهای مشترک با کسب وکار اینترنتی است را حل کنیم کمااینکه کرده ایم.
**سال گذشته؟
بله پارسال لیستی تهیه شده و برخی از دستگاه ها می خواستند تجمیع کنندگان را مسدود کنند. ما هماهنگی انجام دادیم و با ورود به این قضیه جلوی مسدود شدن ناگهانی را گرفتیم تا ساماندهی صورت پذیرد. حدود 20 شرکت از این دست تعهد دادند و جزو فهرست قرار گرفتند.
**یعنی مجوز یا نماد گرفتند؟
خیر نماد نداده ایم قرار شد ساماندهی شوند و تا تعیین تکلیف برای این موضوع تجمیع کنندگان پرداخت کسب وکارهای خرد با این گروه برخوردی برای توقف درگاه پرداخت آنها صورت نگیرد. من بسیار امیدوارم که یک نامه مرکز اهرمی برای موضوع برخورد با یک گروه استارت آپی که دارند فعالیت می کنند قرار نگیرد. ما به هیچ وجه موافق برخوردهای این گونه نیستیم و واقعا امیدوارم اگر شرکت نوپایی در زمینه خدمات مالی فعالیت می کند و جلوی آن گرفته شده هرچه زودتر بتواند این فعالیت را پی بگیرد.
**اوایل امسال چند مورد شرکت هایی که در حوزه پرداخت اینترنتی کار می کردند فیلتر شدند، گفته می شد که آن هم بر اساس نامه شما بود درست است؟
به هیچ وجه. آن یک موضوع جداگانه بود. از نظر دستگاه قضایی برخی از این تجمیع کنندگان مشمول شرایطی قرار گرفته بودند که می توانست جرم باشد و موضوع به ما مرتبط نبود.
**شما نماد «اعتماد» به اپلیکیشن نمی دهید؟
خیر ما به اپلیکیشن های موبایلی در حال حاضر نماد نمی دهیم.
**و الان کسانی که کسب و کاری در حوزه اپلیکیشن دارند نگران نباشند که ممکن است در آینده مشکلی برای آنها پیش بیاید؟
نه ما مجوزی ندادیم و فعلا محدودیتی هم نگذاشتیم.
*منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
نظر شما
