سیل گلستان؛ آغازی که پایان ندارد

بانکداری ایرانی  ـ باران رگباری مداوم توام با طوفان در آخرین روزهای سال 97 که تمام گلستان را در برگرفت باعث طغیان رودخانه ها و سرریز سدها و به تبع آن بروز سیلاب از شرق این استان شد و در ادامه بخش های وسیعی از منطقه بویژه در شمال و شمال غرب را هم به زیر آب برد.

به گزارش ایرنا، بر اثر این بارندگی کم سابقه و با گذشت نزدیک به 20 روز؛ هنوز بخش هایی از استان گلستان بویژه در حوزه شهرستانهای آق قلا و گمشان در زیر آب است و باتوجه به استمرار روان آبها گویی پایانی بر این حادثه قهری وجود ندارد.

بارندگی ها که عمدتا در 27 و 28 اسفند 97 و بیشتر در شرق گلستان و شهرستانهای گالیکش، مینودشت، کلاله و رامیان رخ داد پس از سر ریز کردن سدهای بوستان و گلستان ابتدا گنبدکاووس را درگیر کرد و در ادامه به صورت بسیار گسترده تر شهرستان های آق قلا و گمیشان در غرب گلستان را به زیر آب برد.

مطابق داده های هواشناسی؛ کمینه و بیشینه بارندگی در نقاط مختلف گلستان بین 74 تا 353 میلی متر باران بوده است. 

برای مقایسه این حجم از بارش باید بدانیم میانگین بارندگی سالیانه گلستان 450 میلی متر است اما طی مدت زمان کمتر از 48 ساعت در برخی ارتفاعات استان حدود 350 میلی متر بارش گزارش شد که با ذوب کردن برف قبلی این مناطق باعث ایجاد حجم وسیعی از روان آبها شد. 

این بارش ها باعث سرریز شدن تمام سدهای بزرگ گلستان و طغیان رودخانه های مهم شمال کشور شد و از آنجا که مسیر حرکت آن از شرق به غرب استان است؛ گستره بسیار وسیعی از منطقه را در برگرفت. 

* سفر مقامات ارشد دولتی و نظامی به گلستان 

تخریب گسترده زیرساخت های گلستان و تلفات و آسیب های وارده به مردم در آغازین روزهای سال نو باعث شد مقامات مختلف کشوری و لشگری با سفر به استان از نزدیک در جریان مسائل و مشکلات قرار گیرند.

رییس جمهور در ابتدا معاون اول خود را به گلستان فرستاد و اسحاق جهانگیری روز سوم فروردین 98 با تنی چند از مقامات دولت از جمله وزیران راه و شهرسازی، بهداشت، جهاد کشاورزی و نیرو به میان سیل زدگان رفتند.

جهانگیری در این سفر و در نشست شورای مدیریت بحران گلستان؛ مناف هاشمی استاندار را به دلیل غیبت در حوزه ماموریت هنگام حادثه برکنار کرد و از عزم جزم دولت برای رسیدگی فوری به مشکلات و مهار بحران سخن گفت.

دکتر روحانی رییس جمهوری هم روز هفتم فروردین سال 98 در مناطق سیل زده گلستان حضور یافت.

وزیر کشور؛ تعدادی از مقامات دولت و وزرا از جمله نوبخت رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی، علوی وزیر اطلاعات، واعظی رییس دفتر ریاست جمهوری، اردکانیان وزیر نیرو، حجتی وزیر جهاد، نمکی وزیر بهداشت و درمان، اسلامی وزیر راه و شهرسازی و تابش رییس بنیاد مسکن، رییس جمهوری را همراهی می کردند.

دکتر روحانی به مردم وعده داد که تا آخر حادثه در کنار سیل زدگان خواهند ماند.

همچنین علی لاریجانی رییس قوه مقننه با سفر به استان گلستان به سیل زدگان اطمینان داد دولت و مجلس مشکلات آنها را در کوتاه ترین زمان ممکن رسیدگی می کنند.

در پی سفر مقامات دولت مقرر شد عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور تا پایان بحران گلستان در استان بماند و شخصا مسائل را هماهنگی و مدیریت کند.

همچنین حجت الاسلام محمد قمی رییس سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان نماینده رهبر معظم انقلاب و فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی به عنوان نماینده رییس جمهور سفرهای جداگانه به استان گلستان داشتند. 

