به گزارش ایسنا، پروژه انتقال آب واژه‌ای است که این روزها به گوش ساکنان ایران زمین آشناست، گرچه افتتاح و اجرایی شدن چنین پروژه‌هایی به‌ویژه طرح ملی انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی برای نهادهای اجرایی آن به منزله پیشرفت و گامی مثبت در جهت توسعه تلقی می‌شود اما کارشناسان نظرات متفاوتی در این زمینه ارائه می‌کنند به‌ویژه کارشناسان و متخصصان حوزه محیط زیست که بعضا آن را خطا می‌دانند.
هفته گذشته بود که علیرضا رزم حسینی - وزیر صنعت، معدن و تجارت - خبر از اجرایی شدن پروژه بهره برداری از مرحله نخست طرح ملی انتقال آب خلیج فارس به مناطق کویری ایران داد. طرح ملی انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی توسط وزارت صمت، با همکاری و تعامل وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو و همکاری بخش خصوصی راه اندازی شده است و آب مورد نیاز معادن گل گهر، مس و سرچشمه از این طریق تامین می‌شود هرچند همواره تاکید وزارت نیرو در پروژه‌های انتقال آب، تامین آب شرب در مناطق خشک کشور است اما انتقال آب خلیج فارس قرار نیست که صرفا برای تامین آب شرب باشد و مصارف صنعتی را هدف قرار گرفته است.
سازمان حفاظت محیط زیست هم از این طرح حمایت کرده است. مسعود تجریشی - معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست - گفت که ارزیابی اثرات زیست‌محیطی انتقال آب خلیج‌فارس سال ۹۲ به تصویب رسیده بود همچنین با وجود چالش‌هایی که بر سر انتقال آب بین حوضه‌ای وجود دارد، ما از طرح‌هایی مانند انتقال آب خلیج فارس حمایت می‌کنیم چراکه برای اینگونه پروژه‌ها برنامه‌های مشخصی تدوین شده است و می‌دانیم که چه میزان آب و با چه شرایطی باید انتقال پیدا کند تا خسارت‌های زیست محیطی به حداقل برسد.
اما برخی کارشناسان محیط زیست نظر متفاوتی درباره انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی را دارند. حسین رفیع - فعال حوزه آب - ضمن انتقاد از اجرای پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای در کشور به ایسنا گفت: آمار و اطلاعات مشخصی از تعداد و ابعاد طرح‌های انتقال آب در دسترس نیست اما مشخص است که تا زمانی که آمایش سرزمین در ایران صورت نگیرد نمی‌توان پروژه‌های انتقال آب را به‌درستی ارزیابی و درباره درست یا غلط بودن اقدامات اظهار نظر کرد. دهه‌ها است که درباره آمایش سرزمین صحبت می‌شود اما اقدام چشم‌گیری در این زمینه انجام نشده است. از این رو تصمیم‌گیری‌هایی که اکنون در این زمینه گرفته می‌شود فردی است چراکه براساس آمایش سرزمین صورت نمی‌گیرد به همین جهت هر شخص و هر کارشناسی ممکن است نظر متفاوتی را ارائه کند که هیچ یک از این تصمیمات نه قابل نقد، نه قابل توجیه و نه قابل دفاع است.
این فعال حوزه آب با اشاره به اینکه طرح‌های انتقال آب معمولا به بهانه تامین آب شرب اجرا می شوند اما در اصل مقاصد دیگری را در نهان با خود به همراه دارند که در بیشتر اوقات توجیه اقتصادی نیز ندارد، تاکید کرد: نباید برای اجرای طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای به بهانه تامین آب شرب و بیشتر با هدف تامین آب برای بخش صنعت و گاهی کشاورزی چنین هزینه‌های گزافی را متحمل شویم، هرچند مسئولان و مدیران حوزه آب در این زمینه ادعا می‌کنند که بودجه و هزینه پروژه‌های انتقال آب برای شهرها اهمیت ندارد و آنچه مهم است تامین آب شرب استان‌ها و مناطقی است که دسترسی به آب ندارند اما واقعیت این است که طبیعت ظرفیت‌هایی دارد و هر مکان طبیعی شرایط خاص خود را دارد و انسان‌ها نباید بیش از اندازه این خصوصیات و نظم طبیعت را دستکاری کنند.
وی ادامه داد: قرار نیست همه نقاط کشور و جهان پر از آب، درخت و مکان استقرار صنایع و کشاورزی باشند. وجود جغرافیای خشک و نیمه خشک با خصوصیات و ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود نیز یکی از الزامات جهان هستی است که باید در نظم جهانی به آن احترام گذاشت و نباید درصدد تبدیل آن به جغرافیایی متفاوت با تمرکز بر انتقال آب به آن باشیم.
