محمدمهدی مومن زاده: «در کنار کمیّت بازار اوراق تامین مالی، ترکیب و ماهیت رشد این بازار نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. روند بازار اوراق تامین مالی به شکلی بوده که سهم اوراق دولتی در سال‌های اخیر به شکل پیوسته افزایش یافته و در شهریورماه به بیش از ۹۰ درصد رسیده است.»
معاون اقتصادی بانک انصار در گفت و گو با سنا، ارزش بازار اوراق تامین مالی در پایان شهریورماه را ۲۱۰ هزار میلیارد تومان دانست و گفت: میزان رشد ارزش بازار اوراق تامین مالی نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب معادل ۵.۹ درصد و ۱۳۴ درصد بود. در مقام مقایسه، در حال حاضر ارزش بازار اوراق تامین مالی معادل ۶ درصد تولید ناخالص داخلی، ۷.۲ درصد نقدینگی، ۳.۲ درصد ارزش بورس تهران و ۶.۹ درصد ارزش سپرده‌های نظام بانکی است. ارزش دلاری بازار اوراق تامین مالی نیز کمتر از ۹ میلیارد دلار است.
محمد مهدی مومن زاده، مجموع این ارقام را گویای ابعاد کوچک بازار اوراق تامین مالی در کشور نسبت به سایر متغیرهای پولی و مالی عنوان کرد و افزود: هرچند که ارزش اسمی بازار اوراق تامین مالی از ابتدای سال ۱۳۹۷ تاکنون بیش از ۱۹۵ درصد رشد کرده، اما باید توجه داشت که در این دوره، سایر متغیرهای اسمی اقتصاد ایران نیز رشد قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند. طی این دوره، ارزش حقیقی اوراق تامین مالی تنها ۳۶ درصد افزایش یافته (به طور میانگین ۱.۱ درصد در ماه) و همین موضوع به خوبی ظرفیت بالای توسعه این بازار جهت تناسب ابعاد آن با اقتصاد ایران را نشان می‌دهد.
انتظار افزایش انتشار اوراق دولتی تا پایان سال
وی ادامه داد: با توجه به آنکه انتشار اوراق دولتی در شش ماهه ابتدای سال تنها حدود ۷۵ هزار میلیارد تومان بوده و این رقم فاصله قابل ملاحظه‌ای با ظرفیت ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی تدارک دیده شده است برای سال جاری (۸۸ هزار میلیارد تومان اوراق قانون بودجه و ۱۲۵ هزار میلیارد تومان مجوز شورای عالی هماهنگی اقتصادی) دارد، انتظار می‌رود در ماه‌های باقیمانده از سال ۱۳۹۹ میزان انتشار اوراق دولتی و در نتیجه سهم آن از بازار باز هم افزایش یابد.
مومن زاده گفت: توسعه نامتوازن این بازار می‌تواند در آینده مشکلات متعددی را ایجاد کند و به نظر می‌رسد تسهیل ورود بیشتر اوراق شرکتی به روش‌هایی از جمله کاهش هزینه ارکان اوراق و تسهیل فرآیندهای انتشار ضروری است.
معاون اقتصادی بانک انصار اظهار کرد: در سمت تقاضای اوراق نیز در نیمه اول سال شرایط به شکلی بوده که دارایی صندوق‌های درآمد ثابت (به عنوان اصلی‌ترین خریداران اوراق) رشد زیادی داشته است. نرخ رشد نقطه به نقطه دارایی صندوق‌های درآمد ثابت در شهریورماه به بیش از ۵۰ درصد رسیده است که این رقم، بالاترین رشد ثبت شده برای این متغیر در سه سال اخیر است.
وی توضیح داد: بررسی وضعیت تعداد سرمایه‌گذاران صندوق‌های درآمد ثابت نیز نشان می‌دهد که نیمه اول سال بیش از ۲ میلیون سرمایه‌گذار جدید وارد این صندوق‌ها شده است و شمار سرمایه‌گذاران به حدود ۴.۵ میلیون نفر رسیده است. پیامد این موضوع، که تا حد زیادی به دلیل بازدهی بالاتر این ابزار بادرآمد ثابت نسبت به سپرده بانکی رخ داده است، برای بازار اوراق تامین مالی می‌تواند افزایش تقاضا از ناحیه صندوق‌ها برای اوراق در ماه‌های آتی باشد و این مساله می‌تواند تداوم روند رشد بازار اوراق تامین مالی را به دنبال داشته باشد.