سرلشکر محمد باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح، سرلشکر محمد علی جعفری فرمانده کل سپاه، سرلشکر عطاالله صالحی جانشین رییس ستادکل نیروهای مسلح، سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش، امیر کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش، دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش، سردار حسین سلامی جانشین فرمانده کل سپاه، ایوب سلیمانی جانشین ناجا، غیب پرور رییس سازمان بسیج، سردار حسین اشتری فرمانده نیروی انتظامی و علی اکبر پورجمشیدیان معاون هماهنگ کننده نیروی زمینی سپاه از جمله برخی مقامات نظامی بودند که با سفر به گلستان و گسیل نیروهای تحت امر در سطح منطقه به امور سیل زدگان رسیدگی می کنند.

همچنین سعید محمد فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا سپاه پاسداران با نیروهای تحت امر خود به محل عزیمت و همچنان سرگرم امدادرسانی بویژه در حوزه لایروبی مصب رودخانه ها هستند. 

بطحایی وزیر آموزش و پرورش، پرویز فتاح رییس کمیته امداد، وحید قبادی دانا رییس سازمان بهزیستی نیز برای رسیدگی به مشکلات مددجویان و دانش آموزان سیل زده به استان گلستان سفر کردند.

* امکانات ارسال شده و کمک های مردمی به مناطق سیل زده گلستان

حضور تیپ 230 شهید اسدالله متاجی گرگان در منطقه سیل زده آق قلا و تیپ 130 بجنورد از خراسان شمالی با مدیریت قرارگاه عملیاتی لشگر 30 منطقه سیل زده گمیشان برای امداد رسانی و همراه آوردن 120 دستگاه نفر بَر، لودر، بیل مکانیکی، بلدوزر، خودرو، آمبولانس، امکانات پزشکی، دو هزار تخته پتو، 15 هزار قوطی کنسرو و چندین هزار بطری آب و برپایی بیمارستان صحرایی و نانوایی سیار در آق قلا توسط ارتش بخشی از جمله بخشی کمک های ارسالی به منطقه است.

اعزام امکانات فنی، درمانی و نیرویی تیپ 45 مهندسی جواد الائمه لشکر 25 کربلا، معاونت مهندسی سپاه نینوا، نیروی زمینی و قرارگاه خاتم الانبیا به منظور شتاب بخشیدن به هدایت آبگرفتگی و بازگشایی کانال و مسیر رودخانه گرگان رود و امدادرسانی دیگر امکانات و تجهیزات ارسالی است.

برپایی بیمارستان صحرایی نیروی زمینی سپاه در مناطق سیل زده گلستان با تجهیزات کامل درمانی و نیروهای متخصص و استقرار چند فروند بالگرد ارتش، سپاه و جمعیت هلال احمر در فرودگان گرگان برای امدادرسانی و نجات محصور شدگان از سیل و آبگرفتگی نیز از این جمله است.

ارسال کمک های مردمی از اقصی نقاط کشور حتی مناطق زلزله زده کرمانشاه و بکار گیری حدود 700 دستگاه خودرو سنگین ویژه بازگشایی راهها و انتقال دستگاه لایروب از جنوب کشور و گیلان به گلستان توسط ارتش برای لایروبی مصب رودخانه ها نیز روند امدادرسانی در استان را شتاب بخشیده است.

کمک بیش از 130 میلیارد ریالی هموطنان به سیل زدگان گلستان از طریق حساب بانکی جمعیت هلال احمر نیز نه تنها بار دیگر حس نوع دوستی هم میهنان را جلوه داد بلکه اطمینان ملت به نهادهای رسمی را ثابت کرد.

* وعده های داده شده مسوولان برای جبران خسارات سیل در گلستان

بنیاد مسکن مصوب کرده برای ساخت مسکن در شهر 500 میلیون ریال و 120 میلیون ریال کمک بلاعوض و در روستا 400 میلیون ریال وام به همراه 100 میلیون ریال کمک بلاعوض، برای تعمیر هر مسکن 150 میلیون ریال و 40 میلیون ریال کمک بلاعوض و 50 میلیون ریال کمک بلاعوض معیشتی پرداخت شود.

تامین ملزومات آموزشی و نوشت افزار و اختصاص 60 کانکس برای جایگزینی مدارس آسیب دیده از سیل و اختصاص سه هزار و 600 نیمکت و صندلی برای راه اندازی کلاس های موقت درس و ساخت 10 مدرسه تخریبی در گلستان وعده بطحایی وزیر آموزش و پرورش در سفر به گلستان و سرکشی از مدارس به زیر آب رفته بود.

توزیع روزانه 10 تا 30 هزار کیلو علوفه دامی رایگان میان دامداران تا رفع کامل آبگرفتگی از منطقه و پرداخت تسهیلات کم بهره و ارزان قیمت دولتی به هر واحد صنفی خسارت دیده از سیل تا سقف 450 میلیون ریال و اختصاص یک میلیارد ریال برای مددجویان کمیته امداد، پرداخت تسهیلات قرض الحسنه با بازپرداخت پنج ساله به عشایر خسارت دیده با ضمانت زنجیره ای خود عشایر و اهدای چهار هزار سری لوازم خانگی به خانواده‎های سیل‎زده گلستان از سوی ستاد اجرایی فرمان امام خمینی از جمله دیگر مصوبات حمایتی دستگاههای ذیربط است.

