افزایش ناعادلانه قیمت برق

در سال ۹۳ برای جبران کسری منابع وزارت نیرو، ساده‌ترین راهبرد ممکن یعنی افزایش عمومی قیمت برق مورد استفاده قرار گرفت. از اینرو کاهش مصرف برق و حذف یارانه پنهان آن در کشور به عنوان یکی از اصلی ترین اهداف اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مغفول ماند.

محمدرضا کیاشمشکی - یکی از مهم ترین اقدام هایی که در دنیا برای احیای حوزه انرژی و اصلاح الگوی مصرف آن مورد استفاده قرار گرفته است، روش تعرفه گذاری پلکانی-افزایشی است. بر اساس این راهبرد، قیمت انرژی برای مشترکینی که در حد الگو مصرف میکنند، افزایش چندانی ندارد اما هزینه مصارف بی‌رویه (بالاتر از الگوی مصرف) با قیمت آزاد و حتی بیشتر محاسبه میشود. با این اقدام، مشترکین پرمصرف که اقلیت جامعه را تشکیل میدهند، به اصلاح رفتار ترغیب میشوند و در عین حال دولت می‌تواند بدون بروز نارضایتی عمومی، کسری منابع هدفمندی را تامین نماید.

یکی از حوزه‌هایی که شاهد تخصیص یارانه پنهان به مشترکین پرمصرف هستیم حوزه برق است. در حال حاضر نظام تعرفه گذاری برق بخش خانگی در کشور به گونه ای است که حدود 40 درصد از هزینه میزان برق مصرفی (بدون احتساب هزینه سوخت در فرآیند تولید برق) به صورت یارانه در اختیار مردم قرار می گیرد و هر مشترکی که برق بیشتری مصرف کند، یارانه بیشتری به او تعلق می گیرد که خلاف عدالت است. از  سال 93  تاکنون 2 مرتبه تعرفه های برق بدون توجه به روش های مرسوم و هوشمندانه در دنیا افزایش  یافته است و تمام پله های مصرف با یک درصد یکسان افزایش  یافته است. دفعه اول، در بهار سال 93 قیمت برق برای تمام مشترکین پرمصرف و کم مصرف به میزان 24% و دفعه دوم در زمستان سال 93 قیمت برق برای تمام مشترکین به میزان 10% افزایش  یافت. این روش ناعادلانه سبب شده است که مشترکین پرمصرف به الگوی نادرست خود در مصرف انرژی برق ادامه دهند وانگیزه بالایی برای تغییر الگوی خود نداشته باشند.

بررسی‌ها نشان داده است که در صورت استفاده از روش تعرفه گذاری پلکانی-افزایشی برای مصرف برق خانگی،  نه تنها قیمت برق برای بیش از 80% از مشترکین تغییر چندانی نمی‌کند بلکه برای برخی از مشترکین به دلیل رعایت الگوی مصرف، هزینه کمتری باید پرداخت گردد. اگرچه برخی از کارشناسان حوزه برق اعتقاد دارند که هم اکنون تعرفه‌های برق به صورت پلکانی است اما نکته اساسی این است که به تمام پلکانها یارانه تعلق می‌گیرد و در سال 93، برای تولید هرکیلووات ساعت برق که حدود 100 تومان برای تولید آن بدون در نظر گرفتن سوخت هزینه می‌گردد به صورت میانگین60 تومان از مشترکین دریافت شده است.

به نظر می‌رسد یکی از علت‌های اصلی تاخیر در اصلاح نظام تعرفه گذاری برق، احتیاط بیش از اندازه دولت در تغییر تعرفه‌ها باشد. چراکه کانون اصلی افزایش قیمت متوجه مشترکین پرمصرفی است که عموما از قشر مرفه جامعه اند. لذا عادلانه نیست دولت درصد افزایش قیمت مشترکین پرمصرف و کم مصرف را به صورت یکسان در نظر بگیرد.

توجه به نظام‌های هوشمندانه مرسوم در دنیا یکی از عادلانه ترین روش‌ها برای اصلاح تعرفه برق و راهبردی برای تغییر الگوی مشترکین پر مصرف است.