چهارشنبه‌های بی‌قرارِ بورس و فرابورس

 

به گزارش  تسنیم، "اطلاعیه بسیار مهم در خصوص اصلاح ریزساختارهای بازار سرمایه" و "اطلاعیه در خصوص اصلاح بخشی از ریزساختارهای معاملاتی در بورس اوراق بهادار تهران". هر دوی این اطلاعیه‌ها در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته به ترتیب بر روی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی فرابورس ایران و شرکت بورس تهران درج شده‌اند و حکایت از تغییر دوباره قوانین و مقررات مرتبط با معاملات و دادوستد سهام در تالار شیشه‌ای دارند.

در این دو اطلاعیه یک نقطه مهم و مشترک دیگر هم دارند، یکی این که باز هم بدون اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی، دوباره تغییری آنی در معاملات بازار سهام رخ می‌دهد و دیگری این که این اطلاع‌رسانی در پایان آخرین روز معاملات بازار سهام، آن هم در شامگاهی دیگر رخ داده است؛ اولی ساعت 17 و 57 دقیقه و دومی در ساعت 19 و 52 دقیقه.

البته این رویه دیگر به جزئی جدایی‌ناپذیر از بازار سرمایه تبدیل شده است و مانند دستوالعمل کاهش دامنه نوسان که در نیمه شب آخرین روز معاملاتی یک روز زمستانی، در تعطیلات آخر هفته منتشر شد(این دستورالعمل روز جمعه همان هفته توسط وزیر اقتصاد لغو شد)، حالا تعطیلات آخر هفته‌ای دیگری از راه رسیده است و باز هم سرمایه‌گذاران در بازار سهام شاهد ابلاغ قوانین جدید و یک‌شبه دیگری هستند.

این رویه "ناصواب" در حالی به جزء تفکیک ناپذیری از معاملات بازار سرمایه تبدیل شده است که دستمایه نقد سرمایه‌گذاران بازار سهام در فضای مجازی نیز شده، و این گونه استنباط می‌شود که "از ابلاغ شبانه و آخر هفته‌ای مصوبات و دستورالعمل‌های معاملات در بازار سرمایه فقط می‌شود نتیجه گرفت که متومیان بازار سهام می‌دانند که قوانین‌شان قابل دفاع نیست؛ از این رو شبانه و در آستانه تعطیلات آخر هفته اقدام به تصویب و ابلاغ این قبیل قوانین می‌کنند."

قوانین جدید چه می‌گویند

جدای از این نقد جدی و قابل تامل به نحوه تصمیم‌سازی، تصویب و ابلاغ قوانین در بازار سرمایه که این‌گونه رفتار همواره با حواشی زیاد و همچنین اعتراض و نقد سرمایه‌گذاران در این بازار همراه بوده است و گاها به دخالت وزیر اقتصاد نیز انجامیده، نگاهی می‌اندازیم به تازه‌ترین قوانین و تغییرات شبانه ابلاغ شده در بازار سهام.

بر اساس این تغییرات که جزئیات آنها در سایت‌های فرابورس ایران و شرکت بورس تهران قابل دسترسی است، در قوانین جدید در تغییرات 20 درصدی، نماد شرکت‌ها به جای 60 دقیقه، یک روز متوقف می‌شود. این در حالی است که پیش از این اطلاعیه شفاف‌سازی اختیاری بود و از این به بعد و به استناد قانون جدید الزامی می‌شود. اگر هم اطلاعیه‌ای منتشر نشود حجم مبنا برای یک دوره 10 روزه دو برابر عدد فعلی می‌شود.

همچنین مطابق قوانین جدید در توقف نمادها برای کنفرانس، حداکثر زمان توقف از 2 روز 4 روز می‌شود. ضمن این که اگر به سوالات کنفرانس درست جواب داده نشود برای 10 روز حجم مبنا 3 برابر وضعیت قبل خواهد بود.

