رشد حضور بانوان در ثبت نام مجلس

آمار نهایی ثبت نام کنندگان انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری علاوه بر رکوردی که در زمینه تعداد ثبت نام کنندگان برجا گذاشت،‌ رکورد حضور زنان به عنوان کاندیداهای بالقوه این دو مجلس را شکست.

ثبت نام 16 نفر از زنان در انتخابات مجلس خبرگان و حضور هزار و ۲۳۴ زن در میان خیل 12 هزار و 123 نفری ثبت نام کنندگان انتخابات مجلس دهم رخدادی است که از خیز بلند زنان برای حضور بیشتر در نهادهای تقنینی و نظارتی کشور خبر می‌دهد.

این خیزش در حالی است که تا این لحظه در مجلس خبرگان رهبری سابقه‌ای از حضور زنان وجود نداشته است و وضع حضور زنان در مجلس شورا نیز چه برمبنای کمیت و چه به لحاظ کیفیت چندان مطلوب ارزیابی نمی‌شود، زیرا در حالی که معدل حضور زنان در مجالس قانونگذاری دنیا حدود 23 درصد است، ایران در دوره اخیر مجلس خود شاهد حضور تنها 9 زن در میان 295 نماینده (در حدود 3 درصد) است و از این حیث براساس آمار سال 2015 بانک جهانی در بین 190 کشور دنیا به همراه دو کشور برزیل و لبنان رتبه 134 را دارد.

این وضع در ادوار گذشته مجلس نیز به همین منوال بوده است. چنان‌که در مجلس پنجم به عنوان رکوددار حضور زنان با داشتن 14 نماینده زن، فقط حدود 5 درصد کرسی‌ها به زنان اختصاص داشت. وضعی که اگرچه به نسبت مجالس گذشته نشان از رشد حضور زنان در نهاد تقنینی کشور داشت اما در مجالس بعدی روندی نزولی به خود گرفت.

تا آنجا که این تعداد از 13 نماینده زن در مجالس ششم و هفتم به 8 و 9 نماینده در مجالس هشتم و نهم رسید. روندی که به نوعی درمورد ثبت نام کنندگان زن نیز تکرار شد. چنان که رشد ملایم تمایل زنان به کاندیداتوری در انتخابات مجلس که در انتخابات مجلس هشتم به حضور 590 زن در میان 7 هزار و 168 ثبت نام کننده رسیده بود در انتخابات مجلس نهم به عدد 428 زن در میان 5 هزار و 405 ثبت نام کننده تنزل پیدا کرد. این در حالی بود که در قانون اساسی منعی برای حضور زنان به عنوان کاندیدا در انتخابات مجالس شورا و خبرگان وجود نداشت.

اوایل آبان ماه بود که جمعی از زنان که عمدتاً در زمره فعالان زن اصلاح‌طلب و اعتدالگرا به شمار می‌آمدند، از طرح خود برای «تغییر چهره مردانه مجلس» در انتخابات آینده مجلس رونمایی کردند و فراخوانی با همین نام را به راه انداختند.

فراخوانی که با نگاه انتقادی به عملکرد نمایندگان زن مجلس فعلی، هدف غایی خود را بر افزایش حضور زنان در مجلس و تأثیرگذاری بر بازتاب یافتن خواست زنان در قوانین مصوب قوه مقننه از این طریق متمرکز کرد. اعضای فراخوان «تغییر چهره مردانه مجلس» در موضعگیری‌های خود بر این موضع تأکید دارند که باید دست‌کم 30 درصد از نمایندگان مجلس زن باشند.

آنها همچنین تأکید داشتند که در تلاش برای تحقق این هدف روی امکانات نهادهای قدرت یا احزاب سیاسی حساب نکرده‌اند،‌ بلکه نقطه تمرکز فعالیت‌شان را بر زنان تشکل یافته در نهادهای مدنی قرار داده‌اند و قصد دارند زنان را به شرکت در انتخابات چه به عنوان انتخاب شونده و چه در جایگاه انتخاب کننده ترغیب کنند.

