آنچه در بورس 94 گذشت

شاید بتوان سال 1394 را عجیب ترین سال بورس در حیات 47 ساله آن دانست، زیرا در این سال به دلیل برطرف شدن یک ابهام مهم سیاسی، 180 درجه تغییر مسیر داد و زیان سهامداران را به سودآوری های جالبی تبدیل کرد.

بر این اساس بورس تهران که سال 1393 را با ابهامات سیاسی و اقتصادی و برخی تصمیات دولت در رکود سپری کرده بود، سال 1394 را به دلیل تفاهم هسته‌ای لوزان با شروع طوفانی آغاز کرد و با رشد 8000 واحدی در هفت روز نوید روزهای پررونقی را به سهامداران داد، اما این روند دوام چندانی نداشت و کسی تصور نمی کرد که روزهای خوب بورس به سرعت تمام شود و رکودی عمیق و شدت دار دامن بورس را بگیرد، به طوری که از همان ابتدای سال امیدواری سهامداران زیر سایه نگرانی از به نتیجه نرسیدن توافق هسته ای و همچنین افت قیمت های جهانی به ناامیدی تبدیل شد و در نهایت بورس به دوران رکود خود برگشت.

به این ترتیب بورس تهران به غیر از روزهای ابتدایی سال، روند کاهشی به خود گرفت و مسیر نزولی و محتاطانه خود را در اردیبهشت ماه نیز ادامه داد، به طوری که کاهش انگیزه سهامداران برای خرید سهم موجب ادامه مسیر نزولی تالار شیشه‌ای شد؛ تا جایی که خوش‌بینی نسبت به ادامه مذاکرات هسته‌ای هم نتوانست بورس را به موج مثبت بکشاند.

البته در این ماه تصمیمات مهمی همچون افزایش دامنه نوسان از 4 به 5 درصد، ارسال مستقیم گزارش‌های مالی توسط شرکت‌ها روی سامانه کدال و همچنین توقف عرضه های اولیه بعد از عرضه اولیه دو شرکت گرفته شد، اما این تصمیمات هم نتوانست بورس را از مسیر نزولی منصرف کرده و انگیزه کافی برای سهامداران ایجاد کند؛ به طوری که با شروع فصل مجامع در خرداد ماه فضای احتیاط در بورس تهران تشدید شد و شاخص بورس تغییرات معناداری را تجربه نکرد.

اما سال گذشته با آغاز فصل تابستان روند حرکتی بورس اندکی تغییر کرد، زیرا آغاز فصل تابستان با پایان ضرب الاجل هسته ای و انجام مذاکرات وین همراه بود که همین موضوع منجر به آغاز روند صعودی بورس و فاصله گرفتن از افت های مدت دار شد. اما این روند هم طولی نکشید و بورس تهران که یک هفته قبل از توافق تاریخی ایران با قدرت های جهانی، با افزایش قیمت و تقاضا مواجه شده بود و بازدهی 6 درصدی را کسب کرده بود، با وجود حصول توافق هسته ای واکنش عجیبی از خود نشان داد و بر خلاف انتظار و در میان ناباوری سهامداران منفی شد.

واکنش عجیب بورس تهران به خبر توافق هسته ای، در ماه های بعد از آن هم ادامه پیدا کرد و بورس تهران که با توافق هسته ای نتوانست انتظارات را برآورده کند، با ادامه رکود و ریزش قیمت ها کارنامه ضعیفی در تابستان از خود به جای گذاشت و افت 3.5 درصدی را در این فصل تجربه کرد. به این ترتیب بورس تهران در نیمه اول سال 1394 زیر سایه افت قیمت‌ها در بازارهای جهانی و ابهامات توافق هسته ای عملکرد ضعیفی از خود به نمایش گذاشت و با کاستن اشتیاق سهامداران برای خرید، آنها را در لاک احتیاط فرو برد.

البته در این مدت خبرهای مثبتی از توافقات هسته ای منتشر شد اما این اخبار هم نتوانست انتظارات سهامداران را برآورده کند، به طوری که عبور توافق هسته‌ای از کنگره آمریکا و نزدیک شدن به اجرای توافق هم نتوانست بورس تهران را از شر روند نزولی خلاص کند.

