تنش دوباره ترکیه با اروپا و آمریکا

در عرصه خارجی نیز ترکیه به ایران و روسیه نزدیک تر شده است. بر این اساس اردوغان پس از چند ماه تنش، هفته قبل با ولادیمیر پوتین همتای روسی خود دیدار کرد. در مقابل نارضایتی آنکارا از واکنش کشورهای غربی به کودتا، روابط ترکیه با ایالات متحده و اتحادیه اروپا را دچار فرود و تنش کرده است. فراتر از این موضوع برخی از رسانه ها و کارشناسان بر این نکته تاکید کرده اند که افزایش تدریجی شکاف در روابط آنکارا با غربی ها سبب شد کودتا شکل بگیرد و بیشتر اتهام ها نیز متوجه آمریکا است، زیرا بخش مهمی از عملیات نظامی علیه دولت اردوغان از پایگاه اینجرلیک فرماندهی و اجرا شده که تقریبا توسط نظامیان آمریکایی مدیریت می شود. اقامت گولن در آمریکا دلیل دیگر این رسانه ها است تا واشنگتن را به عنوان هدایت کننده کودتا معرفی کنند.

این در حالی است که اعلام شده جو بایدن، معاون رئیس جمهور آمریکا، هفته آینده به ترکیه خواهد رفت و بعد از آن آنکارا میزبان جان کری، وزیر خارجه خواهد بود.

همان طور که گفته شد اردوغان بعد از کودتا در اولین سفر خارجی به روسیه رفت و پذیرای وزیر خارجه ایران نیز بود. برخی تحلیل گران بر اساس این اتفاقات عنوان می کنند که متحدان و شرکای ترکیه تغییر کرده اند اگر چه تعداد بیشتری فعلاً به این جمع بندی نرسیده اند و معتقدند ارتباط ترکیه با غرب در محورهای مختلفی بهم تنیده شده است و ناگسستنی به نظر می رسد.

در ادامه تلاش شده تا درباره موضوعات اختلافی بین ترکیه با کشورهای اروپایی و آمریکایی بیشتر بحث شود.

دولت ترکیه رسماً عنوان کرده است که فتح الله گولن عامل اصلی کودتا بوده و از کاخ سفید خواسته وی را به ترکیه مسترد کند اما به نوشته وال استریت ژورنال از نظر مقامات آمریکایی مدارک و شواهد ارسال شده برای استرداد گولن به ترکیه کافی نیست. اردوغان که پیش تر به آمریکا گفته بود همپیمانی با ترکیه را قربانی حمایت از گولن نکند، هفته قبل دوباره هشدار داد که واشنگتن باید بین ترکیه و گولن، یکی را انتخاب کند.

بدون شک این یکی از موضوعات چالشی بین دو طرف در آینده خواهد بود اگر چه احتمال مسافرت گولن به کشوری ثالث نیز مطرح شده تا ارتباط دو طرف بیش از این تیره نشود

روابط ترکیه و اتحادیه اروپا پس از دستگیری های گسترده از سوی دولت اردوغان به سردی گرائیده است. در این میان آلمان اعلام کرده که در شرایط فعلی مذاکره با ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا نتیجه ای ندارد و اتریش نیز بطور کلی خواستار توقف مذاکرات با آنکارا شده است. دیروز سباستین کورس، وزیر خارجه اتریش با تاکید بر اینکه نباید اجازه اخاذی به ترکیه را داد اتحادیه اروپا را بی نیاز از توافق پناهندگان با آنکارا دانست.

در مقابل ترکیه انتقادهای اتحادیه اروپا را مبنی بر اینکه پاکسازی های گسترده در این کشور می تواند به نقض حقوق بشر منجر شود رد می کند و خواستار سفر بدون روادید شهروندانش به اروپا در ازای ممانعت این کشور از ورود پناهجویان به اروپا است.

