نقدی به طرح اشتغال روستایی/ وزارت کار شفاف سازی کرد

به گزارش تسنیم، پرداخت وام اشتغال روستایی و طرح اشتغال روستایی و عشایری با هدف جلوگیری از مهاجرت به کلان شهرها، کاهش حاشیه‌ نشینی و ماندگاری ساکنان روستا‌های کشور در بهمن 96 کلید خورد. با تصویب مجلس مجوز برداشت 1.5 میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی برای ایجاد اشتغال و حفظ مشاغل روستایی صادر شد.

بر اساس این طرح مقرر شد معادل ریالی 1.5 میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی نزد مؤسسات عامل (بانک‌های کشاورزی، پست بانک، توسعه تعاون، صندوق کارآفرینی امید و صندوق حمایت از توسعه سرمایه گذاری در بخش کشاورزی) سپرده گذاری شود و با تلفیق منابع هر مؤسسه برابر با سهم صندوق توسعه ملی به متقاضیان پرداخت شود.برنامه اشتغال روستایی طرحی است که دولت دوازدهم به منظور رونق بازار کار و کاهش نرخ بیکاری در شهرها و روستاها عملیاتی کرده است.

نقدهایی به این طرح وارد است. حجت ورمرزیار عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در نقد طرح اشتغال روستایی معتقد است: در طرح اشتغال روستایی به 109 هزار طرح یک میلیارد و 255 میلیون دلار به علاوه آورده بانک ها، تسهیلات پرداخت شده است اما این 109 هزار طرح هفت تا هشت درصد جمعیت فعال روستایی را پوشش می دهد. به جز شهرهای زیر 10 هزار نفر حدود شش میلیون سرپرست خانوار روستایی و عشایری و هفت میلیون نفر جمعیت فعال اقتصادی روستایی داریم.

ورمرزیار با بیان اینکه 71 درصد پرداخت تسهیلات این طرح به بخش کشاورزی بوده است گفت: اعلام می کنند 114 هزار نفر در این بخش در سال 97 در مقایسه با سال 96 اشتغال ایجاد کرده اند در حالی که در سال 97 هفت هزار و 850 نفر در بخش کشاورزی فعال بوده اند.

وی افزود: 29 درصدی که مرکز آمار اعلام کرده و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به آن به عنوان آمار اشتغال روستایی استناد می کند به معنای افزایش اشتغال در این مناطق نیست.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران گفت: 44 درصد تسهیلات شش و صفر درصد این طرح را 2400 نفر دریافت کرده اند و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای شفاف سازی اطلاعات مکانی این 2400 طرح را به اطلاع عموم برساند. 2400 طرح هر کدام بیش از 500 میلیون تومان تسهیلات دریافت کرده اند در حالی که باید پرسید چند درصد روستائیان امکان فراهم کردن وثیقه برای این مبلغ را دارند؟

وزارت کار اکنون برای شفاف سازی طرح های استفاده کننده در اشتغال روستایی گزارشی منتشر کرده است.

کشاورزی، صنعت و خدمات رسته های اولویت دار در برنامه توسعه اشتغال روستایی و عشایری هستند که براساس آیین نامه اجرایی قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری، دورنمای اهداف پیش بینی شده را برای رونق بازار کار و کاهش نرخ بیکاری در جامعه هدف خود ترسیم کرده است.

به بهانه رونمایی از سامانه شفافیت در سایت اصلی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و فراهم شدن امکان دسترسی به دریافت کنندگان تسهیلات اشتغال پایدار روستایی در سامانه ای به همین نام به نشانی https://kara.mcls.gov.ir/moder/partialmcls، آماری مستند گزارش می شود که پاسخی باشد بر شنیده ها و گفته های ناصوابی که در این زمینه منتشر یا چاپ شد.

*حفظ نهاده های اصلی تولید با توسعه محصولات گلخانه ای

زعفران و گیاهان دارویی، سردخانه و نگهداری محصولات، پروش دام سبک، فرآوری و کشت سیب زمینی، پرورش و فرآوری طیور، شیلات و آبزیان، فرآوری پسته (به جز احداث باغ)، محصولات گلخانه ای، فرآوری خرما و میوه های گرمسیری، زنبورداری و فرآوری عسل، فرآوری زیتون، خدمات توسعه کشت نهال و بذر، خدمات تخصصی و فنی مهندسی کشاورزی، تولید فرآورده های لبنی و مراکز جمع آوری شیر، زیررسته های بخش کشاورزی را در برنامه توسعه اشتغال روستایی و عشایری شامل می شوند. بخش کشاورزی و منابع طبیعی 45 درصد کل منابع این برنامه را به خود اختصاص داده است.

