مسکو طرف کیست؟

در یکی از روزهای همین ماه آبان پرتحول بود که سخنگوی هیئت اعزامی روسیه به نمایشگاه هوافضای 2015 دوبی اعلام کرد که قرارداد جدید فروش سامانه موشکی اِس-300 به ایران اوایل سال آتی میلادی امضا می‌شود! و 18 ماه بعد! آن را به‌طرف ایرانی تحویل می‌دهند.

وی همچنین گفت: مذاکرات با طرف ایرانی درمورد شکل‌دهی به قرارداد سامانه پدافند هوایی اِس-300 درحال ادامه است و تا پیش از اوایل سال آتی تکمیل نخواهد شد. او افزود: کنسرسیوم «آلماز-آنتی» که مجری اصلی این توافق است، پس از امضای قرارداد، قابلیت این را دارد که طی 18 ماه سامانه‌های اِس-300 را تولید و به ایران ارسال کند. این در حالی‌ست که هنوز اطلاعات رسمی از نوع سامانه اِس-300 که قرار است احتمالا قریب دوسال دیگر به ایران تحویل شود منتشر نشده است، روسیه پیش‌تر اعلام کرده بود که تولید مدل S-300PMU-1 که قبلا قراربود به ایران تحویل شود متوقف شده اما ممکن است به‌طور اختصاصی برای طرف ایرانی تولید شود یا مدل S-300VM از گزینه‌های محتمل هستند.

متعاقب اظهارات این سخنگوی نمایشگاهی دردوبی که در اخبار به نامش اشاره‌ای نشده بود، سرگی چمزوف، مدیر اجرایی شرکت تامین اس- 300 برای ایران-روس تک- در اظهارات متناقضی اعلام کرد که قرارداد فروش سیستم دفاعی اس - 300 به ایران امضا شده است!

درهمین حال سفیر ایران در روسیه هم چند روز پیش ازاین گفت: درمورد پرونده S-300، همان‌طور که وزیر دفاع کشورمان و طرف روس اعلام کرده‌، این قرارداد نهایی شده و طرفین دراین زمینه به توافق قطعی دست یافته‌اند و اجرای این قرارداد در مسیر طبیعی در جریان است. وی توضیح نداد که منظورش از نهایی‌شدن قرارداد امضاشدن آن است یا نه؟

هرچند که روس‌ها نشان داده‌اند که پای امضای خود نمی‌ایستند و قرارداد امضا‌ء شده درمورد فروش این سامانه به ایران را که درسال 2007 با ایران امضا کرده بودند به‌صورت یک‌طرفه و برخلاف قواعد بین‌المللی و بدون اهمیت به روابط دوکشور ازسوی رئیس‌جمهوری وقت دیمیتری مدودف کن‌لم‌یکن اعلام شد!؟ مزید بر اخبارفوق، درطول چندماه گذشته متناوبا در دیدارهای مقامات دوکشور درتهران و مسکو من‌جمله در دیدار دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشورمان با ولادیمیر پوتین و ملاقات وزاری دفاع دوکشور در مسکو برروی نهایی‌شدن تحویل اس-300 به ایران الی ماشالله مانور گسترده سیاسی صورت‌گرفته است.

پس از انتشار اخبار فوق و در شرایطی که کرملین درانتظار واکنش مقامات غربی، اسراییل و برخی ازکشورهای عربی‌ست، جان کربی، سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا گفت: موضع ما درباره فروش سیستم اس-300 ازسوی روسیه به ایران همان موضع قبل است و ما به روشنی مخالفتمان را با هرگونه فروش سامانه موشکی اس- 300 به ایران اعلام کرده‌ایم. مدت زیادی است که با فروش آن - و فروش هرگونه تجهیزات دفاعی پیشرفته تا این حد - اعلام کرده‌ایم و با دقت بسیار این مسئله را تحت‌نظر خواهیم داشت.