بر این اساس با وجود حصول توافق تاریخی ایران با 1+5 ، بورس تهران نیمه نخست سال گذشته را با زیان 1.5 درصدی به پایان برد و از بازارهای پول و دلار عقب ماند. رسیدن شاخص بورس به ارقام کمتر از ابتدای سال، از بین رفتن بازدهی سهامداران، ریزش شدید حجم معاملات و همچنین بی واکنشی بورس به اخبار مثبت سیاسی نتیجه فعالیت این بازار در نیمه اول سال بود، به طوری که تداوم مسیر ریزشی بورس تهران و نزدیک شدن قیمت سهام شرکتها به قیمت‌های اسمی و مضاعف شدن زیان سهامداران موجب نگرانی مسئولان و نگارش نامه از سوی چهار وزیر به رئیس جمهور در شهریور ماه و در نهایت هشدار آنها برای تبدیل وضعیت رکودی بورس به بحران شد.

البته ابهاماتی همچون تکلیف نرخ خوراک شرکتهای پتروشیمی، ابهامات شرکتهای پالایشگاهی، نرخ بالای بهره بانکی، کاهش قیمت نفت، افزایش قیمت حامل‌های انرژی، تعرفه خودرو، بودجه انقباضی و کمبود نقدینگی نیز بر سر این بازار سایه انداخته و موجب تشدید روند نزولی بورس تهران و بی اعتمادی و خروج موقت سهامدارن از تالار حافظ شد.

روند نزولی بورس و ناامیدی سهامداران از بهبود اوضاع در اولین ماه پاییز نیز ادامه پیدا کرد اما در روزهای پایانی مهر ماه بورس اندکی تکان خورد و به خبرهای مثبت منتشر شده در خصوص تصویب جزئیات برجام در مجلس و همچنین صحبت های امیدوارکننده رئیس جمهور در خصوص خروج از رکود و کاهش نرخ سپرده های قانونی بانکها و هجوم سهامداران برای خرید را مشاهده کرد. با این حال بورس تهران در این مدت هیجان محدودی را تجربه کرد و در انتظار اجرای عملی بسته اقتصادی دولت و همچنین اجرای عملی برجام و لغو تحریم ها باقی ماند تا جهش تاریخی خود را بعد از دو سال رکود عمیق تجربه کند.

انتظار بورس برای اقدامات عملی سیاسی و اقتصادی در ماه های آبان و آذر هم ادامه پیدا کرد و بورس تهران با نزدیک شدن به زمان ارائه بودجه سال آینده و همچنین گزارش های 9 ماهه شرکتها بهانه دیگری برای نزول پیدا کرد و در لاک احتیاط و انتظار فرو رفت.

البته در این ماه با وجود بسته شدن پرونده PMD در شورای حکام سازمان ملل خبر بسیار مثبتی برای بازار سرمایه بود و موجب رفع ابهامات سیاسی از بورس تهران شد، اما کاهش بی سابقه قیمت نفت در کنار ادامه ابهامات شرکتهای پتروشیمی و پالایشی و همچنین نرخ سود بانکی، تاثیر اخبار مثبت سیاسی در این بازار را خنثی کرد و فضای مبهم توام با بی انگیزگی و ناامیدی در بورس تهران را شدت داد.

اما با آغاز زمستان، مسیر حرکتی بورس تغییر محسوسی کرد و نشانه هایی از رونق در بورس تهران مشاهده شد، به طوری که نزدیک شدن به زمان اجرای برجام و همچنین تلاش‌ها برای کاهش نرخ سود بانکی، انگیزه سهامداران برای خرید را تقویت و آنها را برای آغاز سرمایه گذاری در بورس ترغیب کرد. به این ترتیب با آغاز دی ماه، معاملات بورس تهران رنگ دیگری به خود گرفت و بازار سهام بعد از ماه‌ها روند نزولی مثبت شد؛ تا جایی که تالار شیشه ای بالاخره بهبود وضعیت و افزایش تقاضا را با وجود باقی ماندن ابهامات اقتصادی و افت قیمت نفت به خود دید و خود را برای یک جهش بزرگ آماده کرد.

اما این همه ماجرا نبود و بورس تهران درست در آستانه دومین سالگرد رکود خود، روی دیگر سکه را از خود نشان داد و رشد پر قدرت و محکم خود را آغاز کرد. دلیل این رشد هم تنها یک خبر مهم بود؛ اجرا شدن رسمی برجام و لغو تحریم های بین المللی علیه ایران در روز 26 دی ماه.

