دنیای اقتصاد -15 آبانماه مصادف با سالروز تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران است.
80 سال پیش در چنین روزی بیمه ایران با سرمایه اولیه 2 میلیون تومان درحالی تاسیس شد که تنها بیمهگران خارجی درکشورمان نمایندگی داشتند و با تاسیس این شرکت در واقع صنعت بیمه کشور ملی شد.
شرکت بیمه ایران امانتی است که طی 8 دهه با عبور از پیچ و خم تصمیمگیریها امروز بهعنوان تنها بیمه دولتی فعالیت دارد. این شرکت به خاطرقدمت، تجربه، بزرگی، نیروی انسانی، نقش اجتماعی و خدماتی که به مردم ارائه داده است، برای ایرانیان قابل احترام و دوست داشتنی است.
بیمه ایران در سالیان دور
صنعت بیمه در ایران اولین بار به وسیله یک تبعه روسی که دارای یک شرکت حملونقل بود و امتیاز بانک استقراضی روس را هم گرفته بود در سال 1289 در ایران پایهریزی شد. این شخص با مشارکت دو شرکت روسی به نامهای نادژدا و کافکاسکا مرکری در ایران شعبه زدند و به دنبال آنان شرکت یورکشایر انگلستان، آلیانس آلمان و چند شرکت فرانسوی و ایتالیایی هم وارد بازار بیمهای ایران شدند. در سال 1304 بیمه اینگستراخ روس نیز شعبه خود را در ایران دایر کرد، تا اینکه در سال 1314 شرکت بیمه ایران با 2میلیون تومان سرمایه تاسیس شد و این اولین مرحله ملی شدن صنعت بیمه در کشورمان بود.
دولت امتیازات خاصی را برای بیمه ایران در نظر گرفت و تمام کارهای بیمه دولتی انحصارا به این شرکت واگذار میشد.
در عین حال 25درصد از کارکرد تمام شرکتهای بیمه باید به بیمه ایران واگذار میشد.
در واقع این همان سهم اتکایی اجباری است که بعد از تاسیس بیمه مرکزی ایران شرکتها به این نهاد ناظر واگذار میکنند. در حقیقت بیمه ایران یک نظارت بر شرکتهای بیمه داشت.
اولین نمایندگی و شعبه در کشورمان توسط بیمه ایران تاسیس شد، اولین گروه کارشناس بیمه برای کسب دانش و فن بیمهگری توسط بیمه ایران به خارج از کشور فرستاده و کادر بیمهای ایرانی تربیت شدند.
گفته میشود بیمه ایران برای توسعه صنعت بیمه کارهای عمدهای کرد و صرفنظر از رشته باربری که اجباری بود در بقیه زمینههای بیمهای فعالیت میکرد و یکی از وظایفش بیمه اجتماعی بود که سالهای بعد با تاسیس سازمان تامین اجتماعی، این بخش به این سازمان تحویل داده شد و اقداماتی نظیر بیمه فرهنگیان، دانشآموزان، کامیونداران و غیره انجام شد.
مدیرعامل بیمه ایران نیزارزش و جایگاه ویژهای داشت و معمولا شخصیتهایی که میتوانستند وزیر باشند؛ به ریاست بیمه ایران منصوب میشدند.
اما سیاسی کردن این پست موجب شد تا بیمه ایران بعد از 80 سال تنها در دو مورد بتواند یک مدیر از کادر تربیتشده خود را پشت میز مدیریت بنشاند.
بیمه ایران 15سال بهعنوان تنها شرکت بیمه داخلی فعالیت داشت تا اینکه در سال 1329 دومین شرکت بیمه با نام بیمه شرق تاسیس شد، این شرکت متعلق به یک خانواده سرمایهدار بود و فعالیت گستردهای نداشت. در سال 1331 شرکت بازرگانی نجات یا آریا و سپس در سال 1334 بیمه پارس تاسیس شد.
در سال 35، بیمه ملی در سالهای 38 و 39 بیمه آسیا و البرز، امید و ساختمان و کار تاسیس شدند. در سال 50 قانون تاسیس بیمه مرکزی و بیمهگری تصویب و سازمان بیمه مرکزی ایران تاسیس شد که مکلف به نظارت بر فعالیت شرکتهای بیمه، صدور پروانه، تهیه و تعیین مقررات و شرایط بیمهنامهها و تعرفههای بیمه بود.
بعد از تاسیس بیمه مرکزی شرکتهای جدیدی ایجاد شدند، البته پیش از آن طبق قانون قبلی شرکتهای بیمه با سرمایه 5میلیونتومان که 40درصد آن حتما باید پرداخت میشد، تاسیس میشدند؛ اما در قانون جدید بیمه مرکزی، این رقم به 10میلیون تومان افزایش یافت و عملا بیمه مرکزی اصرار داشت که سرمایه بیش از اینها تعیین شود، به این ترتیب شرکتهای بیمه تهران، دانا، ایران- آمریکا تاسیس شدند.
تعداد شرکتهای بیمه بیشتر شده بود و باید بازار کنترل میشد، حجم کار بیمه ایران زیاد بود و نمیتوانست نظارت کند، ضمن آنکه بیمه ایران خودش بیمهگر و ذینفع بود و نمیتوانست نظارت عادلانه داشته باشد. نظارت باید توسط سازمانی انجام میگرفت که هم فرصت و هم صلاحیت داشت و میتوانست بیطرفانه قضاوت عادلانهای داشته باشد.
بیمه ایران در دوره حال
با ورود بخش خصوصی و فعالیت آنها در کنار چهار شرکت بیمه دولتی شرایط رقابت را سخت کرد. البته این رقابت برای طراحی و عرضه خدمات نوین به جامعه نبود بلکه شرکتها درگیر جذب نیروی انسانی متخصص در شرکتهای قدیمی بودند. درآن زمان گفته شد: «بیمه ایران با توجه به جایگاه خویش، سیاستها و اهداف استراتژیک نظام را دنبال میکند اما درنهایت باید یک سازمان «مسوول» و سودآور» باشد.»
آمارها نشان میدهد که بیمه ایران همواره بیش از 60 درصد بازار بیمه کشور را داشته است که این سهم با ورود بیمههای خصوصی به 50 درصد کاهش یافت، اما عدد 50 سهمی بود که دلواپسان بیمه ایرانی هرگز نخواستند به زیر 50 درصد کاهش یابد.
این تفکر و تعصب داشتن نیمی از بازار محل مناقشه بسیاری از بیمه ایرانیها با مدیران عاملی شد که نتوانستند در رقابت با بخش خصوصی از سقوط سهم این شرکت دربازار جلوگیری کنند.
بیمه ایران درآینده
امروز سهم بیمه ایران از بازار به زیر 35 درصد کاهش یافته است و بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند هنوز هم بیمههای خصوصی توان رقابت با این شرکت را ندارند.
برخی از کارشناسان میگویند: باید تفکر سهم 50 درصدی بازار کنار گذاشته و نقش و ماموریت جدیدی به بیمه ایران داده شود.
آنها میگویند: «صنعت بیمه کشور بهویژه بیمه مرکزی کمبود نیروی انسانی متخصص و ماهر دارد و میتوان با دادن نقش یک بیمهگر اتکایی بزرگ به بیمه ایران نیروی انسانی این شرکت به سایر شرکتهای بیمه و بیمه مرکزی منتقل شود.
درحالی که بیمه مرکزی تاسیس یک شرکت بیمه اتکایی ملی را پیشنهاد داده است، چرا از بیمه ایران بهعنوان یک بیمهگر اتکایی استفاده نشود؟