در این میان، کشت گلخانه ای از جمله طرح های ملی در مصوبه ستاد اقتصاد مقاومتی است که با اهداف خاصی از سال 1395 تا 1404 در دستور کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار گرفت. علاوه بر این در آیین نامه اجرایی قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری مصوب سال 1396 نیز مورد توجه قرار گرفته است.

بررسی طرح های تولید محصولات گلخانه ای بهره مند شده از موضوع تسهیلات این قانون، مزیت های آن را برجسته می سازد. جلوگیری از افت سفره‌های زیر زمینی، ارتقاء کیفیت محصولات کشاورزی و سلامت آن، افزایش صادرات محصول با توجه به زیر ساختهای مناسب در این بخش و ایجاد اشتغال پایدار و حفظ منابع و نهادهای اصلی تولید از جمله خاک و آب اهداف این طرح را شامل می شوند.

حکایت دستاورد کشت گلخانه ای آنجا مثبت ارزیابی می شود که گفته می شود ایجاد گلخانه ها منجر به کاهش سطح کشت نسبت به فضای باز به یک دهم، افزایش محصول نسبت به واحد سطح در فضای باز به بیش از ده برابر محصول، جلوگیری از مهاجرت روستائیان و ایجاد اشتغال پایدار و دائمی و کاهش مصرف آب به میزان یک دوازدهم در واحد سطح شده است.

بر اساس آمار کشوری، تعداد 3 هزار و 208 طرح در زیرگروه محصولات گلخانه ای، مبلغ 8 هزار و 419 میلیارد ریال تسهیلات موضوع قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری را از محل منابع اختصاص یافته صندوق توسعه ملی و مؤسسات عامل دریافت کرده اند. اشتغال جدید ایجاد شده در این فعالیت نیز برابر 9 هزار و 651 نفر می باشد.

در حوزه محصولات گلخانه ای، استان کرمان با 11 درصد بیشترین سهم دریافت مبلغ تسهیلات قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری را به خود اختصاص داده است. استان های هرمزگان، تهران، فارس، یزد، خوزستان، قم، مازندران، بوشهر، اصفهان، همدان، کرمانشاه، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و گلستان به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند.

*بهبود الگوهای مدیریت آبزی پروری و صید در بخش شیلات و آبزیان

روایت دستاوردهای توجه به بخش شیلات و آبزیان و ارائه راهکارهای نوین برای توسعه این بخش نیز بسیار مورد توجه است. افزایش سهم آبزیان در الگوی غذایی کشور و بهبود کیفیت و کاهش ضایعات آبزیان، بهبود الگوهای مدیریت آبزی پروری و صید با تأکید بر گسترش مشارکت بهره‌برداران و ارتقاء بهره‌وری از منابع و عوامل تولید و توسعه صنایع تبدیلی شیلاتی با تاکید بر ارزش افزوده بالا از جمله اهداف کیفی مورد انتظار در این حوزه می باشد.

چه کارهایی انجام شد؟ در بخش ماهی، سیستم پرورش ماهی در قفس پیاده شد که منجر به حضور دائمی پرورش دهندگان در دریا شد و نقش مهمی در جهت حفظ امنیت، پدافند غیر عامل و ایجاد ثبات جمعیتی در مناطق ساحلی ایفا کرد.

خوب است بدانیم سرمایه مورد نیاز برای تولید یک تن ماهی در خشکی حدود 2000 میلیون ریال برآورد می شود. در حالی که سرمایه لازم برای تولید یک تن ماهی در دریا تنها حدود 350 میلیون ریال برآورد شده است. سرمایه تولید آبزیان در دریا حدود یک پنجم این میزان برای تولید آبزیان در خشکی است. برای تولید 1000 تن ماهی در دریا تنها 9 هکتار از سطح دریا مورد استفاده قرار می گیرد، در حالی که برای تولید1000تن ماهی در خشکی بیش از 250 هکتار زمین کشاورزی مورد نیاز است.

در بخش میگو نیز طرح هایی اجرا شد. امکان استفاده از اراضی لم یزرع غیر قابل استفاده بخش کشاورزی و استفاده از 5800 کیلومتر نوار ساحلی برای تولید میگو، امکان استفاده از آب های شور و لب شور غیر قابل استفاده بخش کشاورزی و افزایش صادرات و ارزآورری بالای میگو، ایجاد کمربند امنیتی در نوار ساحلی با ایجاد اشتغال پایدار و ثبات جمعیت و حفظ مرزها از جمله این طرح هاست.

بر اساس آمار، تعداد هزار و 105 طرح در زیرگروه شیلات، مبلغ 2 هزار و 441 میلیارد ریال تسهیلات موضوع قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری را از محل منابع اختصاص یافته صندوق توسعه ملی و مؤسسات عامل دریافت کرده اند. این میزان تسهیلات برای تعداد 3 هزار و 787 نفر اشتغال جدید ایجاد کرده است.