وزیر صمت هم در سرکشی از شهرک صنعتی آق قلا گفت که دولت خسارت وارده به تولیدکنندگان گلستان را جبران می کند.

* تلفات و خسارات سیل در گلستان 

باوجود اخطاریه هواشناسی و پیش بینی های قبلی؛ سیل گلستان جان 8 نفر از اهالی این استان را گرفت همچنین خسارات گسترده ای به بخش های مختلف منطقه وارد کرد.

به گفته مسوولان برآورد اولیه خسارت وارده به بخش کشاورزی گلستان 12 هزار میلیارد ریال است که باتوجه به زیرآب بودن بخش های زیادی از منطقه این خسارت قابل افزایش است.

همچنین به گفته مدیر کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای گلستان؛ سیل به بیش از 50 کیلومتر از راههای استان افزون بر یک هزار میلیارد ریال خسارت وارد کرد.

مهدی میقانی افزود: بخش عظیمی از خسارات وارده مربوط به راه‌های بین شهری و روستایی در مناطق سیل زده به دلیل عدم دسترسی هنوز برآورد نهایی نشده است.

مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گلستان هم گفت که تاکنون 12 هزار خانه در استان آسیب دیده که 5 هزار و 500 واحد آن تخریبی محسوب می شود.

محمد تقی زمانی نژاد افزود: همچنین آبگرفتگی و رانش زمین 520 روستا و بخشی از شهر گنبدکاووس، آق قلا و گمیشان را تحت تاثیر قرار داده است.

وی اضافه کرد: برای جبران خسارات هم اکنون 90 گروه ارزیاب بنیاد مسکن در مناطق سیل زده گلستان فعالیت دارند تا خسارت نهایی را برآورد کنند.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان هم گفته جاری شدن سیلاب و آبگرفتگی تاکنون چهار هزار میلیارد ریال به بخش صنعت استان خسارت زده که دو هزار و 600 میلیارد ریال آن به واحدهای صنعتی و زیرساخت ها، یک هزار میلیارد ریال به واحدهای صنفی در آق قلا و گنبدکاووس و 500 میلیارد ریال به 10 هزار بافنده فرش دستباف است.

طبق گزارش رییس سازمان امور عشایری کشور، 620 میلیارد ریال به عشایر مستقر در گلستان خسارت وارد شده است.

به گفته کرمعلی قندالی در بازدید از سکونتگاه عشایر در مراوه تپه، این میزان خسارت براساس ارزیابی صورت گرفته از سوی کارشناسان به دام، زیرساخت های مرتبط با امور دامپروری و زندگی عشایر وارد شده است.

ابراهیم کریمی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان نیز گفت: یک هزار و 990 میلیارد ریال به بخش‌های مختلف میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خسارت وارد شده است.

مسوولان گلستان تاکید دارند خسارت به بخش های مختلف استان به سبب آبگرفتگی گسترده در سطح منطقه بازهم افزایش خواهد یافت.

* نیازها و خواسته های مردم سیل زده گلستان

اکنون و با گذشت بیش از دو هفته از وقوع سیل در گلستان نیازهای اولیه آنها همچون غذا، لباس و نظایر آن از اولویت اول خارج شده و بیشتر حول محور ضرورت خروج هرچه سریعتر روان آبها از منطقه متمرکز است.

دستگاههای امدادی، تشکل های مردم نهاد و نیکوکاران همه روزه بین مردم سیل زده غرب گلستان غذای گرم و سرد و نیازهای روزمره توزیع می کنند در عین حال اهالی آق قلا و گمیشان که بیش از سایر مناطق درگیر حادثه قهری بوده اند به اقلامی همچون لوازم بهداشتی و لباس نیازمندند.

در سیل گلستان قوم ترکمن که در شهرهای آق قلا و گمیشان جمعیت غالب محسوب می شوند بیش از سایر اقوام استان درگیر سیل شدند و شاید همین عامل باعث همبستگی بیشتر شده بطوریکه برخی امدادگران فارس و غیره هم در جریان کمک رسانی به هم نوعان جان خود را نهادند و در جریان واژگونی قایق مرگی شهادت گونه داشتند. 

در اینچنین شرایطی برخی پایگاههای خبری و افراد ناشناس در شبکه های اجتماعی به جای توجه به آلام مردم و کاهش آن با شایعات مختلف نمک به زخم سیل زدگان پاشیدند. 

