مردم فریب دستگاه‌های فلزیاب را نخورند

بانکداری ایرانی  ـ عضو هیات علمی دانشگاه تهران سرمایه‌گذاری ملی را برای اکتشاف معادن و نوسازی تجهیزات معادن فعال از مسئولان خواستار شد و تاکید کرد: اکتشاف معدن کاری علمی است و افراد فریب دستگاه‌های فلزیاب را نخورند.

دکتر گلناز جوزانی کهن در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این‌که بخشی از مشکلات اقتصادی ایران به دلیل اتکای اقتصاد بر صادرات تک محصولی (ترکیبات هیدروکربوری) و وجود نقدینگی بالاست که هم‌اکنون عمدتاً در بازار مسکن، ارز و بورس سرمایه‌گذاری می‌شود که این خود شروع برخی معضلات اقتصادی است، اظهار کرد: می‌توان با توزیع اوراق مشارکت به سمت سرمایه‌گذاری ملی برای اکتشاف معادن جدید و نوسازی تجهیزات معادن فعال حرکت کرد.

عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران با بیان اینکه بر مبنای اظهارات شفاهی معاونت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران هنوز دز ۹۰ درصد از مساحت ایران اکتشاف انجام نشده است، افزود: از مساحت یک میلیون و ۶۴۸ هزار و ۱۹۵ کیلومتر مربع ایران تنها ۱۰ درصد آن تحت عملیات اکتشافی قرار گرفته است.

وی همچنین با بیان اینکه نقدینگی‌ها باید به سوی معادن سوق پیدا کند، افزود: هم اکنون تجهیزات معادن فرسوده و نیازمند بازسازی است و باید از تجهیزات و تکنولوژی‌های نوین استفاده شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان این‌که هم‌اکنون اقتصاد ایران عمدتاً تک محوری و برپایه فروش نفت و گاز است، خاطر نشان کرد: ایران به جز الماس برای سایر مواد معدنی اعم از فلزی و غیر فلزی پتانسیل زیادی دارد.

جوزانی کهن ادامه داد: ایران از نظر زمین‌شناسی پوسته جوانی دارد و شرایط تشکیل الماس را ندارد و این سنگ قیمتی در پوسته‌های قدیمی زمین مانند مناطقی از سیبری و آفریقای جنوبی یافت می‌شود.

وی با بیان این‌که ایران پتانسیل فراوانی برای مس، آهن، سرب، روی و حتی طلا دارد، افزود: بخشی از ذخایر طلای کشور در دو منطقه موته اصفهان و زرشوران تکاب است که در منطقه زرشوران پس از پایان اکتشافات و عملیات اجرایی از سال ۱۳۹۳ در مرحله بهره‌برداری قرار گرفته است.

این مهندس معدن با گرایش اکتشاف دانشگاه تهران با بیان این‌که ایران از پتانسیل خوبی برای تأمین خاک رس که بیش از ۱۵۰ کاربرد صنعتی دارد، برخوردار است، گفت: خاک رس در مناطقی از خراسان جنوبی، فارس و منطقه زنوز در آذربایجان شرقی به فراوانی یافت می‌شود.

جوزانی با بیان این‌که از خاک رس در صنایع مختلف به عنوان جاذب استفاده می‌شود، ادامه داد: درخشندگی کاغذهای سفید ناشی از اضافه شدن خاک رس است؛ چه بسا که پیش از این کاغذها به علت استفاده نکردن از خاک رس کاه‌ی بودند. نوک مداد هم مخلوطی از گرافیت و رس است. گرافیت فرمی از کربن است که بسیار نرم بوده و قابل نوشتن به تنهایی نیست (مرتب خواهد شکست)، اما با اضافه کردن خاک رس به گرافیت، مدادهایی با سختی متفاوت و انواع آن نظیر HB حاصل می‌شود.