مرجع ملی سازمان‌های مردم نهاد در کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها با اشاره به طرح‌های انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به‌ویژه پروژه انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی که به تازگی افتتاح شده است، تصریح کرد: پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای در کیفیت آب منطقه مبدا تاثیر می‌گذارد، علاوه‌بر این آبی که قرار است از دریا منتقل شود نیاز به تصفیه شدن دارد و تصفیه آب شور املاحی را دفع می کند و بر جای می‌گذارد که خود معضلات بزرگ و اساسی را به دنبال خواهد داشت همچنین حین اجرا و بهره‌برداری از پروژه‌های انتقال آب بخش بزرگی از سواحل از بین می‌روند در حالی که این بخش از سواحل که پروژه‌های انتقال آب در آن‌ها جانمایی شده می‌توانستند از طرق دیگری مانند گردشگری، استقرار صنایع و... آورده بیشتری برای اقتصاد کشور داشته باشند اما با اجرای این نوع پروژه‌ها نه تنها این قابلیت‌ها را از آن مناطق سلب می‌کنیم بلکه با تحمیل چالش‌هایی جدید، هزینه های بیشتر را بر این مناطق زمینه‌سازی می شود.
به گفته رفیع، انتقال آب بین حوضه‌ای به معنی برداشت آب از مبدا و اضافه کردن آن به مقصد است و نکاتی که باید در انجام چنین پروژه‌هایی به آن توجه داشت این است که آیا تمهیداتی برای جبران برداشت آب از مبدا اندیشیده شده است؟ یا اجرای چنین پروژه‌هایی تنها آلودگی و چالش‌های دیگری را برای استان‌ها و نقاط مبدا بر جای می‌گذارد؟
وی در ادامه با اشاره به آثار مخرب انتقال آب بر مقصد اظهارکرد: با انتقال آب به مناطق و استان‌های دیگری که دسترسی کافی به آب ندارد،، یک سری منابع جدید وارد اکوسیستمی می شود که تا پیش از این دارای این منابع نبوده‌اند. انتقال آب به استان‌هایی که به‌طور طبیعی منابع آبی محدود دارند علاوه‌بر برهم زدن تعادل اکوسیستم و آسیب رساندن به تنوع زیستی، پساب حاصل از مصرف در بخش شهری، کشاورزی و یا صنعت باعث ایجاد آلودگی در آب و خاک منطقه می‌شود. آلودگی آب و خاک نیز اثرات مخربی بر محیط زیست، محصولات کشاورزی و در نهایت بر اقتصاد مبتنی بر صادرات محصولات کشاورزی می‌گذارد.
این فعال حوزه آب در بخش دیگری از صحبت‌های خود ضمن بیان اینکه به طور قطع بخشی از مقصد پروژه‌های انتقال آب تامین آب برای صنایع است، تصریح کرد: در ایران تجربه استقرار صنایع آب‌بر در مناطق خشک را زیاد داشته‌ایم و این دسته اقدامات چالش‌های بزرگی را برای کشور به وجود آورده‌اند. با این حال همچنان شاهد استقرار صنایع آب‌بر در استان‌هایی از جمله اصفهان، یزد و سمنان هستیم که دسترسی کافی به آب ندارند و برای جبران کمبود آب مورد نیاز این صنایع مجبور می‌شویم پروژه‌های انتقال آبی را اجرا کنیم که خود چالش‌های بزرگ دیگری را به همراه خواهند داشت.
مرجع ملی سازمان‌های مردم نهاد در کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها ضمن انتقاد از ملموس نبودن ارزش اقتصادی اجرای پروژه‌های انتقال آب اظهار کرد: هیچ یک از نهادها و سازمان‌هایی که از پروژه‌های انتقال آب حمایت می‌کنند اطلاعات و برآورد دقیقی از منفعت اقتصادی حاصل از اجرای طرح‌های انتقال آب را در دسترس عموم قرار نمی‌دهند. در عین حال منفعت اقتصادی تنها یک بعد از این مساله است و اثرات اجتماعی و محیط زیستی اجرای چنین طرح‌هایی از اهمیت بیشتری برخوردار است. ما امروز به هر قیمتی صاحب یک سری منابع اقتصادی می‌شویم بدون توجه به اثرات سویی که برای نسل‌های آینده دارد.
وی تاکید کرد: ما با انتقال آب نشان می‌دهیم که طبیعت اشتباه کرده است و با نظم طبیعت مقابله می‌کنیم اما ما نباید نظم طبیعت را برهم زنیم چراکه مشکلات متعددی را بوجود خواهد آورد. من به عنوان فعال محیط زیست به‌ویژه در زمینه آب از بزرگان مدیریت آب در کشور به‌ویژه رضا اردکانیان - وزیر نیرو- که پیش از این یکی از مدیران ارشد آب در سازمان ملل بود و شاید بالاترین مقام ایرانی در سازمان ملل در این دهه‌های اخیر و از افراد بزرگ در کرسی آب و محیط زیست یونسکو نیز است - انتظار دارم که محو مباحث سیاسی نشود و به این مسائل با نگاهی علمی بنگرد همچنین در مدیریت منابع آب تجدید نظر شود تا برای نسل‌های آینده میراث بدی را بر جای نگذاریم.
به گزارش ایسنا، احداث ۳۶ کیلومتر تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه، انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی، تونل انتقال آب رودخانه کرج به تهران و افتتاح خط اول انتقال آب خلیج فارس به استان کرمان در ۲۴ مهر ماه سال جاری از جمله طرح‌هایی است که طی چند سال اخیر در زمینه انتقال آب در نقاط مختلف کشور مطرح شده و در دست اجرا است.
