بانکداری ایرانی - معصومه فریادرس ؛ اخیراً رییس سازمان امور مالیاتی اعلام کرده است که پایه مالیاتی جدیدی به سیستم مالیاتی کشور اضافه شده و از این به بعد از خانه‌های خالی، خانه‌های لوکس، خودروهای لوکس و «سود سپرده بانکی اشخاص حقوقی» مالیات دریافت خواهد شد.
به گزارش بانکداری ایرانی، این خبر از چند جنبه قابل بررسی است. نخست اینکه واکنش بانک ها چه خواهد شد. دوم اینکه شرکت‌ها و حقوقی هایی که باید برای سپرده خود مالیات بپردازند از این به بعد با پول خود چه خواهند کرد و نکته سوم اینکه این موضوع بر اقتصاد کشور چه تبعاتی خواهد داشت.
آیا افراد معمولی هم برای سپرده خود باید مالیات بپردازند؟
رییس سازمان امور مالیاتی به صراحت اعلام کرده است که این مالیات برای اشخاص حقوقی خواهد بود همچنین بر اساس بند «ض» تبصره 6 ماده واحده لایحه بودجه سال 1401، حکم بند 2 ماده 145 قانون مالیات‌های مستقیم که ناظر بر معافیت مالیاتی سود سپرده‌های بانکی است در خصوص اشخاص حقوقی جاری نشده و باید مالیات بپردازند اما در خصوص افراد حقیقی یعنی افراد معمولی این معافیت همچنان تاوم خواهد داشت.
حجم سپرده‌های شرکت‌های دولتی چقدر است؟
در سال 1398 مرکز پژوهشهای مجلس طی مطالعه ای اعلام کرده است که قریب به 40 درصد از سپرده‌ها نزد بانک‌های کشور متعلق به شرکت‌ها و حقوقی‌هاست.
بر اساس گزارش بانک مرکزی، در ابتدای امسال میزان کل سپرده‌ها نزد بانک‌ها مبلغ 3890هزار و 400 میلیارد تومان بوده که 1556 هزار میلیارد ریال آن متعلق به شرکت‌های حقوقی و علی‌الخصوص شرکت‌های دولتی بوده‌اند. اخیر رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی نیز اعلام کرده‌بود که بیش از 84 درصد از اقتصاد ایران در اختیار دولت و نهادهای شبه دولتی است.بنابراین پاسخ به این سوال که دولت با مالیات بستن بر این سپرده‌ها در نهایت سود می برد یا خیر کمی مشکل است. اما می تواند کفه ترازوی درامد دولت را بر هزینه آن سنگین‌تر می‌کند.
مالیات چه تأثیری بر سپرده‌ها نزد بانک‌ها دارد؟
در نگاه اول باید گفت اگر شرکت‌ها برای سپرده 18 درصد سود دریافت کنند ولی در مقابل حدود 30 درصد مالیات پرداخت کنند، منطقی به نظر نمی‌رسد که این رویه را ادامه دهند. چراکه این موضوع سبب ایجاد هزینه بالایی برای شرکت‌ها شده و قطعاً تدبیری برای ان خواند اندیشید. و احتمالاً روش‌های فرار مالیاتی رونق خواهد گرفت.
از طرف دیگر، اگر شرکت‌های دولتی دارای بیشترین سپرده نزد بانک‌ها باشند، این امکان وجود ندارد که این سپرده‌ها به بازارهای دیگری منتقل شود چراکه نیاز به مجوزهای خاص دارد و دولتی‌ها مجاز به این مسیر نیست. اما می‌توانند در مؤسسات مجازی یا غیرمجازی سپرده کنند. لذا این نگرانی بین کارشناسان وجود دارد که اگر مالیات بر سپرده بسته شود، احتمال رونق گرفتن مؤسسات غیرمجاز در کشور شود یا اینکه نهادهای بزرگ اقدام به ایجاد صندوق های مالی کنند. مانند بانک‌هایی که توسط بسیاری از نهادهای خاصی ایجادشده که اغلب زیان ده بودند.
مزایا و مضررات اخذ مالیات از سپرده بانکی از نظر پژوهشکده مجلس
مرکز پژوهشهای مجلس در سال 98 گزارش مفصلی درخصوص دریافت مالیات از سپرده را منتشر کرده و پیشنهاد داده که حتما مالیات از سپرده دریافت کنند، مزایا و معایب آن را مشخص کرده است. در حقیقت، از دیدگاه بازوی کارشناسی مجلس، مزایای احتمالی اخذ مالیات از سود سپرده‌های بانکی عبارتند از: "کاهش نرخ بهره مؤثر برای سپرده گذاران و در نتیجه موجه شدن بسیاری از پروژه های سرمایه گذاری در بخش واقعی اقتصاد، افزایش تمایل فعالین اقتصادی به استفاده از منابع داخلی شرکت (Internal Finance) یا منابع شخصی برای تأمین مالی فعالیت ها و کاهش تقاضای تسهیلات از بانک‌ها، کاهش هزینه تمام شده منابع بانک‌ها به علت کاهش سهم سپرده‌های هزینه زا، تغییر در سبد دارایی اشخاص و زمینه سازی برای رشد بازار سرمایه و ایجاد بازار گسترده برای اوراق مالی دولتی (به ویژه در شرایطی که انتشار اوراق دولت افزایش پیدا کرده است)، تغییر در ترجیحات مصرف و پس انداز و حتی عرضه نیروی کار اشخاص و افزایش میل نهایی به مصرف، افزایش درآمد مالیاتی دولت، افزایش عدالت در نظام مالیاتی، شفافیت در سپرده‌های بانکی و ایجاد بستر سیاستگذاری مالی برای دولت". از دیدگاه این مرکز پژوهشی، مضرات احتمالی اخذ مالیات از سود سپرده‌های بانکی عبارتند از: "امکان ورود سپرده‌های بانکی به بازارهای موازی و در نتیجه اخلال در این بازارها، کاهش منابع پایدار بانک‌ها و کاهش توان تسهیلات دهی و همچنین امکان انتقال بار مالیاتی به بانک و افزایش هزینه تمام شده و در نتیجه افزایش نرخ سود تسهیلات".
تجربه جهانی چیست؟
بازوی کارشناسی مجلس در پاسخ به این سوال که در چه کشورهایی از سود حاصل از سپرده‌گذاری در بانک‌ها مالیات اخذ می‌شود، اعلام کرده است: "بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، در بین کشورهای عضو گروه 20 صرفاً در عربستان سعودی سود حاصل از سپرده‌ها معاف از مالیات است و در سایر کشورها به نحوی مشمول مالیات است. همچنین بر اساس بررسی انجام شده در وزارت امور اقتصادی و دارایی از ۸۴ کشور مورد بررسی، تنها در ۳ کشور سود سپرده اشخاص حقوقی و در ۱۴ کشور سود سپرده اشخاص حقیقی از پرداخت مالیات معاف است. لذا می‌توان گفت ایران در کنار کشورهایی نظیر عربستان، گرجستان، استونی و هنگ کنگ از معدود کشورهایی است که در آن سود سپرده معاف از پرداخت مالیات است."