سهم ۳۴ درصدی اوراق در صندوق‌های با درآمد ثابت
مومن زاده با بررسی وضعیت اوراق در پورتفوی صندوق‌های درآمد ثابت گفت: آمار نشان می‌دهد که در حال حاضر سهم اوراق در این صندوق‌ها حدود ۳۴ درصد است. از آنجا که رعایت نصاب حداقلی ۴۰ درصد براساس آیین‌نامه سازمان بورس به این صندوق‌ها تکلیف شده، به نظر می‌رسد که این نسبت باید طی زمان افزایش یابد و به رقم مذکور برسد. براین اساس، می‌توان انتظار داشت تنها از این ناحیه حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان تقاضای جدید از طرف صندوق‌های درآمد ثابت برای اوراق تامین مالی ایجاد شود.
وی بیان کرد: با توجه به آنچه در باب رشد آرام عرضه و تقاضا در بازار اوراق تامین مالی طی ماه‌های اخیر عنوان شد، وضعیت نرخ بازده در این بازار طی شهریورماه به شکلی بوده که نوعی ثبات نسبی وجود داشته است. برای اسناد خزانه اسلامی نرخ بازده طی چهار هفته شهریورماه در محدوده ۱۸.۵ درصد و ۱۹ درصد در نوسان بوده و البته سطح نرخ هنوز در مقادیری پایین‌تر از میانگین‌های بلندمدت قرار دارد. برای سایر اوراق نیز شرایط کمابیش مشابهی وجود داشته و تنها افزایشی مختصر روی داده است.
چشم انداز بازار اوراق
معاون اقتصادی بانک انصار، در خصوص چشم‌انداز بازار اوراق در ماه‌های آینده و وضعیت تقاضای آتی اوراق تامین مالی، توجه به مساله نرخ بازده حقیقی اوراق را از اهمیت برخوردار دانست و افزود: با توجه به روند فزاینده نرخ تورم در ماه‌های اخیر، نرخ بازده حقیقی اوراق تامین مالی نیز به صورت پیوسته کاهش یافته و در شهریورماه به حدود منفی ۱۵ درصد رسیده است و با توجه به چشم‌انداز افزایشی نرخ تورم انتظار می‌رود این نرخ به زودی به محدوده منفی ۲۰ درصد نیز برسد.
این کارشناس بازارسرمایه، نداشتن جذابیت این ارقام منفی برای خریداران را مانع مهمی برای رشد تقاضای اوراق در ماه‌های آینده دانست و گفت: به نظر می‌رسد الزام دولت برای انتشار اوراق (به دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم در تحقق درآمدهای نفتی) می‌تواند نرخ بازده اوراق را در ماه‌های آینده افزایش دهد. بر این اساس و با توجه به میانگین‌های بلندمدت، انتظار می‌رود که نرخ بازده اوراق تامین مالی در فصل پاییز به ارقامی در محدوده ۲۱ تا ۲۴ درصد نزدیک شود.
مومن زاده در پایان اظهار کرد: لازم به ذکر است که بررسی نتایج حراج‌های هفتگی اوراق دولتی نشان می‌دهد که از یکسو نرخ در این بازار در حال افزایش است و از سوی دیگر، نسبت معاملات به میزان عرضه اوراق در حال کاهش است. به عنوان نمونه در آخرین حراج به تاریخ اول مهرماه، نسبت معاملات به عرضه تنها برابر با ۱۴ درصد بوده (کمترین میزان در ۱۷ حراج صورت گرفته) و این موضوع نشانگر عدم تمایل خریداران در نرخ‌های جاری است. بر این اساس، افزایش نرخ‌های اوراق به محدوده‌های بالاتر (جهت موفقیت فروش اوراق دولت در حراج‌های هفتگی) طی ماه‌های آتی کاملا محتمل خواهد بود.
