طی سفر اخیر رئیس جمهور ایران به باکو و دیدار با روسای جمهور کشورهای روسیه و آذربایجان توافقات و مذاکراتی صورت گرفت که قابل توجه است. در خصوص نتایج و دستاوردهای این سفر و توافقات صورت گرفته به ویژه با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه باید گفت که سفرهای سیاسی که سران کشورها در آن حضور دارند، همواره به لحاظ شکلی و تشریفاتی و نیز از جنبه بازتاب رسانه ای خوب و مثبت است، اما آنچه اهمیت دارد تحقق مذاکرات و توافقات انجام گرفته است.
خبرگزاری خبرآنلاین در یادداشت روز چهارشنبه نوشت: پوتین در باکو طی اظهارنظری کم سابقه ایران را متحد استراتژیک خود خطاب کرده، اما باید دید متحد استراتژیک بودن به چه معناست.
در این یادداشت به قلم افشار سلیمانی آمده است: طی سفر اخیر رئیس جمهور ایران به باکو و دیدار با روسای جمهور کشورهای روسیه و آذربایجان توافقات و مذاکراتی صورت گرفت که قابل توجه است. در خصوص نتایج و دستاوردهای این سفر و توافقات صورت گرفته به ویژه با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه باید گفت که سفرهای سیاسی که سران کشورها در آن حضور دارند، همواره به لحاظ شکلی و تشریفاتی و نیز از جنبه بازتاب رسانه ای خوب و مثبت است، اما آنچه اهمیت دارد تحقق مذاکرات و توافقات انجام گرفته است.
در واقع فاز عملی مهم تر از خود دیدارها است. بنابراین این سفر از چند جهت حائز اهمیت است. یکی از موارد این است که نشست سه جانبه میان ایران، آذربایجان و روسیه برای اولین بار بود که انجام می شد؛ دلیلش هم این است که اساسا روس ها حاضر نمی شدند در حیطه مسائل منطقه ای با کشور دیگری وارد مذاکره شوند خصوصا در قفقاز جنوبی سابقه نداشته که روسیه با ایران و ارمنستان یا آذربایجان اجلاس سه جانبه تشکیل دهد، بنابراین اگر روسیه به تعهدات و توافقاتش عمل کند، موضع جدید روسیه و رغبتش به همکاری منطقه ای، قابل تحسین است.
مساله دومی که در این سفر حائز اهمیت است، نگرش عمل گرایانه روسیه در این مذاکرات است. به عنوان مثال مطرح کردن بحث کریدور شمال به جنوب است زیرا این مبحث از سال 1378 در پی مذاکرات بین ایران و روسیه و هند شروع شده و در طول این سال ها اقدام جدی صورت نگرفته است و اگر نگاه کشورهای عضو عمل گرایانه تر بود، بایستی الان این کریدور به شکل گسترده ای فعال می شد.
بحث دیگری که درگرفت راه آهن ریلی است که در باکو توافق شد اما باید گفت که از 20 سالف گذشته تا کنون قرار بوده که راه آهن آستارا تا قزوین احداث شود و قسمتی از آن در دوره دولت اصلاحات انجام شده اما ناتمام مانده و به نتیجه رسیدن آن امری زمان بر است و باید دید این توافقات و تعهدات فارغ از مانورهای تبلیغاتی، به طور کامل پیاده سازی می شود و آن زمان می توان گفت که منجر به رونق تجارت و اقتصاد شده است.
منافع ملی ما ایجاب می کند که سیاستی متوازنانه و متعادلانه و تعاملی در سیاست خارج داشته باشیم، این اجلاس سه جانبه نیز در شرایطی برگزار شده که روسیه و ایران با غرب دچار مشکل شده و آذربایجان هم که سیاست های همگرایانه با غرب دارد در سال های اخیر مورد انتقاد آمریکا واقع شده و در کنار ایران و روسیه قرار گرفته است.
