به اعتقاد کارشناسان یکی از راهکارهای برون رفت از وضعیت کنونی اقتصاد 'مقابله با تحریمهای ظالمانه، تحقق اقتصاد مقاومتی و نیل به خوداتکایی مطلوب' تقویت و توسعه فعالیتهای کارآفرینانه است که باید بیش از هر زمان دیگر با فوریت مورد توجه قرار گرفته و برای آن برنامه ریزی شود.
بانکداری ایرانی - به اعتقاد کارشناسان یکی از راهکارهای برون رفت از وضعیت کنونی اقتصاد 'مقابله با تحریمهای ظالمانه، تحقق اقتصاد مقاومتی و نیل به خوداتکایی مطلوب' تقویت و توسعه فعالیتهای کارآفرینانه است که باید بیش از هر زمان دیگر با فوریت مورد توجه قرار گرفته و برای آن برنامه ریزی شود.
با این حال اگر همه معضلات اقتصادی را در یک کفه ترازو و مشکلات کارآفرینی را در کفه دیگر آن قرار دهیم، بی تردید کفه تنگناهای دست و پاگیر شرایط جاری اقتصاد بقدری سنگینی می کند که ایجاد تعادل را بسیار سخت می نمایاند.
موانع قانونی و به روز نبودن مقررات، مشکلات ساختاری اقتصاد، افول کسب و کارهای قدیمی، ضعف در فناوری و حمایت از ایده های نو در فضای کسب و کار 'فعالیت کارآفرینانه'را تا حدی دشوار کرده که می توان کارآفرینی را در چنین شرایطی نوعی جهاد قلمداد کرد که پیشبرد آن نیازمند نبردی نظام مند است.
آنچه در اذهان عمومی به عنوان کارآفرینی ثبت شده 'ایجاد اشتغال برای خود و دیگران است' و از این حیث صاحبان واحدهای تولیدی، اصناف و شرکتهای خصوصی کارآفرین تلقی می شوند. بر این اساس کشور ما کمبودی از باب فعالیتهای کارآفرینانه ندارد. به عنوان مثال خراسان رضوی با برخورداری از شش هزار واحد تولیدی و 184 هزار و 651 واحد صنفی که صاحبان آنها برای شمار زیادی شغل ایجاد کرده اند، بستر و توان قابل توجهی در حوزه کارآفرینی دارد.
'هفته جهانی کارآفرینی' که از روز دوشنبه 25 آبان آغاز شده و در سطح جهان با همین عنوان از 16 تا 22 نوامبر ثبت شده فرصتی است که میلیونها نفر در سراسر دنیا متوجه حرکت شتابان کارآفرینی می شوند و در این حرکت چارچوب 'ایده‌های جدید' برای تولید بهتر با صرفه تر و ایجاد مشاغل جدید در قالب جنگ استعدادها مبتنی بر خلاقیت، نوآوری دانش به صورت نظام مند شکل می گیرد.
بر همین اساس میزگردی با عنوان 'راهکارهای حمایت از کارآفرینی در شرایط اقتصاد امروز' با حضور 'معاون کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی، رئیس کانون کارآفرینان استان، پژوهشگر فعال در حوزه کارآفرینی، کارآفرین برتر خراسان رضوی و همچنین مدیر یکی از مراکز مشاوره کارآفرینی' از سوی خبرگزاری جمهوری اسلامی در مشهد برگزار شد تا
جوانب مختلف مشکلات کارآفرینان و راهکارهای حمایت و توسعه کارآفرینی مطرح و بررسی شود.
* کارآفرین کیست؟
رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: کارآفرینی با اقتصاد، فضای کسب و کار، توسعه، کارگران و همه عواملی که در عمران و آبادانی نقش دارند مرتبط است. کارآفرین فردی است که هم برای خود و هم برای جمعی از کارگران شغل مفید دارای ارزش افزوده ایجاد می کند.