از سوی دیگر جاش ارنست سخنگوی کاخ‌سفید نیز درواکنش به خبر توافق ایران وروسیه درمورد تحویل اس- 300 به ایران، در نشست خبری خود از اقدامات کشورش برای کنترل و نظارت بر ایران خبر داد. وی گفت ما تمام تلاش خود را برای کنترل ایران به کار می‌گیریم. وی همچنین ادعا کرد ایران با وجود توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی، هنوز به دخالت در امور کشورهای دیگر ادامه می‌دهد که این امر بی‌ثباتی در منطقه را به‌بار می‌آورد. ارنست افزود: تمام تلاش آمریکا برای جلوگیری از بی‌ثباتی است و به‌طور حتم از اقدامات مداخله‌جویانه ایران جلوگیری می‌کند. این درحالی‌است که ماری هارف سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا چندماه پیش از این و در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 که درآن مقطع منحر به صدور بیانیه لوزان شده بود بااشاره به بیانیه روسیه درباره آمادگی برای تحویل اس-300 به ایران گفته بود: این کار در میانه مذاکرات، اقدام سازنده‌ای نبود.

ولی به‌نظر نمی‌رسد که تحویل چنین موشک‌هایی برخلاف مفاد تحریم‌های شورای امنیت (علیه ایران) باشد. باید به‌خاطر آورد که وزیر اطلاعات و امور راهبردی رژیم صهیونیستی در اولین واکنش مقامات اسراییلی به خبر تحویل اس-300 به ایران که در ایام تفاهم هسته‌ای لوزان ازسوی پوتین اعلام‌شده بود گفته بود: تحویل این سامانه به ایران نتیجه مشروعیت‌بخشیدن به جمهوری‌اسلامی ایران در تفاهم لوزان است. وی با هشدار نسبت به‌این اقدام افزوده بود: به‌جای اینکه جلوی ایران را در حمایت از فعالیت‌های تروریستی بگیرند(!) به‌این کشور اجازه می‌دهند، سلاح‌های پیشرفته دریافت کند.

در همان مقطع زمانی یک مقام دیگر صهیونیستی نیز در گفت‌وگو با کانال ۲ رژیم صهیونیستی مدعی شده بود: تحویل سامانه اس-300 به ایران توازن قدرت در منطقه را برهم خواهد زد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز در تماس با ولادیمیر پوتین نارضایتی اسراییل از تصمیم مسکو برای تحویل سامانه دفاع موشکی اس-300 را ابراز داشته بود.

خلف‌وعده روس‌ها در انجام تعهدات خود درقبال تحویل اس‌-300ها به ایران درحالی‌ست که اسراییل خواستار هواپیماهای فوق‌پیشرفته «اف-53» آمریکایی است که قادرند موشک‌های روسی  «اس -300» را به خطا بیندازد. این رژیم، نوبرانه خواستار تحویل گرفتن 33‌فروند از هواپیمای نامبرده شده است که قرار است آمریکا از سال آینده میلادی و به‌احتمال زیاد قبل از تحویل احتمالی اس‌-300ها به ایران که نمی‌توان از قطعی‌بودن آن سخن گفت تحویل این هواپیماها به اسراییل را آغاز کند.

در همین حال در آستانه سفر اخیر اوباما به اسراییل، دولت آمریکا اعلام کرد، آماده است که میلیاردها دلار در سامانه دفاع ضدموشکی اسراییل سرمایه‌گذاری کند و شرکت «بویینگ» و «صنایع هوافضایی» اسراییل مشترکا سامانه دفاع ضدموشکی «آرو ۳» را تولید خواهندکرد که باید دفاع ضدموشکی اسراییل درمقابل موشک‌های بالستیکی ایران و کلاهک‌‌های احتمالا اتمی آن‌ها را تقویت کند. اسراییل همچنین سرگرم مذاکره با آمریکا برای خرید هواپیماهای دوگانه وی - 22ام است که توامان هواپیما و هلیکوپترند. از نظر اسراییل هواپیماهای مذکور برای انجام عملیات کماندویی مطلوب به‌نظر می‌رسند.