علاوه بر این در بازگشایی‌های بدون محدودیت نوسان، پیش از این حجم مبنا یک بود که از این پس و به استناد قوانین جدید حجم مبنای عادی لحاظ می‌شود؛ و این که سهام شرکت‌ها وقتی در گره معاملای می‌روند که در 5 جلسه معاملاتی اخیر خود، متوسط حجم معاملات آنها کمتر از 5 درصد حجم مبنا باشد.

نامه سهامداران به وزیر اقتصاد

همان‌گونه که اشاره شد این تغییرات که عصر چهارشنبه گذشته‌ و شامگاه یک روز سرد و بارانی بهاری به شرکت‌های بورس و فرابورس ابلاغ شد، در همان بدو اعلام با موجی از انتقادات و موضع‌گیری‌های منفی فعالان بازار سرمایه همراه شد. تا جایی که عده‌ای از سهامداران و کارشناسان به وزیر اقتصاد نامه‌ای بدین شرح نوشتند و آن را در فضای مجازی منتشر کردند:

جناب آقای دژپسند

وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی

سلام علیکم

احتراما به استحضار عالی می‌رساند همان‌طوری که در جریان هستید تغییرات ناگهانی مقررات حاکم بر بازار بورس، سهامداران خرد این بازار را کلافه کرده و اندکی بی‌تدبیری کافی است تا این بازاری که تازه رونق گرفته با فرار سرمایه مواجه گردد.

بلاشک اگر نبود رونق بازار بورس، تورم سال  1398 در سطح کشور بیش از 200 درصد می‌شد و این بازار سرمایه بود که  کشور را از یک ورشکستگی اقتصادی نجات داد.

حال عده‌ای از عزیزان حاضر در راس سازمان بورس، بدون در نظر گرفتن سیاست‌های کلان دولت و اوضاع بد اقتصادی جهان، آگاهانه یا ناآگاهانه درصدد فراری دادن نقدینگی از بازار بورس هستند که اگر این اتفاق رقم بخورد، سیل نقدینگی  متواری از بورس، اقتصاد کشور را فلج خواهد کرد.

دستور حضرتعالی در لغو مصوبه محدودیت دامنه نوسان روزانه به 2 درصد، با استقبال گرم سهامداران مواجه گردید، لیکن متولیان سازمان بورس اصرار دارند با تصمیم لجوجانه دیگر این تصمیم خود را در لباسی دیگر عملیاتی کنند.

جناب آقای وزیر

آخرین تصمیم سازمان بورس در تعلیق 5 روزه نماد شرکت‌هایی که 50 درصد رشد داشته‌اند، در حقیقت همان رساندن میانگین رشد سهام حداکثر به 3 درصد است. چون اگر سهام شرکتی در  11روز (با احتساب یک روز تعلیق در رشد 20 درصدی) 50 درصد رشد نماید و 5 روز دیگر تعلیق شود، میانگین رشد آن به 3 درصد کاهش خواهد یافت.

البته این تصمیمات لجوجانه که با اسم حمایت از بازار سرمایه  صورت میگیرد  همیشه بصورت یکطرفه  اعمال شده و در سقوط 20 درصدی و حتی 50 درصدی بازار، اثری از تعلیق نمادها ندیده‌ایم.

با عرض مراتب فوق، خواهشمند است ضمن صدور دستور ابطال مصوبه  اخیر ،  دستور فرمائید با اصلاح  ساختار سازمان  بورس، ترتیبی اتخاذ گردد که  نمایندگان  سهامداران خرد نیز در  تنظیم مقررات بازار سرمایه  دارای حق رای و نظر باشند تا  تصمیمات متخذه از حداکثر عقلانیت و تدبیر برخوردار باشد.

متأسفانه در تصویب مقررات جدید نگاه کارشناسانه و عمیقی دیده نمی‌شود و تغییرات مکرر قوانین معمولا پس از یک رشد خوب در شاخص بورس به یک رویه معمول برای نهاد ناظر و متولی بازار سرمایه تبدیل شده و اغلب بر اساس نگرش سلیقه‌ای بر روند معاملات واتفاقات در بازار تعبیر می شود که باعث نگرانی فعالان بازار و در نهایت التهاب در بازار معمولا درابتدای شروع معاملات هفتگی می شود.

