کمک نورسیده تسهیلات‌دهی

در سال‌‌های اخیر اخذ تسهیلات از پلتفرم‌های آنلاین از محبوبیت فراوانی برخوردار بوده است. لندتک پلتفرمی است که در آن فرآیند وام‌‌دهی و وام‌‌گیری به صورت غیر‌حضوری و بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از گذشته انجام می‌شود. لندتک‌‌ها پلتفرم‌‌هایی هستند که به‌رغم نوظهور بودن، بسیار مورد توجه قرار گرفته‌‌اند و حتی در بعضی از خریدهای قسطی به انتخاب اول افراد تبدیل شده‌‌اند. به نظر کارشناسان لندتک‌‌ها نه تنها رقیب سیستم بانکی محسوب نمی‌‌شوند بلکه می‌توانند به عنوان یک مکمل برای اعطای تسهیلات به مشتریان عمل کنند و بار سنگین تسهیلات دهی را برای بانک‌ها سبک کنند.

اخیرا استفاده از پلتفرم‌های خرید قسطی خیلی متداول شده است و قشرهای مختلف جامعه برای خریدهای مختلف خود از لندتک‌ها استفاده می‌کنند. از خرید‌هایی مثل اقلام جهیزیه و ماشین تا خرید‌‌های سوپرمارکتی و روزمره. اما هر چیز جدیدی در ابتدا سوالاتی را به همراه دارد. «دنیای‌اقتصاد» سوالاتی در خصوص این پلتفرم‌‌ها را از محمدرضا آشتیانی، کارشناس حوزه لندتک‌‌ها پرسیده و به بررسی ابعاد مختلف و چالش‌‌های آنها پرداخته است.

به نظر شما وجود لندتک‌‌ها می‌تواند بر افزایش رفاه جامعه اثرگذار باشد؟
به طور کلی لندتک‌‌ها روی رفاه جامعه اثر مثبتی دارند. اما در کشور ما که شرایط تورمی است، این اثر دوچندان است. به عبارت دیگر می‌توان گفت در کشورهای توسعه‌یافته‌‌تر و با شرایط تورم منطقی لندتک‌‌ها باعث افزایش رفاه جامعه هستند. ولی در کشوری مثل کشور ما که شرایط تورمی وجود دارد، اساسا حضور لندتک‌‌ها یک ضرورت برای جامعه محسوب می‌شود. حضور لندتک‌ها باعث می‌شود اقشار آسیب‌پذیر جامعه، از شرایط تورمی آسیب کمتری ببینند.

وضعیت رشد لندتک‌‌ها در سال‌های اخیر چگونه است؟ و با توجه به سخت‌‌تر شدن روند اعطای تسهیلات از سوی بانک‌ها، آیا مراجعه مشتریان به لندتک‌‌ها بیشتر شده است؟
با وجود سیاستگذاری‌‌ها و آیین‌نامه‌‌های مربوط به حوزه لندتک‌ها که عمدتا توسعه محور نبودند، لندتک طی چند سال اخیر رشد بسیار زیادی داشته و در واقع هر سال حجم بازار لندتک چند برابر شده است. این موضوع دو دلیل عمده داشته، اول تلاش همکاران ما در صنعت لندتک که خدمات ارائه شده در این صنعت را توسعه داده‌‌اند و دلیل دوم تورمی است که بیش از پیش احساس می‌شود.

به نظر شما لندتک‌‌ها با بانک‌ها در رقابت هستند یا در تکمیل آنها هستند؟
من لندتک‌‌ها را تکمیل‌‌کننده زنجیره بانک‌ها می‌‌بینم. یکی از کارهای اصلی بانک‌‌ جمع‌‌آوری سپرده از مردم و مدیریت این سپرده‌‌ها است. ولی لندتک‌‌ها هیچ وقت کارشان این نیست بنابراین رقیب بانک‌ها نیستند. در اصل لندتک‌‌ها زنجیره ارزش بانک‌ها در حوزه تسهیلات‌‌دهی را تکمیل می‌کنند و بار تسهیلات دهی را برای بانک‌ها کاهش می‌دهند.

برخی از مزایا و معایب پلتفرم‌‌های وام‌گیری را بفرمایید؟
مزیت اساسی لندتک‌‌ها، سرعت بالا و سهولت در ارائه اعتبار است که در آن معرفی ضامن و ارائه مدارک زائد حذف شده است. در مورد معایب، فکر می‌‌کنم صنعت لندتک که ما امروز داریم چند عیب دارد. اولین عیب این است که بسیاری از مبالغی که در صنعت لندتک داریم، برای اعتبار دهی مبالغ خیلی خرد هستند. به نظر من عیب دیگر به موضوع اعتبارسنجی برمی‌‌گردد.

