بانکداری ایرانی- قرار گرفتن ساوه در منطقه خشک و کم آب استان و پائین بودن سهم دومین شهرستان استان مرکزی که قطب صنعت و کشاورزی به شمار می رود، از میزان نزولات آسمانی، موجب شده تا بحران آب به ویژه در سال های کم بارش همواره یکی از مهمترین چالش های این شهرستان باشد.
این روزها اگر سری به سد الغدیر ساوه که وظیفه تامین ۶۰ درصد نیاز این شهر به آب شرب را دارد بزنید، آه از نهادتان بلند می شود چرا که این سد در حال حاضر به کمترین میزان ذخیره سازی خود، تا قبل از سرریز شدن در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸ رسیده است.
به گزارش ایسنا، با سرریز شدن سدالغدیر ساوه در سال ۱۳۹۸ مسئولان وقت استان و شهرستان در جلسات متعددی اعلام کردند که با افزایش چند برابری حجم سد الغدیر و تکمیل شدن تراز آبی آن، در صورتی که حتی باران هم نبارد حداقل تا ۶ سال آینده مشکل کم آبی نخواهیم داشت، اما با گذشت تنها چهار سال و با وجود اینکه در طول این مدت شاهد بارش برف و باران بطور متناوب بوده ایم، آب سد تمام شد و عملا به گل نشست.
تصمیمات غیرکارشناسی مسئولان وقت در زمان تکمیل تراز آبی سدالغدیر در پی درخواست های بعضا همراه با تجمعات اعتراضی جمعی از کشاورزان و باغداران مبنی بر تخصیص آب برای کشت پائیزه و بهاره در اراضی پائین دست و عدم آینده نگری برای حفظ منابع آبی موجود که حاصل یک دوره بارندگی سیلابی بود، موجب شد تا امروز دیگر آبی پشت سد باقی نماند.
کاهش نزولات آسمانی و عدم مدیریت نحوه مصرف آب ذخیره شده در دریاچه سدالغدیر در گذشته، موجب شد که میزان آب ذخیره شده به قدری کاهش یابد که شاهد افت فشار و بعضا قطعی آب در برخی نقاط شهر ساوه باشیم و تنش آبی موجب شود که دریچه های سد الغدیر بر روی باغات و انارستان‌های پائین دست سد که حیات آنها وابسته به منابع آبی این مخزن عظیم اما خالی است، بسته شود و عملا خزان زودرس انارستان های ساوه شکل گیرد که ایسنا در گزارشی با عنوان "سرایت تشنگی الغدیر به باغات انار ساوه" که در اول شهریورماه امسال بر روی خروجی این خبرگزاری قرار گرفت، بطور مشروح به آن پرداخت.
اخیرا دادستان ساوه به منظور بررسی دقیق آخرین وضعیت منابع آبی سد الغدیر ساوه، دلایل به حداقل رسیدن میزان آب ذخیره شده در دریاچه سد با گذشت تنها چهار سال از سرریز شدن، بازدید از نقاط بالادستی سد و صدور دستورات قضایی در خصوص برداشت های غیرمجازی که از رودخانه قره چای در بالادست این سد انجام می شود و نیز مسلوب المنفعه کردن چاه های غیرمجاز باغات پائین دست سد الغدیر، به همراه معاون خود در معیت مدیر امور منابع آب، مدیرعامل شبکه آبیاری و مدیر بهره برداری از سدالغدیر و جمع دیگری از مسئولان حوزه آب ساوه و نیروی انتظامی، بازدیدی ۵ ساعته از منطقه انجام داد و خبرنگار ایسنا نیز در این بازدید با مسئولان همراه شد.
حضور در برخی نقاط بالادستی سدالغدیر ساوه که در حوزه قضایی شهرستان تفرش اما در حوضه آبریز ساوه واقع شده و بازدید از برخی بندهای خاکی و بررسی نحوه بهره‌برداری آب از رودخانه قره‌چای، قنوات منطقه و نیز چاه های آب، بخشی از برنامه های این بازدید بود.
خروجی، ۵.۵ برابر ورودی!
در جریان این بازدید، مدیر امور منابع آب ساوه آخرین وضعیت منابع آبی سدالغدیر را تشریح کرد و گفت: میزان آب ذخیره شده در دریاچه سد الغدیر این شهرستان به کمترین میزان خود قبل از سال ۱۳۹۸ رسیده و در حال حاضر دبی ورودی سد الغدیر ساوه ۸۰ لیتر در ثانیه است که این میزان آب ورودی به سد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش قابل ملاحظه ای یافته است.
"مجید امیرحسینی" اظهار کرد: حجم آب ذخیره شده در دریاچه سد الغدیر ساوه به کمتر از ۲۰ میلیون متر مکعب رسیده و از این میزان آب ذخیره شده کنونی در دریاچه سدالغدیر تنها پنج میلیون متر مکعب، قابل بهره برداری است.