اما اتحادیه اروپا بر رفتار غیرحقوق بشری دولت ترکیه با کودتاچیان اصرار دارد و به آنکارا گوشزد کرده است که سرکوب های بعد از کودتا ممکن است بخت و شرایط آنکارا برای سفر بدون ویزای شهروندانش به اتحادیه اروپا را از میان ببرد.

در ادامه این جدال های لفظی وزیر خارجه ترکیه در گفت وگو با روزنامه بیلد چاپ آلمان از آنچه تحقیر آنکارا از سوی اتحادیه اروپا نامیده، انتقاد کرده و گفته کشورهای عضو این اتحادیه به جای کمک به مردم این کشور ترکیه را تحقیر می کنند.

همچنین رهبران اروپا به ترکیه درباره توقف مذاکرات پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا در صورت قانونی شدن اعدام در این کشور هشدار داده اند. در این راستا توربیورن یاگلان، رئیس شورای اروپا که به آنکارا سفر کرده بود گفت: اگرچه اقدام دولت آن کشور علیه عوامل دست اندرکار کودتا موجه است اما لازم است برخورد با آنان با معیارهای حقوق بشر مورد حمایت این شورا انطباق داشته باشد. اردوغان هم بارها اشاره کرده است که خواست مردم احیای مجازات اعدام است و مجلس باید این درخواست را در نظر بگیرد.

گفتنی است براساس توافقی که پیش از کودتا میان مقامات آنکارا و اتحادیۀ اروپا حاصل شد، ترکیه در ازای ممانعت از ورود پناهجویان به قارۀ اروپا، امتیازاتی مانند پیشبرد مذاکرات برای پیوستن این کشور به اتحادیۀ اروپا و سفر بدون روادید شهروندانش به اروپا را دریافت می‎کرد، اما این امتیازات به دلیل آن چه نقض حقوق شهروندی و سرکوب گری در ترکیه عنوان شده تحقق نیافته است.

اگر چه برخی تحلیل ها در ابتدای رخ دادن کودتا از کناره گیری ترکیه از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی( ناتو) سخن گفتند اما مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در گفت وگو با شبکه تلویزیونی خصوصی ان.تی.وی تاکید کرده که همکاری با ناتو همچنان اولویت نخست آنکارا می باشد. در واقع ترکیه خواهان خروج از ناتو نمی باشد اما به دنبال گزینه های دیگری خارج از چارچوب همکاری با ناتو در حوزه سیاست های دفاعی می باشد. در این راستا ترکیه عنوان کرده که ناتو به هیچ وجه نمی تواند ارتباط با دیگر کشورها را محدود کند.

همچنین چاوش اوغلو گمانه ها مبنی بر ترک ناتو از سوی ترکیه را رد کرده و گفته این حدس و گمان ها از سوی محافل ضد ترکیه مطرح شده و دولت چنین چیزی را بیان نکرده است. اوغلو انتقاد کرده است که برخی اعضای ناتو از همکاری اطلاعاتی و تسلیحاتی با ترکیه، از جمله فروش سامانه های دفاع ضد هوایی به این کشور خودداری می کنند.

در حال حاضر پایگاه اینجرلیک ترکیه نیز که آمریکا از آن برای به پرواز درآوردن هواپیماهای بدون سرنشین و جنگنده ها برای دسترسی سریع به اهداف داعش استفاده می کرد به موضوعی جنجالی و اختلافی تبدیل شده است.

در مقطعی صحبت از درگیری و تظاهرات در نزدیکی این پایگاه هوایی شده بود اخیرا نیز رسانه های غربی خروج بمب های اتمی آمریکا از آن را بدلیل عدم اطمینان از آینده ترکیه و احتمال دسترسی تروریست ها خواستار شده بودند.

گفتنی است اختلافات در حالی بین ترکیه و کشورهای غربی علی الخصوص آمریکا گسترش یافته که قبل از این حمایت واشنگتن و اروپا از کردها برای مقابله با داعش موجبات ایجاد ناراحتی مقامات آنکارا را فراهم کرده بود.