با توجه به اهداف قانون هدفمندی یارانه‌ها دولت می‌تواند به جای تک نرخی کردن قیمت بنزین و حذف سهمیه‌بندی، سهمیه‌ها را حفظ کرده و بنزین آزاد را به قیمت شناور یا نیمه‌شناور متناسب با قیمت‌های جهانی عرضه کند.
هیئت دولت به منظور جبران کسری 3 تا 4 هزار میلیارد تومانی منابع هدفمندی یارانه‌ها، واریز سهمیه خرداد ماه خودروهای شخصی و موتورسیکلت‌ها را متوقف کرد و چند روز بعد تصمیم خود را مبنی بر تک‌نرخی کردن قیمت بنزین اعلام کرد.
اسحق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور نیز به تازگی گفته است:«افزایش قیمت حامل‌های انرژی هم در کاهش مصرف چندان تأثیری ندارد و اگر نیاز باشد در آینده تغییر قیمتی در حامل‌های انرژی اعمال می‌شود.»
بعضی شهروندان می‌پرسند که چرا با کاهش قیمت نفت و به تبع آن کاهش قیمت بنزین در بازارهای جهانی، قیمت بنزین در ایران تغییری نمی‌کند و در مقابل زمانی که قیمت نفت و به تبع آن بنزین بالا می‌رود فاصله قیمت جهانی بنزین با بنزین داخلی به رخ مصرف‌کنندگان ایرانی کشیده می‌شود،اما سؤال مهم‌تری هم وجود دارد: آیا برای جبران کسری بودجه دولت در هدفمندی یارانه‌ها حذف سهمیه‌ها بهترین راهکار است؟
برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید به چند نکته توجه کرد. حذف سهمیه‌ها اگر بهترین راه جبران کسری بودجه دولت نباشد، قطعا ساده‌ترین راه برای این کار است و به طور سنتی همه دولت‌ها در ایران تلاش می‌کنند ساده‌ترین شیوه را برای حل مشکل خود پیدا کنند نه درست‌ترین شیوه را.
در عین حال مسئولان وزارت نفت از مدت‌ها پیش درباره تک نرخی کردن قیمت بنزین سخن گفته‌اند و جایگاه‌داران سوخت هم به دلیل ساده شدن محاسبات با تک‌نرخی شدن قیمت بنزین موافق هستند.
در مقابل، مخالفان حذف نظام سهمیه‌بندی می‌گویند ایجاد نظام سهمیه‌بندی اولین و تنها اقدام عملی در تاریخ توزیع بنزین در ایران بوده است که جلوی مصرف افسار گسیخته بنزین را گرفته است و پیش و پس از آن هیچ یک از اقدامات دولت‌ها تاثیری در کنترل نداشته است.
ناصر سجادی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در این باره گفته است:«اگر این طرح در کشور اجرا نمی شد، مصرف کنونی بنزین کشور به روزانه ١٤٤ میلیون لیتر می رسید، در حالیکه این عدد هم اکنون در محدوده ٧٠ میلیون لیتر در روز است.»
بعضی کارشناسان این نکته را نیز اضافه می‌کنند که استفاده از روش‌های مقداری-قیمتی به جای روش‌های صرفا مقداری یا صرفا قیمتی بهترین شیوه کنترل مصرف حامل‌های انرژی است و یکی از تجربه‌های موفق دنیا استفاده از همین شیوه در بخش‌های مختلف است.
این راهبرد به خصوص درباره برخی حامل‌های انرژی مانند برق و گاز در ادبیات جهانی با عنوان IBT نامیده می‌شود.
به هر صورت، هدف از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها رساندن قیمت حامل‌های انرژی به قیمت‌های واقعی و اصلاح وضعیت قیمت‌های نسبی در اقتصاد ایران ظرف 5 سال بوده است، اما قیمت واقعی بنزین در بازارهای جهانی یا مثلا در بازار خلیج‌فارس چقدر است؟
در حال حاضر هر گالن بنزین در بازار جهانی حدود 2 دلار و 6 سنت قیمت دارد، با توجه به اینکه هر گالن حدودا معادل 3.78 لیتر است، قیمت هر لیتر بنزین در بازار جهانی معادل 54 سنت برآورد می‌شود.
یعنی در بازار عمده‌فروشی جهانی با احتساب نرخ ارز دولتی، قیمت هر لیتر بنزین 1574 تومان و با احتساب نرخ ارز آزاد هر لیتر بنزین در این بازار 1770 تومان عرضه می‌شود.
اما در یک سال گذشته قیمت بنزین ثابت نبوده است و با توجه به فراز و فرود قیمت نفت، افزایش یا کاهش یافته است. در یک سال گذشته، کمترین قیمت بنزین در بازار جهانی در 24 دی 93 به میزان 33 سنت در هر لیتر ثبت شده است. یعنی قیمت بنزین با احتساب ارز دولتی، 974 تومان در هر لیتر و با احتساب نرخ آزاد ارز 1081 تومان بوده است.
بالاترین قیمت بنزین در یک سال گذشته نیز در 4 تیر ماه 93 به میزان 1 دلار و 10 سنت ثبت شده است. یعنی با احتساب ارز دولتی هر لیتر بنزین در روز یاد شده 3232 تومان در هر لیتر و با احتساب ارز آزاد 3605 تومان به فروش رسیده است.
برای ارائه برآورد دقیق‌تری درباره قیمت بنزین در یک سال گذشته لازم است به این نکته اشاره کنیم که در یک سال گذشته تنها در یک ماه حد فاصل 10 دی تا 11 بهمن 93 قیمت بنزین زیر 40 سنت در هر لیتر( کمی بیش از هزار تومان) و در دوره 3 ماهه تیر، مرداد و شهریور 93 نیز بالاتر از 66 سنت در هر لیتر (حدود 2 هزار تومان) بوده و 8 ماه بقیه سال قیمت بنزین بین هزار تا دو هزار تومان در هر لیتر نوسان کرده است.
بر این اساس، با توجه به اینکه اجرای کامل قانون هدفمندسازی یارانه‌ها مستلزم واقعی شدن قیمت بنزین متناسب با قیمت‌های جهانی و رساندن آن به 95 درصد فوب خلیج فارس است و قیمت بنزین جهانی نیز به صورت شناور متناسب با قیمت جهانی نفت تعیین می‌شود، به نظر می‌رسد دولت می‌تواند به جای تک نرخی کردن قیمت بنزین و حذف سهمیه‌بندی، سهمیه‌ها را حفظ کرده و بنزین آزاد را به قیمت شناور یا نیمه‌شناور متناسب با قیمت‌های جهانی عرضه کند.
در این حالت درآمدهای مورد انتظار دولت برای جبران کسری بودجه محقق خواهد شد و زمینه‌های فرهنگی و روانی مورد نیاز در جامعه برای مواجهه با قیمت شناور کالا و خدمات فراهم می‌آید.
در عین حال، به مالکان اغلب خودروها که مصرف پایین و نزدیک به سهمیه دارند فشاری از جهت افزایش قیمت وارد نخواهد شد و بر عکس مالکان خودروهای گران‌قیمت بدون بهره‌مندی از یارانه(که به آن نیازی هم ندارند) بهای واقعی بنزین را خواهند پرداخت.
این روش بر خلاف تک‌نرخی کردن بنزین انگیزه قابل توجهی در صرفه‌جویی در مصرف بنزین و خرید خودروهایی با مصرف بنزین پایین‌تر ایجاد خواهد کرد./فارس
نظر شما