وی با اشاره به کاربرد رس در صنایع آرایشی و بهداشتی، گفت: به‌علت چسبندگی، خاک رس در ماسک صورت هم استفاده می‌شود. هم‌چنین خاک رس می‌تواند با رادیکال‌های آزاد و فلزات سنگین موجود در بدن پیوند تشکیل دهد و سپس آن‌ها را از بدن دفع کند که هم‌اکنون از این خاصیت برای تهیه دارو در دنیا استفاده می‌شود؛ اما هنوز در ایران در این زمینه از خاک رس استفاده‌ای نمی‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه خاک رس کَریر (حامل) خوبی برای داروهاست، ادامه داد: دارو از بلع تا باز شدن زمان می‌برد که خاک رس با باند شدن با دارو زمان مناسب باز شدنی برای دارو در معده را ایجاد می‌کند، بدین ترتیب می‌توان با فرآوری و تبدیل خاک رس به محصولات کاربردی در صنعت، ارزش افزوده خاک رس را افزایش داد.

جوزانی با اشاره به کاربرد خاک رس در صنعت ساخت سرامیک در ادامه تصریح کرد: در صنایع ساخت سرامیک و تهیه آجرنسوز (شاموت) هم خاک رس کاربرد دارد.

وی با بیان این‌که همه معادن ایران تنها در ۱۰ درصد مساحت کشور واقع هستند، گفت: برای ۹۰ درصد معدن کشف نشده می‌توان با توزیع اوراق مشارکت با استفاده از سرمایه مردم معادن را کشف و به بهره‌برداری رساند و مردم در سوددهی آن شریک باشند.

این مهندس معدن با گرایش اکتشاف دانشگاه تهران با بیان این‌که در کشور فارغ‌التحصیلان فراوانی با تخصص اکتشاف و استخراج معدن، زمین‌شناسی و نقشه‌برداری وجود دارد، افزود: متأسفانه این افراد به‌علت به کار گرفته نشدن، بیکار و ناگزیر به مهاجرت هستند، در حالی که معدن حوزه بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی است.

جوزانی با تأکید بر ضرورت استفاده از دانش و تجربه اساتید در حوزه معدن در ادامه این اقدام را در خارج شدن اقتصاد ایران از تک محصولی سودمند دانست و خاطرنشان کرد: از دیگر مشکلات در حوزه معدن خام فروشی است.

وی با بیان این‌که برای باز شدن معدن به تجهیزات و زیرساخت‌های متعددی چون جاده، برق، آب و تأسیسات و فضای فیزیکی چون سوله و کارگاه نیاز است، ادامه داد: هم‌اکنون به علت کارهای غیر علمی و اینکه معدن زیرزمینی یا رو باز طراحی شود، از نظرات اساتید استفاده نمی‌شود؛ این در حالی است که درصد افت و از دست دادن مواد معدنی در معادن ما به‌علت به کار گرفتن روش‌های غیر اصولی زیاد است.

جوزانی با بیان این‌که برای افزایش درجه خلوص باید از دانش فنی، تجهیزات و تکنولوژی نوین استفاده شود، افزود: میزان استهلاک تجهیزات معادن بسیار زیاد است؛ از این رو باید مدام نو شوند، اگر چنین نشود به سمت خام فروشی و کاهش نقدینگی می‌رویم.

وی با بیان این‌که اگر نقدینگی مردم به سمت معادن با سود تضمین شود، اقتصاد کشور از تک محوری خارج می‌شود و به سمت سبدی از انواع مواد معدنی حرکت می‌کند، افزود: کشورهای مطرح در تولید مواد معدنی در سال ۲۰۱۸، کشورهای چین، آفریقای جنوبی، استرالیا (در آهن و طلا)، ایالات متحده آمریکا، شیلی و برزیل بوده‌اند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، مهم‌ترین علت را پهناور بودن این کشورها دانست و گفت: ایران از نظر زغال سنگ و آهن و مس و سرب ذخایر خوبی دارد، به طوری‌که معدن مس سرچشمه کرمان شهرت جهانی دارد و به عنوان یک مثال تیپیک از معدن مس پورفیری در کتب دنیا تدریس می‌شود.

وی با بیان این‌که چین دارنده رتبه نخست جهانی برای ۱۲ نوع ماده معدنی است، یادآور شد: چنانچه به کمک تجهیزات و دانش فنی بتوانیم محصولات خالص‌تری تولید کنیم، ارزش افزوده بیشتری هم خواهد داشت.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان این‌که طلا و نقره همراه مس است، گفت: به لحاظ ژئوشیمیایی در ۱۹ تیپ از انواع تیپ‌های طلا، این دو عنصر همراه با هم وجود دارند.