در حوزه شیلات، استان سیستان و بلوچستان با 20 درصد بیشترین تعداد طرح های مشمول دریافت تسهیلات قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری را به خود اختصاص داده است. استان های گیلان، هرمزگان، مازندران، چهارمحال و بختیاری، گلستان، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان رضوی، آذربایجان غربی و خوزستان به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند.

*دامداری

در بخش دام و فرآورده های دامی، اصلاح نژاد دام در رأس اهداف و سیاستگذاری ها قرار دارد. این استراتژی موجب افزایش تولید گوشت و درآمد دامداران با بهبود ضریب تبدیل و چندقلوزایی و همچنین افزایش تولید شیر می شود. چنانچه لاشه برخی نژادهای بومی گوسفند با طرح اصلاح نژاد، به 7 تا 9 درصد چربی از کل کاهش یافته، درحالی که این رقم بدون اجرای طرح اصلاح نژاد، بین 11 تا 25 چربی است.

اهداف و سیاستگذاری های دیگری نیز در سایه توجه و توسعه حوزه دام و فرآورده‌های دامی دست یافتنی است که از جمله آنها می توان به بهبود درصد بره گیری دوقلو زائی- سه بار زایش در دوسال، بهبود صفات لاشه مطلوب- ارتقاء وزن لاشه تولیدی با تکمیل پروار، کیفیت لاشه و کاهش چربی، پراکندگی تولید بره در ماههای مختلف سال و تامین گوشت قرمز یکنواخت در ماههای مختلف سال در کل مناطق کشور، ارتقاء تولید شیر مزیت دار بز تا 278 لیتر در سال برای بزهای آمیخته و 900 لیتر برای بزهای خالص، بهبود روند تولید شیر سالیانه هر راس حدود 12تن شیر خام در سال اشاره کرد.

علاوه بر اینها رسیدن به اهداف دیگری چون افزایش سرانه مصرف تولید شیراز 66 کیلوگرم تا 160 کیلوگرم در سال، افزایش تنوع نژادها و گونه ها و افزایش جمعیت گاوهای اصیل غیر هلشتاین از حدود 1 درصد به بیش از 15 درصد و بهبود ترکیبات شیر (درصد پروتئین از 1.3 به 3.3 و درصد چربی از 2.3 به 4.3) قابل تصور است و می توان آینده پررونقی برای این بخش ترسیم کرد.

استان کرمانشاه با 11 درصد بیشترین سهم دریافت مبلغ تسهیلات قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری را در ااین بخش به خود اختصاص داده است. استان های خراسان رضوی، خراسان شمالی، لرستان، آذربایجان غربی، فارس، آذربایجان شرقی، گلستان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، مرکزی، کرمان، کردستان، قزوین و اصفهان به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند.

بر اساس آمار، تعداد 41 هزار و 277 طرح در زیر گروه دام سبک و سنگین و فرآورده های دامی، مبلغ28 هزار و408 میلیارد ریال تسهیلات موضوع قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری را از محل منابع اختصاص یافته صندوق توسعه ملی و مؤسسات عامل دریافت کرده اند. اشتغال جدید ایجاد شده در این فعالیت نیز برابر60 هزار و 51 نفر می باشد.

*افزایش کیفیت با ایجاد روحیه رقابت پذیری در بخش پوشاک

کمبود تولید و نیاز کشور به پوشاک باعث شده است که سالیانه مبلغ بیش از 2 میلیارد دلار صرف واردات پوشاک به صورت قاچاق وارد کشور شود. از این رو در آیین نامه اجرایی قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری مورد توجه قرار گرفته است.

تسهیلات حمایتی در این حوزه با هدف افزایش تولید پوشاک و ایجاد اشتغال پایدار، جلوگیری از قاچاق پوشاک به داخل کشور، تولید مواد اولیه با کیفیت و کاهش وابستگی به مواد اولیه خارجی، کاهش سهم برندهای خارجی و افزایش سهم بازارهای داخلی، افزایش کیفیت محصولات تولیدی و ایجاد محصولات با کیفیت برای صادرات بازسازی و نوسازی کارخانجات تولیدی نساجی و پوشاک به متقاضیان پرداخت می شود. علاوه بر اینها، تولید در مناطق روستایی با هدف کاهش قیمت تمام شده محصولات و رقابت پذیری بیشتر، تربیت نیروی کار متخصص و تحصیلکرده در تمام نقاط روستایی کشور و بسترسازی و تشویق ماندگاری در روستا با ایجاد اشتغال پایدار نیز مورد توجه است.

