آتش بدون دود بر دامان جنگل‌های ارسباران

 

به گزارش ایسنا، آفت پروانه دم قهوه‌ای بنا بر تصاویر و خبرهای منتشر شده حدود یک‌ماهی است که بر جان جنگل‌های ارسباران افتاده و در صدد نابودی این جنگل‌ها است. آفتی که بنابر گفته برخی متخصصان و کارشناس  لاروهای آن به طور کامل می‌توانند درخت را عاری از برگ کنند.

اگر چه دلایل متعددی چون رطوبت و دمای مناسب،  میزان بارندگی، غذای کافی،  دخالت‌های انسان، ‌ تعرض به جنگل‌ها، مدیریت غلط و...برای ظهور و طغیان این آفت عنوان شده است اما به گفته عضو سابق هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور دستورالعمل تدوین شده برای مبارزه با این آفت  به مروز زمان رها شده و متاسفانه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نسبت به مسائل گیاه پزشکی کم توجه و بی توجه شده و کنترل آنها در اولویت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور قرار نمی‌گیرد.  

حسن عسکری در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه پروانه دم قهوه‌ای بلوط با نام علمی (Euproctis chrysorrhoea) از سال‌های گذشته در ایران و در مناطق مختلف به خصوص جنگل‌های ارسباران وجود داشته است، اظهار کرد: این آفت یکی از اجزای اکوسیستم‌های جنگلی ایران است و مثل همه موجودات دیگر از گیاه میزبان خود تغذیه می‌کند و مانند هر موجود دیگر نیز دشمن طبیعی دارد.

وی ادامه داد: دشمن این حشره مگس‌ها، زنبورهای انگل، عنکبوت‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها هستند که از این حشره تغدیه کرده و جمعیت آن را در طبیعت متعادل می‌کنند؛ به طوری که این پروانه برگ خوار بلوط در جنگل حضور دارد ولی دشمنان طبیعی جمعیت آن را کنترل می‌کنند و خسارتی که به درختان وارد می کند زیان اقتصادی زیادی ندارد.

عوامل طغیان آفت‌ها؛ ‌قطع درختان و تعرض به جنگل‌ها

عضوسابق هیات علمی موسسه گیاه پزشکی کشور با اشاره به اینکه این حشره در سال ۱۳۸۱ در جنگل‌های ارسباران طغیان کرد، گفت: همیشه در طغیان جمعیت برخی از موجودات خصوصا حشرات ضمن اینکه  عوامل محیطی مانند رطوبت، دما، میزان بارندگی و غذا تاثیر گذار است، عوامل دیگری هم دخیل هستند که گاهی مهمتر از عوامل محیطی و طبیعی‌اند.

به گفته وی دخالت های انسان، ‌ تعرض به جنگل‌ها، مدیریت غلط و ...از جمله عواملی هستند که باعث افزایش جمعیت برخی از حشرات می شوند و آنها را به آفت تبدیل  می کنند.

تراکم درختان بلوط مانع از فعالیت زیاد آفت پروانه دم قهوه ای می شود

این  پژوهشگر کنترل آفات جنگل‌ها و عرصه‌های کشاورزی اضافه کرد: تحقیقات انجام شده در دنیا و ایران نشان داده که وقتی درختان بلوط متراکم و انبوه هستند این حشره نمی‌تواند فعالیت زیادی کند، زیرا شرایط محیطی به نفع این حشره نبوده و تنوع دشمنان طبیعی جمعیت این حشره را مهار می کند. اما  تعرض به جنگل ها و قطع درختان باعث می شود که فضای جنگل بازشده، نورگیری آن افزایش یابد و در نتیجه با افزایش نور،  قند موجود در برگ ها و مواد آلی و مورد نیاز این حشرات بیشتر شود که در نهایت این موضوع قدرت باروری و تکثیر این حشرات را افزایش می دهد؛ به طوری که شکارچیان طبیعی هم نمی توانند با آنها مقابله کنند.

