روابط جمهوری اسلامی ایران با عربستان سعودی طی یک سال اخیر با شرایط بسیار جدیدی مواجه شده و تنش در حوزه های متعددی در مناسبات طرفین به چشم می خورد.
روزنامه فرهیختگان : روابط جمهوری اسلامی ایران با عربستان سعودی طی یک سال اخیر با شرایط بسیار جدیدی مواجه شده و تنش در حوزه های متعددی در مناسبات طرفین به چشم می خورد.
این وضعیت طبیعتا بر معادلات سیاسی و ژئوپلیتیکی در کل منطقه تاثیر می گذارد. بحران های منطقه ای و جنگ در کشورهای سوریه، بحرین و یمن، ناخودآگاه دو کشور را در برابر هم قرار داده است.
نگاهی به روابط ایران و عربستان نشان می دهد عربستان تلاش گسترده ای را در جهت برهم زدن توافق هسته ای ایران با جامعه جهانی و اجرایی شدن در پیش گرفته است. کشورهای عربی به رهبری عربستان و همگام با اسرائیل از به نتیجه رسیدن پرونده هسته ای ناخرسند و از نزدیکی روابط غرب با ایران بسیار نگران هستند.
دور جدید مناسبات ایران با اتحادیه اروپایی و رفت و آمدهای بسیار گسترده بین تهران با پایتخت های اروپایی خوشایند سعودی نیست و آن را به نوعی تهدیدی بر منافع خود می پندارد.
عربستان می پندارد که بهبود سریع و گسترده مناسبات ایران با غرب که هم اکنون با 28 کشور عضو اتحادیه اروپایی شروع شده و کاهش تنش ها بین آمریکا و ایران و احیانا حل و فصل برخی چالش های منطقه ای می تواند معادلات ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک منطقه ای را تغییر دهد و قدرت بسیاری را عاید تهران کند.
بنابراین ریاض از ماه ها قبل تلاش دارد در روند موجود اخلال کند و فضا را متشنج و زمینه را برای ایجاد اصطکاک بیشتر آماده کرده و اجرایی شدن برجام را با چالش های جدی روبه رو کند.
عربستان با تکیه بر اختلافات سنتی بین شیعه و سنی و عرب و عجم سعی در فرافکنی دارد و می خواهد شرایط دشوار خود را تغییر داده و نگاه ها را از مسائل داخلی عربستان، جنگ جانشینی و حکمرانی در کاخ سلطنتی به سمت مسائل خارجی و به خصوص کشور بزرگی چون ایران بکشاند.
به نظر می رسد آینده روابط ایران و عربستان در کوتاه مدت همراه با تنش ها و اصطکاک های بیشتر باشد. ریاض مدت ها سعی کرد با افزایش تولید نفت و پایین آوردن قیمت ها آن هم در شرایط تحریم نفتی ایران از سوی اروپا و آمریکا فشار زیادی به ایران وارد و همزمان از حل و فصل مذاکرات مربوط به پرونده هسته ای ایران با گروه 1+5 جلوگیری کند. کارشکنی های عربستان در این راستا بسیار گسترده و البته منفعلانه است و چشم انداز خوبی از توانایی این کشور ترسیم نکرده است.
امروزه قدرت های بزرگ با شک و تردید به این رفتار سعودی می نگرند.
در شرایط کنونی در خاورمیانه دو کشور قدرتمند مسلمان رودرروی یکدیگر قرار گرفته اند. در یک طرف عربستان سعودی و مسلمانان سنی قرار دارند. در طرف دیگر جمهوری اسلامی ایران شیعه قرار دارد.
ایران با چندین موفقیتی که از زمان پیروزی دکتر روحانی به دست آورده است هژمونی منطقه ای اش افزایش یافته و این باعث حیرت و سردرگمی همسایگان شده است. به نتیجه رسیدن موفقیت آمیز پرونده هسته ای ایران در 23 تیر ماه 1394 و اجرایی شدن برجام فضای ژئوپلیتیکی منطقه را تغییر داده است. این فضا به هیچ وجه خوشایند کشورهای عربی منطقه و عربستان سعودی که خود را رهبر کشورهای سنی مذهب منطقه می داند نیست.
عربستان احساس می کند شرایط جدیدی ایجاد شده و این شرایط به ضرر موقعیت منطقه این کشور است. از طرفی این احساس بر ریاض حاکم است که موقعیت ایران به عنوان یک کشور بزرگ و شیعه مذهب در منطقه در حال افزایش است و مناسبات سیاسی جدیدی در روابط کشورهای بزرگ دنیا و به خصوص کشورهای اروپایی با ایران دارد شکل می گیرد.