در هر حال با توجه به عدم تأثیر این گونه مقررات و ضوابط در کاهش هیجانات بورس درطول ماه های گذشته و پیش بینی بازدارنده بودن آن دردرازمدت در تقویت جذب نقدینگی به بازارسرمایه؛ انتظارمی رود نهاد متولی و دست‌اندرکاران بازار ضمن تعامل با سایر ارکان و جلب نظرکارشناسان و فعالان بازار و تکیه و تأکید بر خرد جمعی، مقررات را تغییر و ابلاغ نمایند.

این موجب می شود تا در بلندمدت تغییرات انجام شده تأثیر منفی در بورس نداشته و در کوتاه مدت هیجانات و التهاب بازار کنترل شود و رونق بورس را در پی داشته باشد، در ضمن به شفافیت و کارایی بیشتر بازار کمک می کند.

کارشناسان چه نظری دارند؟/ نقدی بر قوانین جدید بازار سرمایه

این که سازمان بورس به افزایش قیمت برخی از نمادها واکنش نشان داده، دغدغه درست و قابل درکی است و طبیعتاً دنبال راهکارهایی است که جلوی افزایش بی‌رویه و بدون منطق قیمت برخی از نمادها گرفته شود؛ اما در این خصوص و در نحوه اجرای قوانین جدید چند تذکر توسط کارشناسان قابل بیان است:

- اتخاذ هر تصمیم و راهکار می‌بایستی متکی بر نظر فعالان بازار سرمایه باشد، در حالی که در مورد اخیر این اتفاق نیفتاده است.

- این دستورالعمل که باز هم در پایان هفته منتشر شده و به سرعت اجرا خواهد شد، ناقض روح اعتماد در بازار سرمایه است!

- موضوع دیگر این است که راهکارهای اتخاذ شده عمدتا خطی و یک طرفه است؛ به این معنا که دیدگاه صفر و یکی بر تصمیمات غالب است. در حالی که بایستی ارتباط معنی‌داری بین حجم ‌مبنا، درصد شناوری و میزان ارزش بازار نماد وجود داشته باشد.

- بایستی از ظرفیت‌های تعریف شده در قوانین در جهت کنترل بازار استفاده شود تا در زمان‌های افت بازار، کلیت بازار آسیب نبیند.

- تعداد زیادی از نمادها وجود دارند که سهام آنها پتانسیل افزایش شناوری را دارا می‌باشند، بدون این که آسیبی به کنترل سهامدار عمده آنها وارد شود؛ اما متاسفانه این موضوع با وجود مزایایی که دارد، همواره نادیده گرفته می‌شود.

- مواردی مانند لزوم احیای اجبار شرکت‌ها به اعلام EPS که بسیار مورد قبول و اقبال سهامداران می‌باشد و دید مناسبی را به سرمایه‌گذاران برای ارزیابی سهم می‌دهد، متاسفانه مدت مدیدی است به حیطه فراموشی سپرده شده است.

- مطابق قانون جدید که ناظر بازار اگر دلایل را قانع کننده نداند، حجم مبنا را افزایش می‌دهد، این کار دقیقا دخالت در روند بازار است و می‌تواند سلیقه افراد را در روند بازار دخیل کند. از همه مهمتر این که این کار در هیچ کجای دنیا سابقه ندارد!