در حالیکه تمام دستگاههای دولتی، نظامی و مردمی پای کار آمده و به مردم گلستان کمک می کنند برخی افراد از بی توجهی به سیل زدگان سخن گفته اند حال آنکه حجم زیادی از تصاویر منتشره در بحث امدادرسانی واقعیت را به گونه دیگری ترسیم کرده است.

همچنین هجوم مارها به آق قلا و نگرانی مردم از دیگر شایعات بود که در اظهار نظر رسمی مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان مشخص شد فقط یک مورد گزش در منطقه رخ داده است.

* 3 سد گلستان بیش از ظرفیت آب دارد

معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای گلستان گفته ظرفیت 3 سد بوستان در کلاله، گلستان در گنبدکاووس و وشمگیر در آق قلا پس از گذشت دو هفته از بارش شدید باران در منطقه همچنان بیش از ظرفیت 118 میلیون متر مکعبی آب درخود جای داده است.

حسین دهقان به خبرنگار ایرنا افزود: اکنون سر ریز سد بوستان 11 متر مکعب در ثانیه، گلستان 85 متر معکب در ثانیه و وشمگیر حدود 100 متر مکعب در ثانیه است اما با این وجود در شرایط کنونی تهدید نیست.

به گفته وی در هفتم فروردین 98 حجم آب در پشت 3 سد مزبور 2.5 برابر بیش از ظرفیت 118 میلیون مکعبی یعنی 264 میلیون متر مکعب آب وجود داشت.

وی در خصوص وضعیت رودخانه گرگان رود نیز گفت: این رودخانه با وجود سرزیر شدن و ذوب برف و بارش پراکنده در مناطق کوهستانی و جنگلی؛ همچنان پرآب به شمار می رود ولی خطر سیل ندارد.

معاون شرکت آب منطقه ای گلستان به آخرین وضعیت هدایت سیلاب از آق قلا و گمیشان اشاره کرد و گفت: قرارگاه خاتم الانبیا و سپاه نینوای گلستان، ارتش، و پیمانکاران وزارت نیرو و بخش خصوصی با ایجاد کانال و لایروبی رودخانه ها در حال سرعت بخشدن به تخلیه آب از منطقه هستند.

به گفته مدیر شرکت آب منطقه ای گنبدکاووس، مینودشت و گالیکش؛ 28 اسفند 97 دبی آب رودخانه گرگان رود در حوضه آبخیز 'اوغان' گالیکش به سمت شهر گنبدکاووس 220 متر مکعب در ثانیه، دبی آب رودخانه گرگان رود در حوضه آبخیز ' تمر' در بالا دست سد گلستان 160 متر مکعب در ثانیه، دبی آب رودخانه چهل چای و نرماب مینودشت 11 متر مکعب در ثانیه بود.

قنبری افزود: سرریز سد گلستان در بالا دست شهر گنبدکاووس نیز 527 متر مکعب در ثانیه بود.

بر اساس نظر برخی کارشناسان؛ تخریب جنگل ها و منابع طبیعی بویژه در مناطق بالادست از عوامل اصلی سیلاب است و به گفته جلیل آقایی رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور اقدامات پیشگیرانه که اصلی ترین و مهم ترین اقدام برای جلوگیری از بروز سیل های مخرب است باید به صورت ریشه ای، اساسی و زیربنایی در استان گلستان انجام شود.

همچنین طبق اظهار مسوولان گلستان شتاب بخشیدن به تکمیل و بهره برداری از سد نرماب و چهل چای در شهرستان مینودشت که تاکنون 75 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است؛ می تواند به مهار بخشی از سیلاب های استان کمک کند.

موضوعی که سیل گلستان را از نمونه های مشابه در کشور متفاوت و برجسته کرده است؛ غرقاب بودن بسیاری از شهرها و روستاهاست که استمرار آن بویژه در آق قلا و گمیشان می تواند به ریزش خانه ها و ساختمانها ناشی از رطوبت و نم کشیدن پی سازه ها منجر شود.

گفتنی است خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز گلستان از آخرین روزهای سال 97 با لغو مرخصی و تعطیلات خبرنگاران خود و حضور میدانی و شبانه روزی در نقاط سیل زده استان بیش از 500 خبر، گزارش، فیلم و مجموعه تصویری تولید و منتشر کرد که برخی از آنها بازتاب جهانی داشت. 

استان گلستان با بیش از 20 هزار کیلومتر مربع مساحت جزو مناطق پرحادثه طبیعی کشور بویژه از حیث وقوع سیل است که در این رابطه تهیه طرح جامع مقابله با آن را طلب می کند.