عربستان سعودی طی چند دهه گذشته از یک سیاست خارجی محافظه کارانه برخوردار بوده و عمدتا سعی داشته از رفتارهای رادیکال پرهیز کرده و جانب احتیاط را بگیرد که برخی این را به حساب عقلایی رفتار کردن حکام سعودی گذاشته اند. اما امروز فضای سیاسی عربستان شدیدا تغییر کرده، ریاض با عملکرد افراطی و بسیار نسنجیده خود تبدیل به اصلی ترین منبع حمایت از تروریست در خاورمیانه شده است.
اعتماد کشورها و متحدان غربی عربستان در حال فروپاشی است و همگان با شک و تردید به رفتارهای عجیب و بیمارگونه این کشور نگاه می کنند. حتی برخی از متحدین عربی سعودی از عملکرد این کشور در صحنه سیاست خارجی بسیار ناراضی هستند. مصر به عنوان یک کشور عربی قدرتمند امروزه انتقاداتی را متوجه رژیم سعودی می کند. لبنان از عملکرد ریاض ناراضی است. حتی کشورهای همسایه و متحد عربستان در شورای همکاری خلیج فارس گاهی ملاحظات سیاسی و پنهان کاری های مرسوم در جامعه عرب را کنار گذاشته و علنا سیاست ها و مداخلات عربستان این به اصطلاح برادر بزرگ تر را به چالش می کشند. تمام این مسائل عربستان را دچار رفتاری عصبی و توهم زا کرده است. ریاض تلاش می کند با رفتارهای افراطی و نمایشی کشورهای عربی را گرد خود در مخالفت با ایران جلب کند. پول نقش زیادی در سیاست خارجی عربستان دارد. ریاض تلاش می کند با خریدن کشورهای عربی آنها را به مخالفت با ایران بکشد.
ترس از قدرت گیری ایران در منطقه مرکز ثقل رفتارهای افراطی عربستان در مواجهه با ایران است. عربستان امروز منبع حمایت از افراطی ترین گروه های تروریستی فعال در خاورمیانه شده تا جایی که چندی پیش نیویورک تایمز عربستان را برادر دوقلو داعش معرفی کرده و آن را داعش سفید در برابر داعش سیاه عنوان کرد. پایان یافتن مذاکرات مربوط به پرونده هسته ای ایران و نهایتا اجرایی شدن برجام عربستان را شدیدا دچار دستپاچگی کرد.
مذاکرات بسیار مفصل و طولانی ایران با کشورهای گروه 1+5 برای عربستان بسیار ناگوار بود و این کشورها به همراه بسیاری از کشورهای عربی و منطقه و همگام با اسرائیل سعی کردند در آن اخلال ایجاد کنند.
سعودی ها گمان نمی کردند این پرونده با سرعت فعلی پیش برود و روی اختلاف ایران و غرب حساب زیادی باز کرده بودند تا جایی که حتی خواستار حمله نظامی به ایران بودند. به طور کلی عربستان سعودی دچار سردرگمی و برزخی استراتژیک است؛ از یک طرف با متحدان منطقه ای و بین المللی خود دچار مشکل شده و از طرف دیگر شاهد خروج ایران از انزواست.
قدرت یابی ایران در منطقه و جایگاه باثبات و استراتژیک ایران عربستان را دچار تزلزل و نگرانی می کند. اگرچه ایران بارها اعلام کرده به هیچ وجه خواستار تنش در روابط خود با عربستان نیست و مایل به روابط عادی و به دور از تنش با این کشور است اما ترس ذاتی این کشور از ایران، ریاض را از اتخاذ یک رفتار معقول و منطقی باز داشته است.
کاهش اهمیت استراتژیک نفت و بازیگری عربستان در بازار جهانی نفت احساسی را بر حاکمان سعودی به وجود می آورد که دارند موقعیت پیشین خود را از دست می دهند. امروزه معادله 80 ساله نفت در مقابل امنیت میان عربستان و آمریکا و غرب از هر دو طرف با چالش مواجه شده است و می توان حدس زد که آمریکا تا سال 2020 از نفت عربستان بی نیاز شود و وابستگی اروپا نیز به نفت عربستان کاهش خواهد یافت. این امر موجب هراس و نگرانی در حکام سعودی شده و آنها را وادار به اتخاذ رفتارهای نسنجیده در روابط خود با ایران می کند.
*منبع: روزنامه فرهیختگان
نظر شما
