تشکیل مثلث ایران، روسیه و ترکیه در پی کودتا؟

میخاییل باگدانف - نماینده ویژه پوتین در امور خاورمیانه - در حالی ساعاتی پیش به دعوت حسین جابری انصاری معاون وزیر خارجه وارد تهران شد که بر اساس اعلام منابع مطلع، محور اصلی گفت‌وگوی این دیپلمات روس با مقامات برجسته وزارت خارجه ایران، تحولات جدید در بحران پنج‌ساله سوریه خواهد بود.

به گزارش ایسنا، طبق آنچه که وزارتخانه‌های امور خارجه ایران و روسیه اعلام کرده‌اند، این دیپلمات برجسته روس قرار است روز دوشنبه با تعدادی از مقامات وزارت خارجه کشورمان از جمله حسین جابری انصاری همتای ایرانی خود دیدار و رایزنی کند.

این اولین دیدار رسمی این دو دیپلمات آشنا به مسائل خاورمیانه است.

سفر  باگدانف به تهران در حالی انجام می‌شود که وزیر امور خارجه کشورمان روز پنجشنبه یعنی یک روز قبل از سفر به ترکیه با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در مورد آخرین  تحولات منطقه از جمله بحران  سوریه رایزنی و گفت‌وگو کرد.

ظریف روز جمعه هفته گذشته به عنوان اولین مقام دولتی ایران، بعد از وقوع کودتای نافرجام در ترکیه به آنکارا سفر کرد و در سفر یک‌روزه خود به این کشور با تعدادی از مقامات ترکیه از جمله مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه  و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور در مورد روابط  دو جانبه و  مسائل منطقه‌ای طی ساعات متوالی رایزنی و گفت‌وگو کرد.

او در راستای حمایت از مردم و دولت ترکیه علاوه بر اینکه به همراه اردوغان و نخست‌وزیر این کشور در نماز جمعه آنکارا در مسجد «ملت» این شهر حضور پیدا کرد، به همراه همتای خود از مجلس ملی این کشور نیز که در جریان کودتا مورد بمباران کودتاچیان قرار گرفته بود، بازدید کرد.

محمد جواد ظریف صبح یکشنبه نیز در صفحه توئیتر خود با انتشار عکسی از بازدید روز جمعه‌اش از مجلس  ملی ترکیه نوشت: به ایستادن در کنار خواهران و برادران شجاع در ترکیه در حمایت از دموکراسی افتخار می‌کنم. همکاری بیشتر برای صلح در پیش است.

سفر ظریف به ترکیه در روز جمعه در حالی صورت گرفت که در اواسط همان هفته اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه به سن‌پترزبورگ سفر کرد و با پوتین رئیس‌جمهور این کشور در مورد روابط دو جانبه و تحولات میدانی منطقه  رایزنی و گفت‌وگو کرد.

این اولین دیدار اردوغان با این دیپلمات برجسته روس پس از سرنگونی جنگنده سوخو 24 نیروی هوایی روسیه در نوامبر سال گذشته توسط ترکیه در مرز سوریه بود.

ترکیه و روسیه، تاکنون در ارتباط با بحران سوریه در دو قطب متضاد با یکدیگر قرار داشته‌اند؛ چنانکه از ترکیه می‌توان در کنار کشورهایی چون قطر و عربستان یاد کرد و این در حالی است که روسیه در ائتلاف ایران، عراق و حزب‌الله لبنان قرار دارد که بر حمایت از بشار اسد رئیس‌جمهور قانونی سوریه تاکید دارد.

در جریان سفر این مقام عالی‌رتبه ترک به روسیه، سلطان (اردوغان ) و تزار (پوتین) با فشردن دستان یکدیگر مذاکرات رسمی‌شان را آغاز کردند.

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در این دیدار تأکید کرد: «اولین کسی که بعد از کودتا با اردوغان گفت‌وگو کرد، من بودم. ما اقداماتی را که خلاف قانون اساسی در ترکیه صورت گرفت، محکوم می‌کنیم و امیدواریم که مردم ترکیه بتوانند اوضاع را در این کشور سر و سامان دهند. ما همواره مخالف اقداماتی نظیر کودتا بوده‌ایم و بر این موضع خود اصرار می‌ورزیم».