چند پرسش جدی

به باور کارشناسان تغییرات شبانه، غیرضروری و غیرمفید در قوانین و دستورالعمل‌های بازار سهام در حالی این روزها نمود پیدا کرده است که باید به این پرسش جدی پاسخ داده شود:

- با توجه به حجم نقدینگی وسیعی که به سمت بازار سرمایه سرازیر شده است، متولیان امر چه راهکاری را برای جذب این نقدینگی اندیشیده‌اند؟ حجم بازار طی یک سال گذشته به حدود 3 برابر افزایش پیدا کرده است، در حالی که تامین مالی با حذف تجدید ارزیابی‌ها به یک سوم کاهش پیدا کرده، و لازم است که در اعطای مجوز افزایش سرمایه ها هم تسریع و هم تسهیل شود.

- اگر متولین بازار سرمایه از حجم مبنا به عنوان یک عنصر مطلوب دفاع نمی‌کنند، پس چرا مطابق قوانین جدید، شرکت‌ها را تهدید به افزایش چند برابری حجم مبنا می‌کنند؟ نتیجه‌ای که از قوانین جدید می‌توان گرفت این است که متولیان امر نسبت به اثرات منفی حجم مبنا آشنایی دارند و به همین دلیل است که از آن به عنوان یک اثر تنبیهی از آن استفاده می‌کنند!

- توقف نمادهای معاملاتی به مدت یک روز و چهار روز مطابق قوانین جدید چه کمکی به بازار سرمایه می‌کند؟ توقف یک ساعته نماد چه کمکی کرد که حالا مدت زمان آن را افزایش داده‌ شده است؟ این اتفاق چیزی جز کُند شدن جریان گردش نقدینگی در بازار به همراه ندارد.

قوانین جدید در تضاد با تصمیمات دولت

نکته قابل توجه دیگر در خصوص شرایط این روزهای بازار سرمایه و همچنین تصمیمات و برنامه‌های ویژه دولت برای سال 99 در حوزه بازار سرمایه این است که هر چند نقدینگی قابل توجهی که به بازار سهام آمده، فرصت مناسبی برای اقثتصاد کشور است، اما باید تصمیمات درست و مناسبی نیز برای کنترل و مهار این نقدینگی گرفته شود.

البته بخشی از این تصمیمات، افزایش شمار عرضه‌های اولیه بویژه شرکت‌های بزرگ در بازار سهام است که با عرضه اولیه سهام سرمایه‌گذاری صبا تامین طی چند روز گذشته و همچنین درج نماد سهام شرکت‌هایی بزرگی همچون سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی(شستا) متولیان بازار سرمایه نشان داده‌اند به این مهم توجه داشته و از این بابت اقدام‌شان قابل تقدیر است.

از سوی دیگر با توجه به سرازیر شد نقدینگی قابل توجه از سایر بازارها به سمت بازار سهام، دولت تصمیم جدی برای عرضه‌های خود در بورس و فرابورس در سالجاری دارد که با این کار هم روند خصوصی‌سازی شتاب خوبی می‌گیرد و هم این که تامین مالی مناسبی بویژه در بحث کسری بودجه برای دولت انجام می‌شود. بنابراین با تصویب و اجرای تصمیمات ناپخته و یک‌شبه، بدون شک فرار نقدینگی از بورس رخ می‌دهد که در تقابل با سیاست‌های دولت بویژه در خصوص کنترل نقدینگی و فروش حجم بالایی از سهام دولت در بازار سهام است.

شاید آخرین جلسه شاپورِ بورس

نکته دیگر در خصوص تصویب و ابلاغ تغییرات جدید در معاملات سهام بورسی و فرابورسی که قرار است از روز دوشنبه هفته پیش‌رو اجرایی شود اینست که برخی کارشناسان جلسه اخیر هیئت مدیره سازمان بورس را که به تصویب و ابلاغ این قوانین منجر شده، آخرین جلسه شاپور محمدی در مستند ریاست سازمان بورس می‌دانند و معتقدند با تایید استعفای وی از این سمت، به احتمال زیاد حسن قالیباف اصل که در روزهای نه چندان دور ریاست شرکت بورس تهران را به مدت طولانی بر عهده داشته، جایگزین وی خواهد شد و حیات بازار سرمایه نیز با این تغییر وارد مرحله تازه‌ای خواهد شد ...