وی افزود: معادن سرب و روی ایران دو تیپ هستند؛ نوعی با نقره کم و نوعی با میزان نقره زیاد هستند که می‌توان از آنها در کنار محصول اصلی (سرب)، شمش نقره نیز استحصال کرد.

جوزانی با اشاره به شهرت جهانی معدن فیروزه نیشابور و کیفیت فیروزه این منطقه، افزود: عقیق هم در استان اصفهان و گلستان وجود دارد، اما عقیق منطقه یمن و بدخشان افغانستان نیز شهرت جهانی دارند.

وی با تأکید بر ضرورت وجود واحد تحقیق و توسعه (R&D) در معادن کشور، خاطرنشان کرد: هر معدنی عمر مفیدی به لحاظ ذخیره و تناژ دارد که باید در این مدت تحقیقات لازم انجام شود.

این استاد دانشگاه، با بیان این‌که نباید اکتشاف را در هیچ مرحله‌ای متوقف کرد، تصریح کرد: باید ارتباط میان معدن و دانشگاه‌های کشور تقویت شود تا با استفاده از تجهیزات و دانش روز دنیا هزینه اکتشاف و بهره‌برداری از معادن کشور کاهش یابد.

جوزانی با اشاره به وجود سد باطله در همه معادن، گفت: با نمونه‌برداری از مواد موجود در این سد مشخص شد بخش عمده‌ای از ماده معدنی اصلی و با ارزش در این سد وجود دارد؛ از این‌رو باید به سراغ روش‌های علمی نوین در دانشگاه‌ها رفت تا میزان هزینه و افت ماده معدنی کاهش یابد.

وی با بیان این‌که بهره‌برداری از معادن در درازمدت سودآور است، گفت: تشکیل معادن به شرایط زمین‌شناسی مربوط می‌شود؛ گسل‌ها که به ترک خوردگی دچار می‌شوند، مواد معدنی تیپ رگه‌ای در درز و شکاف ایجاد می‌شود و با کاهش فشار کمپلکس حاوی کانی فلزدار شکسته و حجم سیال زیادی با ذخیره رگه‌ای با عیار مناسب حاصل می‌شود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان این‌که دستگاه‌های فلزیاب و غیر علمی در کشف معادن مؤثر نیستند، افزود: هم‌اکنون در کانسارهای طلا، طلا با چشم دیده نمی‌شود و به صورت میکرو نیز با عیار حداکثر چند ppm موجود است. اما افراد غیر متخصص پیریت را که به اسم طلای ابلهان مشهور است، با طلا اشتباه می‌گیرند. پیریت یا همان سولفید آهن با فرمول شیمیایی FeS2 است که رنگ زردی دارد و سیستم تبلور مکعبی دارد و از لحاظ ظاهری کاملاً شبیه طلا است. حقیقت این است که در شبکه FeS2 طلا وجود دارد، اما سختی زیاد این کانی (۵ در مقیاس سختی موهس) برای آزاد کردن طلای آن، مصرف انرژی زیادی را می‌طلبد که مقرون به صرفه نیست.

وی با اعتقاد به این‌که اکتشاف معدن کاری علمی است و افراد فریب دستگاه‌های فلزیاب را نخورند، خاطرنشان کرد: اکتشافات بر پایه دانش شیمی، فیزیک و زمین‌شناسی است (ژئوفیزیک و ژئوشیمی)؛ البته برای اکتشاف معدن باید به دورسنجی نیز احاطه علمی کافی داشت.

وی با بیان این‌که تا پیش از تشکیل نظام مهندسی معدن در کشور مهندس‌های معدن اشتغال و وضعیت مناسبی نداشتند، ادامه داد: این سازمان به همت مهندس ناصرنیا با دو هدف اشتغالزایی برای مهندس‌های معدن و ورود دانش فنی به‌روز و استفاده صحیح از دانش این قشر تحصیل‌کرده در معادن تشکیل شد و به این ترتیب گام مهمی در جهت اشتغالزایی و به‌روز کردن دانش فنی در معادن برداشته شد.