به این ترتیب سهامداران تالار حافظ که مدتها منتظر اقدام عملی در خصوص پرونده هسته ای و لغو شدن تحریم ها بودند، با نزدیک شدن به روز موعد تمام عزم خود را برای خرید سهام شرکتهای متاثر از لغو تحریم ها جزم کردند و در صف های خرید طولانی قرار گرفتند تا بتوانند با بهبود وضعیت شرکتها و افزایش سودآوری آنها اندکی از ضررهای خود را جبران کنند.

بر این اساس نزدیک شدن به زمان لغو تحریم ها و همچنین زمزمه های برداشته شدن سوئیفت و رشد قیمت دلار موجب جلب توجه سهامداران به تالار شیشه‌ای و تغییر محسوس در مسیر حرکتی بازار سرمایه و تکاپوی جالب سهامداران برای خرید سهام شرکتها شد.

هجوم گسترده سهامداران برای خرید سهم و آغاز رشد قیمت سهام شرکتها موجب بیدار شدن بورس تهران از خواب زمستانی و خارج کردن این بازار از محدوده ی زیان شد. رکورد شکنی های پی در پی، افزایش صف های خرید ، رشد قیمت سهام شرکتها و ورود نقدینگی جدید به این بازار از تبعات نزدیک شدن به روز اجرای برجام بود. امری که باعث شد تا بورس تهران به سرعت پیشتاز سایر بازارها شده و با وجود سقوط بورس های جهانی روزهای رویایی را برای سهامداران به ارمغان بیاورد.

اما اوج روند حرکتی بورس در روز 26 دی ماه بود. روزی که با سفر وزیر امور خارجه به وین برای قرائت بیانیه مشترک و اجرای رسمی برجام، انتظارات به سر رسید و یکی از بزرگ ترین ابهام های تاریخ بازار سرمایه برطرف شد. این اقدام هجوم سهامداران به بورس تهران و تشکیل صف های میلیونی خرید به ویژه در شرکتهای متاثر از لغو تحریم ها را به دنبال داشت.

به این ترتیب با آغاز مسیر رشد بورس اکثر شرکتها به خصوص شرکتهای صادرات محور مورد توجه بازار قرار گرفتند و شرکتهای خودرویی به دلیل انتشار خبرهایی مبنی بر عقد قراردادهای جدید شرکتهای خارجی و همچنین شرکتهای پتروشیمی به دلیل کاهش نرخ خوراک مورد اقبال اهالی تالار شیشه ای قرار گرفتند و موجب رشد شاخص بورس و رکوردشکنی‌های جدید این متغیر شدند.

با این حال ورود نقدینگی جدید به بورس و افزایش خوش بینی‌ها از بهبود وضعیت اقتصادی با گشایش‌های بین المللی و آزاد شدن دارایی‌های بلوکه شده در کنار تصمیمات جدید دولت برای فرموله کردن نرخ خوراک شرکتهای پتروشیمی و همچنین بازدید گسترده سرمایه گذاران خارجی از کشور باعث شد تا بورس تهران در مرکز توجه سرمایه گذاران قرار گیرد و با رکوردشکنی‌های جدید و افزایش بازدهی مواجه شود.

رخ دادن مهم ترین اتفاق سیاسی 12 سال اخیر و برداشته شدن تحریم‌های بین المللی و همچنین لغو تحریم سوئیفت بانکی موجب شد تا شاخص بورس از 61 هزار واحد در دی ماه به کانال 66 هزار واحد در پایان دی ماه برسد و میانگین بازدهی سهامداران از زیان خارج شود.

شدت گرفتن روند جهشی بورس تهران و رکوردشکنی‌های جدید این بازار سبب شد تا بازدهی این بازار در دی ماه به 6.4 درصد برسد و بورس تهران با فاصله معناداری از بازارهای سکه و ارز جلو بیفتد، زیرا بازارهای سکه و ارز که تا پیش از این از بازار سرمایه جلو بودند، با اجرای برجام با تغییرات چندانی مواجه نشدند.

اما این روند به همین جا ختم نشد و بورس تهران یازدهمین ماه سال را با شدت بیشتری دنبال کرد و با حرکت های طوفانی خود به شدت مورد توجه و اقبال سهامداران قرار گرفت و از رخوت دوساله نجات پیدا کرد.