پوشاک، کفش و مصنوعات چرمی، صنایع غذایی و تبدیلی تکمیلی کشاورزی، مبلمان و مصنوعات چوبی، فرش دستباف و دستبافته ها، بسته بندی میوه، سبزی، نان، ادویه و خشکبار(صادراتی)، ساخت ماشین آلات و ادوات و مکانیزاسیون کشاورزی)، فرآوری محصولات معدنی، صنایع دستی زیررسته های بخش صنعت را در برنامه توسعه اشتغال روستایی و عشایری شامل می شوند. سهم بخش صنعت از کل منابع این برنامه 10 درصد است.

بر اساس آمار، تعداد 6 هزار و572 طرح در زیر گروه پوشاک، مبلغ 3 هزار و 830 میلیارد ریال تسهیلات موضوع قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری را از محل منابع اختصاص یافته صندوق توسعه ملی و مؤسسات عامل دریافت کرده اند. اشتغال جدید ایجاد شده در این بخش برابر 12 هزار و 380 نفر می باشد.

طبق آمار استان کرمانشاه با 18 درصد بیشترین سهم دریافت مبلغ تسهیلات این قانون را داراست. استان های همدان، آذربایجان شرقی، تهران، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، خوزستان، سمنان، فارس، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، مازندران و خراسان شمالی نیز به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند.

*دستیابی به امنیت غذایی با حمایت از صنایع غذایی تبدیلی و تکمیلی

حمایت از صنایع غذایی تبدیلی و تکمیلی و ایجاد سردخانه نیز در آیین نامه اجرایی قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری مورد توجه قرار گرفته است. حمایت از این بخش برای دستیابی به اهداف خاصی صورت می گیرد. دستیابی به امنیت غذایی از طریق فرآوری و نگهداری محصولات کشاورزی، کمک به کاهش ضایعات محصولات و افزایش ارزش افزوده و بهره وری در بخش کشاورزی، کمک به افزایش صادرات غیر نفتی، توسعه واحدهای فرآوری مدرن در قطب های تولید با هدفگذاری افزایش ارزش افزوده و افزایش توان صادرات، بهینه سازی واحدهای سورت، درجه بندی و بسته بندی در مناطق عمده تولید و ایجاد واحدهای سردخانه ای و تبدیل انبارهای سنتی نگهداری سیب زمینی موجود به انبارهای فنی چند منظوره نگهداری محصولات کشاورزی و کاهش ضایعات در حدود 10 تا 15 درصد از مهم ترین این اهداف هستند.

در حوزه صنایع غذایی تبدیلی و تکمیلی و ایجاد سردخانه، کرمانشاه با 14 درصد بیشترین سهم دریافت تسهیلات این قانون را به نام خود ثبت کرده است. استان های آذربایجان غربی، کرمان، گیلان، فارس، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، مازندران، اصفهان، همدان، ایلام، اردبیل، خوزستان و مرکزی به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند.

بر اساس آمار، تعداد 3هزار و 596طرح در زیر گروه صنایع غذایی تبدیلی و تکمیلی و ایجاد سردخانه، مبلغ 15هزار و 274میلیارد ریال تسهیلات موضوع قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری را از محل منابع اختصاص یافته صندوق توسعه ملی و مؤسسات عامل دریافت کرده اند. اشتغال جدید ایجاد شده در این فعالیت برابر 20هزار و 349نفر می باشد.

*کلام آخر

علاوه بر سهم 45 درصدی بخش کشاورزی و 10 درصدی سهم صنایع، بخش گردشگری 10 درصد، بخش صنایع دستی و فعالیت های فرش دستباف 10 درصد، بخش سرمایه در گردش واحدهای تولیدی مستقر در نواحی صنعتی روستایی و شهرهای زیر ده هزار نفر 10 درصد، بخش فعالیت های خدماتی و فناوری اطلاعات نیز 15 درصد کل منابع اختصاص یافته در برنامه توسعه اشتغال روستایی و عشایری را شامل می شوند.

بوم گردی، گردشگری و طبیعت گردی، خدمات حمل و نقل و لجستیک، خدمات بازرگانی و بازاریابی محصولات کشاورزی و دامی، فناوری اطلاعات (محتوا)، خدمات ورزشی، تعمیر ماشین آلات و ادوات و مکانیزاسیون کشاورزی زیررسته های بخش خدمات را در این برنامه شامل می شوند.

گفتنی ست در سامانه شفافیت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، گزارش تسهیلات پرداخت شده از محل برنامه قانون حمایت از ایجاد و توسعه اشتغال پایدار روستایی و عشایری در سراسرکشور به تفکیک هر استان و پروژه در دسترس عموم قرار دارد و امکان راستی آزمایی وجود دارد.