اطلاعات گمراه‌کننده؛ ویروسی‌تر از کرونا

 به‌گزارش ایسنا، شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان، بشر را با سیل عظیمی از اطلاعات صحیح و غلط روبرو کرده است. بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت؛ با وجود این سونامی اطلاعات، دستیابی به اطلاعات معتبر و به موقع چالش‌برانگیز است. اطلاعاتی نظیر اخبار، اظهارات تأثیرگذار یا یافته‌های پژوهشی تأثیر قابل توجهی در ارتباطات آنلاین دارند و می‌توانند بر رفتار و احساسات افراد تأثیر بگذارند.

به گفته مسئولان سازمان جهانی بهداشت، ما امروز فقط با همه‌گیری کرونا نمی‌جنگیم، بلکه با «اینفودمیک» نیز در حال مبارزه هستیم. «اینفودمیک» یا مواجهه بیش از حد اطلاعاتی، به حجم عظیمی از اطلاعات (بعضی صحیح و بعضی نادرست) گفته می‌شود که پیدا کردن منابع مورد اعتماد و راهنمایی قابل اتکا را برای افراد در زمانی‌که به آن نیاز دارند، دشوار می‌کند. بنابراین آگاهی افراد از صحت منبع اطلاعات دریافتی در زمان مناسب و به شیوه صحیح، تبدیل به یک بحران می‌شود.

با شیوع عالم‌گیری کرونا شایعات و اطلاعات نادرست در حال گسترش است و دستکاری این اطلاعات در فضاهای اطلاع‌رسانی به وفور قابل مشاهده است. این پدیده در شبکه‌های اجتماعی بیشتر و سریع‌تر از ویروس کرونا گسترش یافته است.

پریسا مختاری حصاری و علی منتظری؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات سنجش سلامت پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و بهناز معزی پژوهشگر دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران، در مقاله‌ای به مشکلات مواجهه بیش از حد اطلاعاتی در خصوص ویروس کرونا پرداختند.

اطلاعات گمراه‌کننده، اطلاعات نادرست و غیردقیقی هستند که به طور عمده با اهداف کلاه‌برداری و یا اهداف سوء سیاسی و یا اهداف طنز منتشر می‌شوند. در شرایط همه‌گیری ویروس کرونا، این اطلاعات نادرست می‌توانند ابعاد زندگی افراد به خصوص سلامت روانی افراد را تحت تاثیر قرار دهند.

به گفته نویسندگان این مقاله «اطلاعات نادرست و غیر دقیق درباره تمامی جنبه‌های بیماری نظیر منشا ویروس، عوامل به وجود آورنده، نحوه درمان آن و همچنین نحوه انتقال است و این امر باعث صدمه افراد جامعه شده و پایداری سیستم جهانی سلامت را با خطر مواجه می‌کند و مقابله با عالم‌گیری را دشوار می‌سازد».

از پیامدهای دیگر اطلاعات گمراه‌کننده ایجاد شبه‌علم (Pseudoscience) و علم تقلبی یا جعلی (Fake science) است که عمدتا به دلیل عدم کنترل مطالب و مفاهیم به اشتراک گذاشته‌شده، می‌تواند خطری جدی برای علم به شمار آید. شبه علم؛ به ادعاها، باورها و اقداماتی گفته می‌شود که با عنوان علم ارائه می‌شوند ولی برای انجام آن‌ها از روش علمی استفاده نشده است.

در این مقاله در خصوص نتایج یک مطالعه، آمده است: «در طول یک ماه 361 میلیون ویدئو با واژه‌های «Covid-19» و یا «Covid19» و در حدود 19200 مقاله در Google Scholar از زمان شروع اپیدمی منتشر شده است. همچنی در ماه مارس تقریباً 550 میلیون مطلب با واژه‌های «covid-19»، «covid_19»، «covid19»، «corona virus»، «coronavirus» و یا «pandemic» به اشتراک گذاشته شده است».

این محققان در خصوص اینکه چگونه مواجهه بیش از حد اطلاعاتی موجب نشر اطلاعات گمراه‌کننده می‌شود، می‌گویند: «افزایش دسترسی افراد به تلفن همراه، اینترنت و رسانه‌ها اجتماعی به افزایش چشم‌گیری در تولید اطلاعات و راه‌های دست‌یابی به آن منجر شده است که این فرآیند باعث پیدایش مواجهه بیش از حد اطلاعات شده است. از سوی دیگر با وجود عالم‌گیری یک ویروس حجم عظیمی از اطلاعات تولیدشده در گوشه و کنار دنیا به اشتراک گذاشته می‌شود که فقط بخشی از این اطلاعات صحیح است».

طبق نظر این پژوهشگران، گسترش مواجهه بیش از حد اطلاعاتی، موجب وخامت عالم‌گیری می‌شود. چرا که این مواجهه بیش از حد، امکان دسترسی به منابع و مدارک قابل استناد را برای افراد جامعه و سیاست‌گذاران بهداشتی سخت می‌کند. پیامدهای احساس نگرانی، افسردگی و خستگی و یا تخلیه احساسی در افراد جامعه به وجود می‌آید. فرآیند تصمیم‌گیری، زمانی که تصمیم‌گیری‌های سریع مورد نیاز است، ممکن است با مشکل مواجه شود و زمان کافی برای تجزیه و تحلیل مدارک و منابع به اشتراک‌گذاشته شده در مورد ویروس نباشد. کنترلی بر محتوای آنچه منتشر می‌شود، وجود ندارد. همچنین همه افراد امکان نوشتن و انتشار هر چیزی را دارند.

موارد گفته شده می‌تواند منجر به گسترش فهم نادرست از بیماری کرونا در افراد جامعه گردد و زندگی آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد. نویسندگان این مقاله پیشنهاد می‌کنند که دولت‌ها باید با استفاده از دانش خبرگان این امر، اطلاعات دقیق، معتبر و به موقع را فراهم و در اختیار عموم مردم قرار دهند تا بتوان بیماری‌هایی مثل کووید-19 را به شیوه صحیح و کارآمد مدیریت کرد.

این مقاله در خرداد ماه 1399 در دوماهنامه «پایش» وابسته ‌به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، منتشر شده است.