در همین حال حامیان اسراییل در این کشور و در آمریکا، به دولت واشنگتن فشار می‌آورند که بمب‌های عظیم سیزده هزار کیلویی راکه قادرند تأسیساتی را نابود کنند که ده ها متر زیر جدارهای ضخیم بتونی ساخته شده‌اند به اسراییل تحویل دهد. اما یک مقام دولت آمریکا گفت‌وگو بر سر تحویل این موشک‌ها به اسراییل را تکذیب کرده است. لازم به درج است که دولت آمریکا 20‌درصد بودجه دفاعی اسراییل را تامین می‌کند. چارچوب کنونی توافق همکارهای نظامی دوطرف که در سال 2007 و برای دوره‌ای ده‌ساله تعریف شده، مبلغ کمک‌های نظامی آمریکا به اسراییل را برای این مدت 30 میلیارد دلار تعیین کرده است. اما باراک اوباما درآستانه سفر اخیر خود به اسراییل که همزمان شده بود با اعلام مجدد نهایی‌شدن قرارداد فروش اس-300 به ایران، آمادگی خود را برای امضای یک توافق جدید ده‌ساله با اسراییل اعلام کرد. این درحالی‌ست که کمک نظامی به اسراییل در سال 2016 بیش از نیمی از کل کمک‌های نظامی خواهدبود که آمریکا در اختیار اسراییل گذاشته است.

اعلام خبر تحویل سامانه موشکی اس -300 ازسوی روسیه به ایران درحالی‌که هنوز نوع، زمان تحویل و تکلیف امضای قرارداد مربوطه معلوم نیست و روسیه به‌دلیل حضور نظامی در سوریه امکان چانه‌زنی بیشتری با آمریکا را نصیب خود ساخته و واکنش‌های آمریکا و اسراییل را درپی داشته است قابل تامل است، عدم اجرای قرارداد سال 2007 ازسوی روس‌ها که موجب واردشدن خسارات مادی ومعنوی به ایران شد سبب نشد تا ایران اقامه دعوا در محاکم بین‌المللی و اخذ جریمه از روسیه را پیگیری کند و بار دیگر با اعتماد به روسیه، ‌درصدد آزمودن، آزموده برآمده است، این درحالی‌است که اگر روس‌ها در موعد مقرر اس -300‌ها را به ایران تحویل می‌داد، تهران در مذاکرات هسته‌ای با 1+5 از توان چانه‌زنی بیشتری برخوردار می‌شد.

در شرایط کنونی نیز تکرار موضوع تحویل اس -300‌ها ازسوی مقامات روسی که همواره درگذشته و حال با اظهارات متناقض و متفاوت و تعامل فرسایشی ازسوی آن‌ها مواجهیم، جز واکنش آمریکا و اسراییل و حساسیت اعراب منطقه که موجب تقویت نظامی آن‌ها می‌شود، هیچ نفعی برای ایران ندارد، و چه بسا قبل از آنکه ایران اس-‌300 از مسکو دریافت کند.

اسراییل و اعراب مخالف با توان بسیار بیشترنظامی گستاخ تر شوند، اگر به کمک‌های نظامی آمریکا به اسراییل و همکاری‌های تسلیحاتی دو کشور و مذاکرات عربستان با روسیه به‌منظور خرید سیستم دفاعی اس-400 و فروش میلیاردی تسلیحات پیشرفته از سوی غرب به‌ویژه آمریکا به کشورهای حوزه خلیج‌فارس و حتی همکاری‌های نظامی روسیه با برخی از این کشورها و مصر توجه داشته باشیم، بیشتر پی خواهیم برد که روسیه با نگاه ابزاری به ایران، در پی تامین خواسته‌ها و منافع خود است. به‌همین دلیل سوال اساسی در روابط با روسیه این است که سوپاپ اطمینان تهران و ضمانت اجرایی تعهدات روسیه درقبال ایران اعم از موضوع اس‌-300 و دیگر مسائل کدامند؟

منتشر شده در روزنامۀ بهار