عسکری در ادامه تصریح کرد: وقتی درختان بلوط مورد خسارت شدید این آفت قرار گیرند و برگ آنها از بین برود، این آفت به نقاط دیگری مهاجرت می کند. این آفت معمولا تمایل به مناطقی دارد که درختان از هم فاصله بیشتری دارند و آفتاب بیشتری به درختان می تابد. لاروهای این آفت به طور کامل می توانند درخت را عاری از برگ کنند. پس از تخم ریزی حشرات بالغ،  لاروهای اولیه این حشره از تخم خارج شده و برگ های اطراف لانه خودشان را می خورند. بعد از اینکه بزرگتر می شوند پخش شده و همه درخت را فرا می گیرند. لاروها تعدادی از برگها را به هم چسبانده، اطراف آن تار می تنند. به این طریق  برای خود لانه درست کرده و خود را از دشمنان طبیعی محافظت می کنند. این حشره در سنین بالا زمستان گذرانی می کند و در بهار تبدیل به شفیره می شود. در بهار سال بعد حشرات بالغ بیرون می آیند و پس از جفت گیری، مجددا تخم گذاری می کنند. این حشره در سال یک نسل دارد.

به گفته وی خسارت این آفت فقط به درختان نیست بلکه به دلیل پرزهایی که بر روی بدنش دارد موادی ترشح می کند که به شدت برای انسان و کسانی که در آن منطقه زندگی می کنند آلرژی زاست. البته این پرزها نقش محافظتی برای این حشره دارد.

روش های کنترل آفت پروانه دم قهوه ای

عضوسابق هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در پاسخ به این سوال که چه روش های برای کنترل جمعیت این آفت وجود دارد، گفت: در دهه ۸۰ بر روی بیولوژی و دشمنان طبیعی این آفت کار شد و روش هایی نیز پیشنهاد شد که در راستای حفظ محیط زیست بود. مهمترین این روش ها جمع آوری لانه های لاروی بود. طبق این روش در سال های ۱۳۸۱  و ۱۳۸۲  طغیان این آفت کنترل شد اما اخیرا در استان آذربایجان شرقی منطقه اهر طغیان کرده و حتی به باغات نیز تعرض کرده است. وقتی جمعیت هر حشره ای از کنترل خارج شود از محیط خود خارج شده  و به نقاط دیگری می رود و این باعث شده که باغات گیلاس در منطقه اهر به دلیل این آفت دچار خسارت شوند.

این پژوهشگر حوزه کنترل آفات معتقد است که در درجه اول باید تعادل در اکوسیستم برقرار باشد و این مهم تنها با جلوگیری از قطع درختان و تعرض به جنگل ها و نظارت بر جاده سازی و نظارت بر عملکرد معادن و ... ممکن است.

عسکری همچنین اضافه کرد: دستورالعملی که سال  ۱۳۸۱ برای کنترل آفات تهیه کردیم این بود که از روستاییان کمک گرفته شود تا لانه های لاروی با استفاده از قیچی دسته بلند بریده شود و در کیسه ای جمع آوری شده و به نقاط دور از درختان بلوط برده شود. سپس بر روی این لانه ها تور مرغی کشیده شود. این اقدام باعث می شود که لاروهای داخل لانه به دلیل بی غذایی تلف شوند و از طرفی به دشمنان طبیعی این حشره که در داخل لارو ها هستند، آسیبی وارد نشود.

به گفته وی روش دیگری نیز وجود دارد که در آن از باکتری "باسیلوس تورینژینسیس" استفاده شده و به درختان پاشیده می شود. این باکتری فقط بر این لاروها اثرگذار است و آنها را از بین می برد. همچنین باید این نکته نیز اضافه شود که با مصرف هرگونه سم شیمیایی نیز مخالفیم و این اقدام ممنوع است.

سازمان جنگل‌ها به مسائل گیاه پزشکی بی توجه است

عضوسابق هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور در پایان با اشاره به اینکه  دستورالعمل تدوین شده برای مبارزه با این آفت  به مروز زمان رها شد، گفت:متاسفانه سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور نسبت به مسائل گیاه پزشکی کم توجه و بی توجه شده است. در کشور طغیان آفت های بسیاری داریم اما کنترل آنها در اولویت سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور قرارنمی گیرد.   از طریق موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور طرحی را برای پایش آفات و بیماری ها به این سازمان پیشنهاد دادیم. علی رغم اینکه این طرح در شورای عالی جنگل ارائه شد، اما متاسفانه هیج گونه حمایت و پشتیبانی از این طرح نشد. آفات و بیماری های بخش زراعت و باغبانی توسط سازمان حفظ نباتات و از طریق کلینک های گیاه پزشکی پایش می شود، اما سازمان جنگل ها درخصوص آفات گیاهی هیچ پایشی ندارد و موسساتی که می توانند این اقدام را انجام دهند، مورد حمایت قرار نداده است.