این کمپین در فضای مجازی با فعالیت گروه‌های دیگری از زنان که در ذیل عناوینی چون «کمپین زنان برای تصاحب 100 کرسی»، «کمپین 50 زن برابری طلب را به مجلس بفرستیم» و «کمپین من کاندیدا می‌شوم» هدف دستیابی به سهم 30 درصدی از کرسی‌های مجلس را پیگیری می‌کردند، همراهی شد.

در این میان برخی از زنان فعال در عرصه احزاب سیاسی نیز از پیشنهادهای مطرح شده استقبال کرده و خواستار در نظر گرفتن سهم 30 درصدی برای زنان در فهرست کاندیداهای مورد حمایت احزاب شدند. چنان که فائزه هاشمی، نماینده مردم تهران در پنجمین دوره پنجم مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه «در نظرگرفتن سهمیه‌بندی جنسیتی در انتخابات مجلس شورای اسلامی در مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شد؛ ولی رأی نیاورد»؛ تنها راه افزایش تعداد نمایندگان زن در مجلس را اعمال سهمیه‌بندی جنسیتی دانست و خواستار در نظر گرفتن این سهم‌بندی در فهرست احزاب اصلاح‌طلب شد.

با وجود تأکید برخی فعالان زن بر اینکه می‌خواهند فارغ از نهادهای قدرت و سیاست خواست افزایش تعداد نمایندگان زن مجلس را پیگیری کنند، کلیت این خواست از سوی عالی‌ترین مقام اجرایی کشور مورد حمایت قرار گرفت.

حسن روحانی در حالی که خود برای ثبت نام در پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری در وزارت کشور حضور یافته بود، با اشاره به مشارکت بسیار خوب زنان در امور سیاسی و اجتماعی، ‌خواستار حضور گسترده‌تر زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی شد و گفت: «همه بانوان کشورمان که خودشان را صالح می‌دانند، باید در این انتخابات ثبت نام کنند چرا که حضور تعداد قابل ملاحظه خانم‌ها از نگاه افکار عمومی جهان اهمیت دارد تا آنان واقعیت کشور را هر چه بهتر درک کنند که در ایران هیچ چیز بر مبنای جنسیت نیست بلکه همه امور براساس شایستگی است.»

چند روز پس از این اظهارات بود که شهیندخت مولاوردی،‌ معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده نیز در پیامی با عنوان «فرصت طلایی را دریابیم»، از تمامی زنان صاحبنظر و متخصص که دارای شرایط اعلام شده برای داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی بودند، خواست تا «اگر توان و ظرفیت ورود به عرصه انتخابات را در خود می‌بینند، تردید و دودلی را کنار گذاشته و با قائل شدن حق ثبت نام برای خود، به تکلیف‌شان عمل نمایند.»

در نهایت به شهادت آمار نهایی زنان ثبت نام شده در دو انتخابات مجلس خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی به نظر می‌رسد که زنان شاخص عرصه‌های فقه و سیاست به دعوت رئیس جمهوری،‌ معاون او در امور زنان و خانواده و نیز طیف گسترده‌ای از زنان فعال در نهادهای مدنی لبیک گفته‌اند. حال باید دید که تا چه حد ادامه فعالیت کمپین‌های حقیقی و مجازی به راه افتاده با هدف افزایش سهم زنان از کرسی‌های مجلس به جلب آرای بیشتر برای زنان عبور کننده از مرحله تأیید صلاحیت می‌انجامد و تصویب قوانین را با نگاه این بخش مهم از جامعه ایران همراه می‌کند.

انتظاری که سهیلا جلودارزاده، نماینده چند دوره مجلس شورای اسلامی با تأکید بر آن گفته است: «زنان ایرانی باید بدانند اگر خواستار رفع مشکلات خود و خانواده‌شان هستند، باید در مراکز سیاستگذاری حضور داشته باشند. اگر در هر کمیسیون مجلس حداقل 30 درصد نمایندگان زن حضور داشته باشند و از دید آنها به مسائل نگاه شود و برای مشکلات طرح تهیه کنند، اثرگذار خواهند بود.»