پیش نیاز سرمایه گذاری خارجی در پتروشیمی

 روزنامه جام جم : در ماه های اخیر ده ها شرکت بین المللی فعال در صنعت پتروشیمی، نمایندگان خود را روانه تهران کردند و به مذاکره با مقامات ایرانی پرداختند.

 این شرکت های خارجی که طیف گسترده ای را از آسیا تا اروپا و آمریکا در بر گرفته اند، تمایل خود را برای سرمایه گذاری چند میلیارد دلاری در ایران اعلام کرده اند.

شرکت های اروپایی و آسیایی که با ظرفیت های صنعت پتروشیمی ایران به خوبی آشنا بوده و می دانند هیچ کشوری در دنیا ظرفیت های کشور ما را ندارد، تمایل زیادی برای حضور در ایران دارند. به اذعان کارشناسان، ایران می تواند به بهشت پتروشیمی جهان تبدیل شود، زیرا به خوراک فراوان مجتمع های پتروشیمی دسترسی دارد. 

مزیت مهم ایران در این صنعت، برخورداری از دو نوع خوراک گازی و مایع به صورت همزمان است که کمتر کشوری در دنیا از این امتیاز برخوردار است. نزدیکی به سواحل، مزیت بزرگ دیگر ایران به شمار می رود که باعث تسهیل صادرات محصولات به سوی بازارهای مصرف می شود. قرار گرفتن ایران در میان دو بازار بزرگ مصرف دنیا یعنی اروپا و شرق آسیا، باعث شده ایران و به ویژه سواحل جنوبی کشورمان، به نقطه ایده آلی برای جذب سرمایه گذاری خارجی تبدیل شود.

**علاقه سرمایه گذاران به ماهشهر و عسلویه

نکته قابل توجه در رابطه با مذاکره شرکت های خارجی، تمایل آنها برای حضور در سرمایه گذاری در دو منطقه ماهشهر و عسلویه و بی رغبتی آنها به دیگر مناطق است. علاقه سرمایه گذاران خارجی به سرمایه گذاری در عسلویه و ماهشهر درحالی است که مناطقی مانند چابهار، ایرانشهر، جاسک و... نیز به عنوان قطب های آینده صنعت پتروشیمی ایران معرفی شده اند.

زمانی که علاقه سرمایه گذاران پتروشیمی به ماهشهر و عسلویه ریشه یابی می شود، به این نتیجه می رسیم که زیرساخت های این دو منطقه قابل مقایسه با سایر مناطق کشور نیست.

قطب های اصلی پتروشیمی ایران در جنوب و در سواحل خلیج فارس قرار دارند. بر این اساس دو منطقه ماهشهر و عسلویه مجتمع های اصلی پتروشیمی کشور را در خود جای داده اند. 51 مجتمع پتروشیمی در ایران فعالیت می کند، که 21 مجتمع در ماهشهر و 13 مجتمع نیز در عسلویه قرار دارند. سهم دیگر مناطق کشور از مجتمع های پتروشیمی 17 مجتمع است که در سایر مناطق کشور پراکنده هستند. 

اغلب مجتمع های پتروشیمی فعال در بندر ماهشهر و عسلویه، مگا پروژه هایی هستند که چند واحد تولیدی را تحت پوشش دارند. همچنین 58 مجتمع پتروشیمی در مرحله ساخت قرار دارند که شش واحد در منطقه ماهشهر، 23 مجتمع در عسلویه و 29 مجتمع دیگر نیز در دیگر مناطق کشور در حال ساخت هستند.

**2 قطب صنعتی برخوردار از زیرساخت

همان طور که اشاره شد، از جمله دلایل توسعه سریع مناطق پتروشیمی ماهشهر و عسلویه، وجود زیرساخت های گسترده و خوراک کافی در آن مناطق است. مجتمع های پتروشیمی عسلویه در کنار پالایشگاه های میدان گازی پارس جنوبی قرار دارند و به راحتی و با کمترین هزینه خوراک خود را تحویل می گیرند.

