بانکداری ایرانی - فال چهل سرود مجموعه‌ای از تک بیتی‌ها به زبان لکی است و در شب یلدا، با اشعار آن فال و طالع بینی گرفته می‌شود ، البته فال و ابیات چل سرو توسط شورای سیاست‌گذاری ثبت آثار کشور در سال ۹۱ در آثار میراث شفاهی و سنن کشور به ثبت رسید.
با وجود اینکه مردم از سنت‌های گذشته و آیین های این چنینی فاصله گرفته‌اند اما فال «چل سرو» در شب‌هایی همچون یلدا ماندگار است و هنوز بزرگان و ریش سفیدان در کنار هم می‌نشینند و با شوق محفل شاعرانه چل سرو را برگزار می‌کنند.
فال چل سرو از ۴۰ بیت شعر تک بیتی با مفاهیم خوب و پرمحتوا تشکیل شده است که برای گرفتن فال مفهوم بیت ۴۰ نتیجه فال می‌شود. در این فال فردی تسبیحی را در دست می‌گیرد و دور از چشم بقیه به ازای خواندن هر بیت شعر یک دانه تسبیح می‌اندازد ، این کار تا دانه چهلم ادامه دارد، بیت آخر به معنای فال است و کامل خوانده شده و تفسیر می‌شود.
سه دانه اول را به نام‌های مبارک الله، محمد و علی جدا می‌کنند و سپس عده‌ای که بیشتر از افراد باتجربه هستند به نوبت شروع به خواندن بخشی از ابیات و اشعار لکی می‌کنند که به نام (چل سرو) معروف است.
هر بیت داری تعبیر و تفسیر خاصی است که برای دیگران روشن است و ابیات دارای تعابیر منفی و مثبت به موازات هم خوانده می‌شود و طبق اقبال و طالع هر کس بیت خاصی در دانه چهلم می افتد که همان فال فرد است.
«خدات و بین د دو گل ژوهار ، اول اسب و زین دوم ژن و مال» به معنی «خدایت بدهد دو گل از بهار اول اسب و زین دوم زن و دارائی»،
«تلی ژ زلفت پاونی پامه، گری نوینمت آخر دنیامه» به معنی «تاری از زلفانت پایبند پامه، لحظه‌ای نبینمت آخر دنیامه»،
«هر صو و سحر بانگ خروسان ، شوره تلمیت بار تازه‌عروسان» به معنی «هر صبح و سحر بانگ خروس‌ها، صدای پای کاروان تازه‌عروس‌ها» نمونه‌هایی از ابیات فال چل سرو هستند.
«هر مای هر مچین هر بی قضا بوین هر کمر بسته ایموم رضا بوین» به معنی «همیشه در سفر هستی همیشه سالم باشی و همیشه مسافر ضریح امام رضا باشی» ؛ «مال و مالداریم دو قرون پوله کوی بنمر نتار ا چتر حویله» به معنی «همه داراییم یه مقدار کمی پول است میخاهم همش را فدای دوستم کنم».
امشو اول قاره
شب یلدا یا شب چله که مردم این خطه در گویش لری خود به آن «اول قاره» می‌گویند به همراه آداب و رسوم ویژه‌ای اجرا می‌شود که از گذشته‌های دور نسل به نسل انتقال یافته است. در شب یلدا بسیاری از پشت بام منازل این شهر مملو از جوانان و نوجوانانی است که با شور و شوق فراوان عبارت «امشو اول قاره» (امشب شب یلدا است) را در شهر طنین‌انداز کرده و حال و هوای خاص شب یلدا را دو چندان می‌کنند.
در این شب نوجوانان و جوانان با تاریک شدن هوا به پشت بام منازل همسایه رفته و شالی را به حیاط منزل آویزان می‌کنند و با سردادن شعار جمعی "امشو اول قاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره" از صاحبخانه می‌خواهند تنقلات شب یلدا را در شال آنها بریزد.