وی افزود: «خواستار از سر گیری روابط با ترکیه هستیم، از جمله در زمینه اقتصادی و همچنین مبارزه با تروریسم. از اینکه این فرصت پیش آمده خوشحال هستم. بهبود روابط، به نفع دو کشور است.»

رئیس‌جمهوری ترکیه نیز در ادامه از اینکه همتای روس وی این دیدار را پذیرفته و همچنین به دلیل حمایت‌های وی در دوره پس از کودتا در ترکیه، از رئیس‌جمهوری روسیه تشکر کرد.

اردوغان تأکید کرد: «موارد زیادی هست که باید در مورد آنها با هم گفت‌وگو کنیم. در حال حاضر ترکیه و روسیه وارد مرحله روابط مثبت شده‌اند. منطقه انتظار زیادی از ما دارد و ما با هم می‌توانیم مسائل را حل کنیم. من اطمینان دارم که روابط دو کشور به سرعت به حالت قبل باز می‌گردد و همکاری با روسیه مسائل منطقه را حل خواهد کرد.»

بعد از اینکه اردوغان به روسیه سفر کرد و با توجه به گله‌های متعددی که وی از مواضع غربی‌ها از  جریان وقوع کودتا در این کشور  داشت  و همچنین تضعیف‌شدن ارتش ترکیه در یی تصفیه‌هایی که سلطان  در ارتش ترکیه انجام داد، برخی از تحلیل‌گران در اظهارنظرهایی اعلام کردند که ترکیه رویکرد گرایش به شرق و دوری از ناتو  را در پیش گرفته و برای گرفتن زهر چشم از غرب و گرفتن امتیازهایی به سمت روسیه تمایل پیدا کرده است.

در همین بین برخی از کارشناسان مسائل خاورمیانه نیز معتقدند: «این سفر نشانه‌ای از تعدیل مواضع ترکیه در ارتباط با بحران سوریه است و نباید  ایجاد ائتلاف بین ایران، ترکیه و روسیه در ارتباط با حل بحران سوریه را دور از ذهن  دانست»؛ ائتلافی که شاید تصور ایجاد آن در حال حاضر خیلی خوش‌بینانه باشد.

البته گفت‌وگوی تلفنی ظریف با همتای روسش در بعدازظهر پنچشنبه پیش از سفر به ترکیه این گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌ها را تقویت کرد. اکنون نیز با توجه به سفر باگدانف به تهران پیش‌بینی می‌شود که حسین جابری انصاری که در جریان سفر ظریف به ترکیه وی را همراهی کرده است، گزارشی از این سفر به همتای روس خود ارائه دهد.

یک روز بعد از بازگشت ظریف از ترکیه برخی از رسانه‌های منطقه به خصوص رسانه‌های عربی خبر دادند که احتمالا اردوغان به زودی عازم تهران خواهد شد چرا که محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در جریان سفر به آنکارا ابراز علاقه کرده است که نشست سه‌جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه  برگزار شود؛ خبری که تاکنون مورد تایید وزارت خارجه ایران قرار نگرفته و از دیگر سو به نظر می‌رسد که با توجه به وضعیت ترکیه و اعلام وضعیت فوق‌العاده در این کشور بعید است که اردوغان جز در شرایط اضطراری قصد خروج از کشورش را داشته باشد.

با همه این اوصاف، بیشتر آنچه که اکنون در مورد نزدیکی ایران، روسیه  و ترکیه در ارتباط با بحران سوریه مطرح می‌شود نوعی گمانه‌زنی رسانه‌ای است و باید دید در صحنه میدانی چه تحولاتی در پیش رو خواهد بود؛ گرچه شاید بتوان از اظهارات اخیر اردوغان اینگونه برداشت کرد که مواضع وی در مورد اسد نسبت به گذشته کمی متعادل‌تر شده است. او بعد از وقوع کودتای نافرجام در این کشور چندین بار اعلام کرد که اسد از روند دموکراسی و دولت قانونی ترکیه در جریان وقوع کودتای نافرجام در این کشور حمایت کرده در حالیکه غربی‌ها به ادعای مقامات آنکارا در برابر حوادت اخیر در این کشور  سیاست دو پهلوی «یکی به نعل زدن و یکی به میخ زدن» را در پیش گرفته‌اند.