همچنین وجود میدان های نفتی فراوان در منطقه خوزستان فرصتی را فراهم کرده است که از طریق جمع آوری گازهای همراه آنها، خوراک مناسبی برای مجتمع های پتروشیمی ماهشهر فراهم شود. قرار گرفتن در کنار دریا، وجود اسکله های صادراتی، وجود جاده و توسعه یافتگی از عواملی دیگری هستند که باعث توسعه این دو منطقه در صنعت پتروشیمی شده اند.

به دلیل همین شرایط مطلوب است که اغلب سرمایه گذاران اروپایی و شرق آسیا که به ایران آمده اند، تمایل داشته اند در آنجا سرمایه گذاری کنند.

بر اساس گفته برخی مدیران، به اروپایی ها پیشنهاد سرمایه گذاری در دیگر مناطق پتروشیمی مانند جاسک و نواحی مرکزی ایران داده شده، اما آنها چندان استقبال نکرده اند.

شرکت های بزرگ پتروشیمی مانند لینده و باسف آلمان، سرکوبه اسپانیا، میتسویی و میتسوبیشی ژاپن که مذاکره هایی را برای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران انجام داده اند، خواستار حضور در عسلویه و ماهشهر بوده اند که به دلیل اشباع ماهشهر، به سوی عسلویه سوق داده شده اند.

**علاقه هندی ها به چابهار

در این میان، گروه دیگر سرمایه گذاران خارجی که به حضور در صنعت پتروشیمی ایران تمایل دارند، هندی ها هستند که برخلاف اروپایی ها و ژاپنی ها علاقه خاصی به منطقه چابهار نشان داده اند. هندی ها حتی حاضر به سرمایه گذاری چند میلیارد دلاری در این منطقه هستند که البته هنوز توافق های خود را نهایی نکرده و همچنان در حال مذاکره و چانه زنی هستند. چابهار، قطب دیگر صنعت پتروشیمی در ایران است که قرار است با برنامه ریزی های انجام شده 21 مجتمع پتروشیمی در آن استقرار یابد.

البته دلیل اصلی علاقه هندی ها به چابهار ارتباطی به وجود زیرساخت در این منطقه ندارد بلکه علت این علاقه مندی را باید در فاصله جغرافیایی نزدیک چابهار به هند جست وجو کرد. به دلیل نزدیکی چابهار به بازار مصرف، هزینه حمل و نقل محصولات پتروشیمی کاهش قابل توجهی خواهد یافت. چابهار در مقایسه با مناطقی مانند ماهشهر و عسلویه حدود یک هزار کیلومتر به بازارهای هدف در هند نزدیک تر است.

کشاورزی در هند فراوان بوده و نیاز روز افزونی به کود شیمیایی در این کشور احساس می شود؛ در واقع هندی ها تمایل دارند در بخش تولید اوره و آمونیاک صنعت پتروشیمی ایران سرمایه گذاری کنند. ارزش اقتصادی تولید کوره اوره پایین است، بنابراین نزدیکی چابهار به هند، هزینه کرایه حمل محصولات پتروشیمی از چابهار را کاهش می دهد.

نگاهی به وضع احداث زیرساخت های منطقه چابهار نشان می دهد این منطقه نیز با نقطه ایده آل فاصله زیادی دارد؛ به گونه ای که سرمایه گذاران اروپایی استقبال چندانی از سرمایه گذاری در این منطقه نکرده اند و تنها هندی ها، مشتری خارجی این منطقه هستند.