بنابراین امیدوارم این سه کشور حقیقتا با اهداف عملگرایانه و همکاری سه جانبه به جهت افزایش صلح و ثبات منطقه دیدار کرده باشند و در عمل نیز در زمینه های انرژی، حمل و نقل، اقتصاد و تجارت و نیز مسائل امنیتی همکاری کنند و می توان پیش بینی کرد که اگر در آینده نشستی چهار جانبه با حضور ترکیه برگزار شود، مسائل قره باغ حل شود و مناقشات میان روسیه و ارمنستان یا گرجستان مرتفع شود.
به بیان دیگر با مبنا قرار دادن مدل سه به سه می توانند امنیت و ثبات را در منطقه افزایش داده و با هم افزایی مقابل دخالت های فرامنطقه ای ایستادگی کنند. بحث دیگری که در این نشست مطرح شد همکاری ایران و روسیه در سوریه و مقابله با تروریسم است. سابق بر این نیز شاهد همکاری این دو کشور در رابطه با سوریه بوده ایم، روسیه با استفاده از امکاناتش خصوصا در بعد هوایی به مقابله با داعش و دیگر مواضع تهاجمی می پردازد، ایران نیز به عملیات مستشاری می پردازد، در این میان حزب الله و ارتش سوریه هم در کنار ایران و روسیه قرار دارند و این چهار کشور به عنوان متحدینی عمل می کنند که هم قدرت بشار اسد را حفظ کرده و هم داعش و گروهک های ترویستی دیگر را دفع می کنند.
اما در این رابطه یک خلاء وجود دارد و باتوجه به آن باید دید همکاری ایران و روسیه در بعد همکاری با بشار اسد تا انتها ادامه پیدا می کند یا خیر. چون ایران رابطه اش با اعراب ضعیف است،با عربستان قطع رابطه کرده و اسرائیل را نیزبه رسمیت نمی شناسد، حال آنکه روسیه با اعراب، اسرائیل و آمریکا ارتباط دارد و چالشی که ایران با این کشورها دارد را ندارد. همچنین می دانیم تحرکاتی که در سوریه و خاورمیانه اتفاق می افتد به نفع اسرائیل است چون اختلاف در اردوگاه جهان اسلام موجب از دست دادن زمان و انرژی مسلمانان و عقب ماندن از توسعه می شود،به همین دلیل آینده این گونه تفاهمات مبهم است و فاکتورهایی وجود دارد که نشان می دهد روسیه امکان دارد از این جرگه جدا شود.
پوتین در باکو طی اظهارنظری کم سابقه ایران را متحد استراتژیک خود خطاب کرده، اما باید دید متحد استراتژیک بودن به چه معناست؛ اولا همکاری های استراتژیک سه سطح دارد؛ اتحاد استراتژیک، شراکت استراتژیک و همکاری استراتژیکی و مناسبات استراتژیکی بین کشورها به این سه سطح تقسیم می شود که ایران و روسیه نه اتحاد استراتژیک و نه شراکت استراتژیک با هم دارند اما می توان گفت که در برخی موارد همکاری هایی می توانند بکنند که نام استراتژیک بتوان به آن داد، اما این همکاری ها مقطعی است.
به عنوان مثال در حال حاضر این دو کشور در بحث سوریه کنار هم قرار گرفته اند و در یک موضوع مشخص و زمان مشخص همکاری استراتژیک دارند اما زمانی که جناح های سیاست خارجی ایران با روسیه متفاوت است و منافع متفاوتی نیز دارند چگونه می توان متحد استراتژیک بود.
بنابراین به نظر من اینها الفاظی است که برای تاثیرگذاری و استفاده ابزاری به کار می برند زیرا پیشینه رفتارهای روسیه این را ثابت می کند. به عنوان مثال ایران به دنبال این است که عضو سازمان شانگهای شود که گرچه نه به نفع ماست که عضو شویم نه آنها می پذیرند، ولی روسیه می تواند در اینجا نقش میانجی را ایفا کند و از ایران دفاع کند، یا در بحث خزر کنار دیگر کشورها و مقابل ایران قرار دارد بنابراین این صحبت ها تعارفات دیپلماتیک در مقطعی خاص است که ممکن است در آینده تکرار شود یا نشود، اما عملیاتی شدن بعد رابطه استراتژیک را به دلیل اختلافات و تفاوت در رویکردهای سیاست خارجی ایران و روسیه بعید می دانم اتفاق بیفتد.
نظر شما