بهبود وضعیت بورس تهران بعد از دو سال رکود و هجوم خریداران برای خرید سهام شرکتها و نیز ورود نقدینگی جدید به این بازار موجب شد تا در کنار افزایش قیمت سهام شرکتها، اکثر صنایع بورسی با رشد قابل توجه قیمت مواجه شوند و بازدهی های قابل توجهی کسب کنند.

به این ترتیب لغو تحریم‌های سیاسی و خوش بینی ناشی از بهبود وضعیت اقتصادی باعث شد تا بورس تهران روزهای خوبی را برای سهامداران خود رقم بزند و با افزایش قیمت‌ها، اندکی از زیان‌های رفته آنها را جبران کند، به طوری که این بازار از دی ماه تا پایان بهمن بازدهی 24 درصدی را نصیب همراهان خود کرد و رشد بیش از 16 هزار واحدی شاخص را به خود دید.

البته در این میان برخی کارشناسان شدت رشد بورس در این مدت را هیجانی و اندکی نگران کننده می‌دانند و معتقدند که بازار سرمایه با جو روانی مواجه شده است، زیرا هنوز اثر واقعی لغو تحریم ها در صنایع و شرکتهای بورسی مشاهده نشده است، اما عده ای دیگر جو ایجاد شده را ناشی از خوش بینی سهامداران از وضعیت آینده می‌دانند و معتقدند که بورس دیگر به دوران رکود خود بازنمی گردد. با این حال افزایش مشارکت سهامداران برای خرید سهام شرکتها و ورود سرمایه جدید به این بازار موجب شد تمام صنایع بورسی با تغییر رویه مواجه شوند و بازدهی های عجیب و رویایی نصیب همراهان خود کنند.

در این میان مهم ترین صنعتی که مورد اقبال سهامداران قرار گرفت و با رشدهای خیره کننده ای مواجه شد، صنعت خودرو بود؛ به طوری که سهامداران در برخی از شرکتهای این گروه رشد های رویایی 200 تا 300 درصدی را در دو ماه کسب کردند. این صنعت که در دوسال گذشته وضعیت نامطلوبی در بورس داشته و با افت شدید قیمت مواجه شده بود، با لغو تحریم‌ها و انعقاد قراردادهای جدید به یکباره مورد هجوم و توجه سهامداران قرار گرفت و رشدهای خیره کننده ای را تجربه کرد.

توجه بی سابقه سهامداران به این گروه و تشکیل صف های میلیونی برای خرید این شرکتها موجب شد تا این صنعت به لیدر بازار سرمایه تبدیل شده و با کسب 52.2 درصد بازدهی در یکماه در صدر سایر گروه ها قرار گیرد.

اما در نهایت آخرین ماه پارسال در حالی فرا رسید که بورس تهران همچنان در مرکز توجه سهامداران قرار داشت و تنور بورس با لیدری سهام شرکتهای خودرویی گرم نگه داشته شد. البته در این ماه به دلیل در پیش بودن انتخابات مجلس شورای اسلامی و نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و نیاز سهامداران به تامین نقدینگی، اندکی از هیجانات اولیه بورس کاسته شد اما در نهایت بورس تهران در اوج خود قرار گرفت و حاضر نشد از روند رو به رشد خود عقب نشینی کند.

بورس تهران که در آخرین ماه سال با افزایش فعالیت نوسان گیران و عرضه سهم از سوی سهامداران حقیقی و حقوقی مواجه شده بود، توانست رشد 3000 واحدی شاخص را تجربه کند و میانگین بازدهی سهامداران را در حد 24 درصد نگه دارد و با دستی پر به استقبال سال جدید برود.

به این ترتیب سال 1394 با تمامی فراز و فرودهای خود در حالی سپری شد که به نظر می‌رسد در سال 1395 به دلیل اتفاقاتی که احتمالا در خصوص ورود سرمایه‌گذاران خارجی، افزایش قیمت نفت و جبران کسری بودجه رخ می دهد و همچنین همکاری بیشتر مجلس با دولت و همچنین رشد قابل توجه نقدینگی وضعیت بورس بهبود یافته و از سایر بازارها پیشی گیرد.