وی بیان کرد: هم اکنون حدود ۴۵۰ لیتر در ثانیه از منابع آبی ذخیره شده در سد الغدیر به مصارف شرب شهر ساوه اختصاص یافته و هیچ سهمی برای مصارف کشاورزی تخصیص نمی یابد.
امیرحسینی بیان کرد: از ابتدای سال آبی امسال و سال گذشته(ابتدای مهرماه) به دلیل تنش آبی، تخصیص آب برای کشت پاییزه در اراضی پائین دست سدالغدیر ممنوع اعلام شده است.
احداث مزرعه بر بستر قره چای!
وی گفت: برخی اراضی کشاورزی و مزرعه ها در بستر رودخانه قره چای احداث شده اند که باید با بررسی دقیق و بازدید میدانی برابر قانون با آنها برخورد شود.
وی با بیان اینکه سهم ۶۰ درصدی آب شرب ساوه از سد الغدیر بیانگر آن است که حیات این شهرستان به این سد وابسته است و اگر باران نبارد مردم این شهر بی آب خواهند شد و شاید کار به جیره بندی بکشد، افزود: گره زدن حیات مردم این شهر به منابع آبی سدالغدیر اشتباه راهبردی است و باید منابع آبی جایگزینی را برای تامین نیاز آب شرب شهر تعریف کرد.
امیرحسینی اظهار کرد: از آنجاکه ۴۰ درصد مابقی نیاز آب شرب شهر ساوه از طریق حفر چاه در منطقه سیدقلی تامین می شود افزایش ظرفیت این چاه ها با حفر چاه جدید یا بروزرسانی آنها در اجرای عملیات لایروبی و کف شکنی می تواند منابع آبی جدیدی را جایگزین منابع آبی سد کند تا در مواقع بحران از منابع آبی زیرزمینی برای تامین نیاز شرب استفاده شود یا بهتر بگوئیم وقتی آب سد الغدیر کاملا خشک و غیرقابل بهره برداری شد، تشنه نمانیم.
وی خاطرنشان کرد: اجرای طرح های ایجاد منابع آبی جدید جایگزین سد الغدیر با تخصیص اعتبارات استانی و شهرستانی امکان پذیر نیست و قطعا نیازمند جذب اعتبارات ملی است که اظهار نظر در خصوص میزان اعتبار به عهده مسئولان امر و کارشناسان است.
دادستان عمومی و انقلاب ساوه نیز در حاشیه این بازدید در گفت وگو با ایسنا، اظهار کرد: با توجه به گزارشات و اطلاعات واصله در خصوص کمبود منابع آبی موجود در سد الغدیر ساوه تصمیم گرفتیم تا باتفاق مسئولان ذیربط بازدید میدانی از این سد و نقاط آبریز آن در بالادست انجام دهیم.
"محمودرضا سازنده" با اشاره به نامناسب بودن وضعیت آب در این سد گفت: کاهش نزولات آسمانی و بهره برداری و برداشت غیرمجاز و خارج از تعرفه برخی از کشاورزان، موجب بحرانی شدن شرایط فعلی سدالغدیر شده که فعلا در کمترین میزان ذخیره سازی آب قرار دارد.
مطالبه گری از بانیان وضع موجود
وی خواستار پاسخگویی مسئولان مربوطه درخصوص نوع مدیریت آب ذخیره شده در سدالغدیر پس از سرریز شدن آن در سال ۱۳۹۸ شد و گفت: دادستانی ساوه به عنوان مدعی العموم از بانیان وضع موجود سد در هر سطحی که باشند مطالبه گری خواهد کرد اما تا تحقیقات کارشناسانه و تخصصی انجام نشود نمی توان برخورد قانونی و برابر مقررات انجام داد.
دادستان ساوه با تاکید بر اینکه منابع آبی سدالغدیر باید به طور صحیح مدیریت می شد، گفت: مسئولان و مراجع ذیربط باید پاسخ تحلیلی و علمی بدهند که چرا سدالغدیر که در سال ۱۳۹۸ سرریز کرده پس از گذشت چهارسال وضعیت نامناسب و بحرانی پیدا کرده است. کارشناسان و مسئولان مربوطه قطعا از شرایط آب و هوایی کشور بطور دقیق مطلع هستند و باید با آینده نگری نسبت به حفظ منابع آبی سد و مدیریت صحیح آن، سازوکار لازم اتخاذ می شد تا امروز دچار بحران آبی و قرار گرفتن سد در وضعیت قرمز نباشیم.
وی تصریح کرد: طبیعی است که بحران آب در ساوه صرفا مرتبط با ترک فعل برخی مسئولان و مراجع ذیربط در چهار سال گذشته نیست، بلکه به عوامل متعددی بستگی دارد و بررسی دقیق مسئله منوط به کار کارشناسانه، فنی و تخصصی است.