**لزوم تمرکززدایی

وزارت نفت برای جلوگیری از تمرکز بیش از حد در عسلویه تصمیم گرفته است مناطق دیگری را برای احداث مجتمع های پتروشیمی در نظر بگیرد. وزارت نفت قرار است با احداث خط لوله ای از عسلویه به چابهار و ایرانشهر خوراک مورد نیاز واحدهای جدید صنعت پتروشیمی را تامین کند. سواحل دریای عمان از ظرفیت بسیار خوبی برای استقرار مجتمع های پتروشیمی برخوردار هستند، بر این اساس قرار است در مناطقی مانند جاسک، چابهار و ایرانشهر که در حاشیه یا نزدیک به دریای عمان قرار گرفته اند، قطب های پتروشیمی احداث شوند.

تقویت اقتصادی این مناطق که اغلب جزو مناطق محروم و کمتر توسعه یافته هستند، می تواند با ایجاد توسعه بخش های پایین دستی اقتصادی و اشتغال آفرینی، زمینه توسعه یافتگی و رفع محرومیت این مناطق را فراهم کند. همچنین براساس اصول استراتژیک، توسعه مناطق کمتر توسعه یافته و افزایش جمعیت آنها می تواند زمینه افزایش امنیت ملی را نیز تامین کند.

اما مساله مهم این است که روند احداث زیرساخت ها در این مناطق به کندی پیش می رود و توسعه سریع تر آنها به عزمی جدی نیاز دارد. در سال های اخیر روند احداث زیرساخت ها آغاز شده که قابل توجه است، اما برای جذب سرمایه های چند میلیارد دلاری کافی نیست.

**ایجاد زیرساخت لازمه جذب سرمایه گذار

برای جلب سرمایه گذاران خارجی باید زیرساخت های لازم فراهم شود تا انگیزه آنها برای حضور تقویت شود، در غیر این صورت هیچ شرکتی در این مناطق سرمایه گذاری نخواهد کرد.

حتی در صورت تامین خوراک لازم برای مجتمع های پتروشیمی در مناطق جدید و ارائه تخفیف های جذاب برای سرمایه گذاران، تا زمانی که زیرساخت های فیزیکی برای آنها فراهم نشود، آنها تمایلی به سرمایه گذاری نخواهند داشت.

در واقع سرمایه گذاران، پس از ارزیابی شرایط و هزینه ـ فایده خود، بهترین منطقه را برای سرمایه گذاری انتخاب خواهند کرد. هیچ سرمایه گذاری تمایل ندارد ریسک کرده و چند میلیارد دلار از سرمایه خود را به منطقه ای ببرد که زیرساخت هایش آماده نشده است.

سرمایه گذاران زمانی که می خواهند در منطقه ای سرمایه گذاری کنند، نخست پیگیری می کنند که وضع تامین آب آن چگونه است؛ جاده مناسب وجود دارد یا نه، امکاناتی مانند یوتیلیتی، گاز، برق و سرویس های مخابراتی در چه شرایطی است، آیا امکانات مناسب برای استقرار مهندسان، کارگران و نیروی انسانی در آن منطقه وجود دارد و وضعیت پایانه ها و اسکله بارگیری چگونه است؟

**لزوم ایجاد زیرساخت توسط دولت

راهکار ایجاد زیرساخت در مناطق جدیدی که برای جذب سرمایه گذاری تعریف شده، ورود دولت است. دولت می تواند از طریق ایجاد هماهنگی میان دستگاه ها و وزارتخانه های مختلف زیرساخت هایی مانند آب، گاز، جاده و... را فراهم کند. با توجه به خصوصی سازی واحدهای زیر مجموعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی این شرکت نیز قادر نیست به طور مستقیم وارد این حوزه کاری شود و اقدام به احداث زیرساخت کند. وظیفه این شرکت به تنظیم بخشی و رگولاتوری محدود شده است. شرکت های بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی نیز هیچ گاه حاضر به خرج کردن پول برای ساخت جاده و سایر زیربناها نخواهند شد. دولت باید برای برنامه ریزی ایجاد زیرساخت ها اقدام کند تا سرمایه گذاران احساس امنیت و راحتی کرده و حاضر به سرمایه گذاری شوند.

*منبع: روزنامه جام جم