در بعضی مواقع نتایج اعتبارسنجی که بانک مرکزی ارائه می‌دهد (در واقع شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایرانیان ارائه می‌دهد) تطبیق کاملی با نتیجه نهایی یک مشتری ندارد و از طرفی انحصار کاملی در فرآیند اعتبارسنجی وجود دارد و بانک مرکزی اجازه اعتبارسنجی را به پلتفرم‌‌ها نمی‌‌دهد که بتوانند نتایج خودشان را منتشر کنند. بنابراین یک عیب، ضعف در اعتبارسنجی است. ضعف اعتبارسنجی باعث شده که به دلیل مدارک شغلی که از مشتریان دریافت می‌شود، بخشی از مشاغل خصوصا مشاغل خانگی و برخی مشاغل آزاد پوشش داده نشوند. چرا که برخی از مدارک ارائه شده ممکن است از اعتبار لازم برخوردار نباشد. البته در برخی از پلتفرم‌ها با روش‌هایی مانند ارزیابی گردش حساب این ضعف حل شده است. ولی به طور کلی اعتباردهی در صنعت لندتک بیشتر منطبق بر افرادی است که مشاغل شناخته شده‌‌ دارند و بتوانند مدارک مرسوم و سنتی ارائه دهند.

عیب دیگر به موضوع آموزش استفاده از لندتک‌‌ها برمی‌‌گردد. من فکر می‌‌کنم آموزش کافی به مشتریان داده نشده است. اتفاق خیلی مهمی که باید رخ دهد این است که لازم است در کنار ارائه اعتبار، آموزش استفاده از این اعتبار هم به مشتریان داده شود که خدای نکرده مشکلات مالی مشتریان بیشتر نشود. برای این کار لازم است که به مشتری آموزش داده شود که اعتباری که دریافت کرده است را در چه حوزه‌‌ای باید خرج کند. مثلا اعتبار دریافتی از لندتک‌‌ها به هیچ وجه برای برخی از حوزه‌‌ها مناسب نیست.

اعتبارسنجی برای مشتریان چگونه انجام می‌شود و چه عواملی در این اعتبارسنجی اهمیت بیشتری دارد؟
نظر بانک مرکزی این است که اعتبارسنجی به صورت انحصاری در اختیار شرکت مشاور رتبه‌بندی اعتباری ایرانیان باشد که زیر نظر بانک مرکزی فعالیت دارد. هر شرکت دیگری که درخواست فعالیت در حوزه اعتبارسنجی را داشته باشد، باید از بانک مرکزی مجوز بگیرد که فعلا چنین مجوزی اعطا نمی‌شود. اساسا در کشور ما تنها یک اعتبار‌سنجی رسمی وجود دارد و آن نتایج این شرکت است. در این بین شرکت‌هایی هستند که با فروش B2B ‌یا B2C نتایج این اعتبارسنجی را دریافت می‌کنند، اما آنها خودشان اعتبارسنجی انجام نمی‌‌دهند و صرفا ارزش افزوده‌‌ای بر نتایج اعتبارسنجی شرکت رتبه‌بندی اعتباری ایرانیان ایجاد می‌کنند. اینکه این شرکت چه مواردی را برای رتبه اعتباری افراد در نظر می‌گیرد، به طور شفاف اعلام نشده است که دقیقا چه پارامتری چه ضریبی دارد و چه رفتاری باعث چه تغییری در رتبه اعتباری افراد می‌شود. اما می‌‌دانیم که به طور کلی رفتار مشتریان در پرداخت اقساط وام‌‌های بانکی، بازپرداخت وام‌‌های لندتکی و چک برگشتی اثر مستقیمی روی رتبه اعتباری افراد دارد.

وضعیت سرپیچی از قوانین در استفاده از لندتک‌‌ها چگونه است؟
جواب این سوال به این برمی‌‌گردد که سرپیچی را چه معنا کنیم. اگر منظور تاخیر در پرداخت است؛ بیشتر مشتریان صنعت لندتک‌ها مشتریانی هستند که از نظر مالی خوش رفتار هستند و حتی بازپرداخت زودتر از موعد دارند. از طرف دیگر قطعا مشتریانی هستند که با تاخیر پرداخت می‌کنند. اما اگر منظور سرپیچی جعل اسناد و مدارک ارسالی مشتری است؛ این خیلی کم اتفاق می‌‌افتد و عمده مشتریان در مرحله ارسال مدارک رفتار درستی دارند.

چرا نمی‌توان از برخی پلتفرم‌‌ها وام ریالی گرفت؟
این موضوع دغدغه رگولاتور به شمار می‌رود و مایل است که وام‌‌ها به صورت ریالی به دست مشتریان نرسد. در واقع به دلیل اینکه مبلغ وام باعث ایجاد نیازهای کاذب و سفته‌بازی نشود، چنین الزامی وجود دارد که قابلیت نقد کردن وام وجود نداشته باشد و وام به صورت کالا به دست مشتریان برسد. البته در خصوص ایجاد رونق در تولید و صنعت کشور هم مفید خواهد بود.