وی در خصوص برداشت های غیرقانونی نیز گفت: در نقاطی که برداشت های غیرقانونی صورت می گیرد با حضور مسئولان امور منابع آب و ماموران انتظامی دستور قضایی مبنی بر مسلوب المنفعه کردن چاه ها و متوقف کردن برداشت ها صادر می شود.
سازنده، همچنین گفت: با توجه به کاهش دبی ورودی، منابع سد الغدیر بسیار کاهش یافته است به همین دلیل شرکت آب منطقه ای مرکزی مکلف شد تا بستر رودخانه قره چای که مسیر ورودی آب به سد است را لایروبی و بهینه سازی کند تا مسیر همین مقدار آب ناچیز هم هموار شود.
به گزارش ایسنا، سد الغدیر ساوه با ۲۶۵ متر طول تاج و حجم ۲۷۱ میلیون مترمکعب آب از نوع دو قوسی بتونی است که در سال ۷۲ با هدف تامین برق و آب کشاورزی ۲۳ هزار هکتار از اراضی این شهرستان احداث شد.
این سد براساس اهداف چند منظوره شامل تنظیم آب کشاورزی، کاهش خطرات سیل، تولید انرژی الکتریکی، اشتغالزایی و ایجاد مراکز گردشگری احداث شده و از ویژگی های مسیر انتقال آب در سد الغدیر این است که آب از طریق کانال اصلی به طول حدود ۱۰ کیلومتر به شبکه اصلی آبیاری منتقل می شود.
با تکمیل شدن تراز آبی سدالغدیر و سرریز شدن آن، مسئولان وقت خیالشان از مشکل کم آبی ساوه راحت شد و به شهروندان و کشاورزان ساوه امید دادند که ساوه دیگر با بحران آبی مواجه نخواهد شد و در جلسات متعدد صحبت از تخصیص آب به کشت پائیزه و بهاره و ... کردند، امیدهایی که پایه و اساس کارشناسی نداشت چرا که با یک سال ترسالی نمی توان از خشکسالی که قریب به دو دهه است مانند هیولایی منابع آبی را می بلعد عبور کرد.
به نظر می رسد به دلیل نفوذ جریان آبی در پشت سد الغدیر که منجر به افزایش سطح منابع آبی زیرزمینی شده می توان در زه آب یا پایآب سد با حفر چاه های جدید، منابع آبی جدیدی را جایگزین آبی کرد که مصارف شرب شهر ساوه را تامین می کند.
از طرفی، طرح انتقال سهم آب ساوه از سد کوچری در حال اجراست و از سرگیری عملیات اجرایی آن از تیرماه سال جاری آغاز شده و امید است که با بهره برداری از این طرح بزرگ بخش اعظمی از مشکل کم آبی ساوه به عنوان خشک ترین و کم بارش ترین نقطه استان مرکزی برطرف شود، البته اگر بهره برداری از این طرح بیش از این به درازا بکشد قطعا علاوه بر اینکه حوزه کشاورزی ساوه آسیب جدی خواهد دید این احتمال وجود خواهد داشت که حتی برای تامین نیاز شرب شهر ساوه با چالش مواجه شویم.
از طرفی با توجه به افزایش جمعیت ساوه به دلیل مواجه بودن با پدیده مهاجرپذیری، باید دید که میزان تخصیص آب از سد کوچری کفاف جمعیت این شهر در زمانی که این طرح به بهره برداری می رسد را خواهد داد یا لازم است در میزان سهم ساوه از این منبع آبی تجدیدنظر و بازنگری صورت گیرد.
هرچند بیش از همه اقداماتی که از روی ناچاری انجام می شوند، اینروزها شاید بیشتر باید برای تحقق یک سال آبی پربارش دست به دعا برداریم تا شاید در سایه رحمت لایزال الهی سالی پربارش همراه با تکمیل شدن تراز آبی سدالغدیر را دوباره تجربه کنیم. همچنین در جایگاه فردی و اجتماعی، مصرف بهینه آب را بیاموزیم تا آنچه از این نعمت الهی در دسترس داریم به بهترین شکل مصرف شود و در جایگاه حاکمیتی و مسئولیتی با بکارگیری فناوری های جدید، دانش و ابتکار و مدیریت هزینه در راستای بهبود زیرساخت ها و مدیریت منابع تلاش عملکردی و بی وقفه انجام شود.
ایسنا تاکنون، بارها گزارش های مختلفی در خصوص موضوع کم آبی در شهرستان ساوه بر روی خروجی خود قرار داده است. از گزارش "نماز باران بخوانیم" گرفته تا " دهن کجی کامیون‌های پرآببر به تشنگی ساوه" و "نگاه حسرت بار اراضی ساوه به سد الغدیر" که همه و همه به اصلی‌ترین دغدغه مردم این شهرستان که همانا کم‌آبی است، پرداخته اند. این معضل نگران کننده و اقدامات مسئولان و البته مردم در حوزه بحران کم آبی ساوه همچنان توسط ایسنا پیگیری خواهد شد.