امشو اوّل قاهاره، خیر دٍ حونَت بَواره (امشب اول یلداست خیر به خونت بباره)
نون و پنیر و شیره ،کیخا حونَت نمیره (نون و پنیر و شیره سرپرست خونت نمیره)
«قار» در زبان لری به معنی «داد و فریاد» و «قاره» به معنی «صدای بلند» است، نام اولین شب زمستان یا شب یلدا در زبان لری « اول قاهاره یا قاره» نامیده شده است.
در هر حال شب یلدا در لرستان با دو نام « شو چلّه » و « شو اول قارّه (قاهاره)» نامگذاری شده است.
تهیه گندم، کنجد و شاهدانه که به اصطلاح عامیانه به آن "گندم شادونه" می‌گویند، نخود، کشمش، پسته، بادام، گردو و انواع شیرینی‌های محلی از جمله تنقلاتی است که مردم این دیار در شب یلدا از آنها استفاده می‌کنند.
غذای مخصوص مردم لرستان در شب یلدا بوقلمون، گوسفند، سبزی پلو ماهی و قورمه سبزی است.
البته در لرستان آداب و رسوم دیگری هم مانند قاشق زنی، هدیه خانواده عروس و داماد به نوعروسان و «کاسم سا» یعنی نشستن فقیر و غنی بر سر یک سفره و دادن بخشی از غذاهای پخته شده به همدیگر وجود دارد.
تفال به دیوان حافظ
خواندن دیوان حافظ و تفال به آن، شاهنامه فردوسی و داستان سرایی از دیگر آدابی است که در شب یلدا زینت بخش محافل گرم مردم این دیار بوده و از محبوبیت ویژه‌ای نیز نزد مردم برخوردار است.
یکی از سنت‌های دیرینه مردم این دیار در شب یلدا رفتن به پشت بام منازل و طلب کردن تنقلات شب یلدا ست.
دور از هم نه دورهم
این روزها که کرونا میهمان ناخوانده خوان همه ما ایرانیان شده است، دیگر مانند سال های گذشته نیست که می گفتند در شب یلدا دورهمی بدون تلفن همراه اما امسال می گویند، شب یلدا دور از هم اما با استفاده از تلفن همراه و به صورت مجازی از حال هم باخبر شویم.
چه دنیایی شده است یکسال دورهمی باشد اما تلفن همراه را همه کنار بگذاریم و سال دیگر و در روزها و ماههای پایانی سال همه تاکید دارند که دور از هم باشید و از طریق تلفن همراه و تصویری یلدا را سپری کنیم.
سیدموسی خادمی استاندار لرستان در این باره گفت: روند کاهشی شیوع کرونا در استان رضایتبخش است بنابراین از مردم انتظار می‌رود برای تداوم این روال و حفظ سلامت جامعه، امسال دورهمی‌های شب یلدا را لغو کنند.
وی اظهار داشت: آیین باستانی شب یلدا یکی از سنت های ارزشمند است که مردم ایران آن را با دورهمی های خانوادگی سپری می کنند. با توجه به شرایط خطرناک کووید ۱۹ و نقش تجمعات در گسترش این بیماری، از مردم درخواست می شود امسال مهمانی های شب یلدا را برگزار نکنند و این شب باستانی را در کنار خانواده های کوچک خود سپری نمایند.
وی خاطرنشان کرد: همانگونه که شهروندان از انجام مراسم روز طبیعت (۱۳ فروردین) خودداری کردند، اکنون نیز انتظار می رود شب یلدا را برای حفظ سلامت خود و جامعه، از طریق تماس های تلفنی و ارتباطات شبکه های اجتماعی با عزیزانشان باشند.
استاندار لرستان اظهار داشت: وضعیت ابتلا و میزان مرگ و میر کرونا در بیشتر مناطق کشور روند نزولی دارد و شرایط استان نیز رو به بهبودی است، ویعیت امروز، حاصل انسجام و رعایت محدودیت ها توسط مردم است و نباید باعث فریب شود چراکه با عادی انگاری، به شرایط سخت گذشته بر می گردیم.