محمدحسین روشنک افزود: کارآفرین را با سرمایه دار یکی نمی دانیم، حتی او را با سرمایه گذار هم یکی نمی بینیم زیرا کارآفرین را به عنوان فردی عاشق کار، کارگری و اقتصاد می شناسیم. کارآفرین برتر کسی است که در جهت رسیدن به اهداف، بالاترین تلاش را داشته و کمترین چالش را برای اقتصاد کشور ایجاد می کند. به این معنا که بدهکاری بانکی و پرونده مالیاتی نداشته باشد، پرداخت حقوق کارگرش را در اولویت قرار دهد و پیش از آنکه به سود خود بیاندیشد دغدغه معیشت و رشد کارگران را مدنظر داشته باشد.
معاون کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: کارآفرین به فردی گفته می شود که با تشخیص فرصت، همراه با خلاقیت و نوآوری و پذیرش ریسک بتواند ایجاد ارزش افزوده جدید داشته باشد.
محمدامین بابایی افزود: بیشتر کارآفرینان خراسان رضوی را می توان در واحدهای تولیدی، صنفی و کارگاهی مشاهده کرد که از دانش و توان مالی خود برای تولید و اشتغالزایی استفاده کرده اند.
* چالشهای کارآفرینی
معاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی هم در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: بر اساس مطالعات اخیرا مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی عمده ترین مشکل در حوزه کارآفرینی 'تامین منابع مالی و دریافت تسهیلات از بانکها، ضعف بازار سرمایه در تامین منابع مالی و بی تعهدی شرکتها و موسسات مالی در پرداخت به موقع بدهیهایی که به پیمانکاران بخش خصوصی دارند' اعلام شده است.
وی افزود: اما مهمترین مشکلی که کارآفرینان خراسان رضوی با آن مواجهند 'بازار فروش محصولات' است که مهمترین دلیل بروز این مشکل نیز فقدان ارتباط موثر بین دانش تولید شده در دانشگاهها با واحدهای تولیدی و کارآفرینان است.
بابایی ادامه داد: کارآفرینان در واحدهای تولیدی خود از فناوریهای روز دنیا عقب هستند و از تخصص دانش آموختگان دانشگاهی نیز به نحو موثر و مطلوب بهره نگرفته اند.
معاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: بیشتر کارآفرینان این استان مالک واحدهای تولیدی هستند اما نسبت به دانش مدیریتی روز دنیا آگاهی کمی دارند. از سوی دیگر کارآفرینانی که مالک واحدهای تولیدی هستند به آموزشهای ضمن خدمت نیروی انسانی واحد خود کم توجه می باشند لذا وقتی نیروی انسانی در آن واحد مشغول کار می شود کارآفرینی سازمانی در آن محیط به خوبی اتفاق نمی افتد.
وی افزود: مشکل مهم دیگر کارآفرینان محدودیتهایی است که دولت در صادرات برخی محصولات ایجاد کرده است. از سوی دیگر برخی کالاهای تولیدی در رقابت با مشابه خارجی از کیفیت بالایی برخوردار نیستند لذا بازار را از دست داده اند.
بابایی ادامه داد: با این حال امسال که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی 'سال حمایت از کالای ایرانی' نامگذاری شده اتفاق خوبی رخ داد و بخش خصوصی وادار شد کیفیت کالاهای تولیدی را افزایش دهد تا جذب مشتری بیشتری داشته باشد.
وی یکی دیگر از مشکلات کارآفرینان واحدهای تولیدی را ضعف در خدمات پس از فروش ذکر و بیان کرد: اغلب تولیدکنندگان به تعهدات خود بعد از فروش کالا عمل نمی کنند و در بحث مشتری مداری نیز ضعیف عمل می کنند. این در حالی است که دنیای امروز از موضوع 'مشتری مداری' به بحث 'مشتری نوازی' رسیده اما هنوز واحدهای تولیدی ما در مورد مشتری مداری مشکل دارند چون خود را با شرایط روز دنیا تطبیق ندادهد و از فناوری روز برای جذب مشتری استفاده نکرده اند.
معاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی 'نبود مشاوره های تخصصی' را از دیگر مشکلات کارآفرینان ذکر و بیان کرد: خیلی از واحدهای تولیدی از مشاوره های تخصصی به خوبی استفاده نمی کنند. این نشان می دهد که دانش مدیریتی کارآفرینان سنتی است. تفاوتی که بین کارآفرینان سنتی با کارآفرینان امروز این است که مدیران سنتی ریسک پذیر نیستند و در مقابل تهدیدها ضعیف می شوند اما کارآفرینان موفق امروز ریسک پذیر بوده، نوآوری در محصولات را سرلوحه کار قرار می دهند، به استقبال تهدیدها می روند و پیش از اینکه تهدید به آنان لطمه بزند، آن را شناسایی و تبدیل به فرصت می کنند.
* رتبه ایران در کارآفرینی و مشکلات پیشرو
پژوهشگر و مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: بر اساس آمار سازمان بین المللی کار موسوم به 'ILO' ایران در سال 2018 میلادی نسبت به سال 2017 در حوزه کسب و کار پیشرفت داشته زیرا وضعیتش 26 صدم درصد ارتقاء یافته اما رتبه کلی کشورمان در مقایسه با سایر کشورهای جهان در حوزه کسب و کار چهار پله نزول داشته یعنی رتبه ایران در بین 190 کشور جهان هم اینک 124 است.
جابر نوبخت افزود: براساس این ارزیابی جهانی، ایران در موضوع 'شروع کسب و کار' به موفقیت رسیده و نمره اش از 85.5 صدم درصد سال 2017 به 85.16 صدم درصد در سال 2018 رسیده و همین نشاندهنده موفقیت دانشگاههای کشورمان در تربیت کارآفرینان است.
وی ادامه داد: با این وجود بر اساس همین آمار، جایگاه ایران در 'اخذ مجوزهای ساخت و ساز، دسترسی به برق، مالکیت فکری، اخذ اعتبارات، حمایت از سهامداران خرد، پرداخت مالیات، تجارت فرامرزی و انعقاد قراردادها' کاهش یافته یا ثابت مانده است.
این پژوهشگر حوزه کسب و کار گفت: آمار سازمان بین المللی کار نشان می دهد که حمایتهای دولت جمهوری اسلامی ایران در حوزه کارآفرینی مناسب نیست. به عنوان مثال در کشور ما اخذ مجوز برای کارآفرینی سه ماه طول می کشد و چون این موضوع به خلاقیت و ابتکار فرد مربوط می شود، ایده در انتظار کسب مجوز پس از سه ماه کهنه شده است.
* ضعف حمایت معنوی از کارآفرینان
نوبخت در ادامه با اشاره به دیگر چالشهای کارآفرینی در ایران 'حمایت معنوی از کارآفرینان' بسیار ضعیف توصیف و بیان کرد: به 'کارآفرین موفق' جایگاهی به منظور معرفی به جامعه و تکریم وی داده نمی شود. آموزش کارآفرینی در سطح مدارس هنوز رسمیت نیافته لذا معلمان متخصص این موضوع در حوزه های دیگر به تدریس کارآفرینی مشغول می شوند.
وی افزود: در بیشتر دانشگاهها نیز اساتیدی که در رشته کارآفرینی تدریس می کنند تجربه زیادی ندارند و فقط برای اینکه ظرفیت یک دانشگاه برای تدریس پر شود بکار گرفته می شوند.
این پژوهشگر حوزه کارآفرینی 'تدوین نشدن قوانین و مقررات مالیاتی برای کارآفرینان' را از دیگر چالشها ذکر و بیان کرد: در ایران قانونی برای کارآفرینی نداریم تا بر اساس آن وظایف تخصصی دستگاههای اجرایی در این مقوله تفکیک و مشخص شده باشد لذا وقتی یک کارآفرینی وارد بازار کار می شود با همه ادارات دستگاهها و وزارتخانه درگیر است.
وی ادامه داد: در کشورهای صنعتی و پیشرفته فضای کارآفرینی بسیار راحت است زیرا هم قانون و هم متولی برای کارآفرینی وجود دارد و اگر فردی دارای ایده ای باشد در مدت یک هفته می تواند آن را تجاری سازی کند، به تولید برساند و برایش بازاریابی انجام دهد.
* عقب ماندگی در عرصه فناوری
مدیر مرکز مشاوره و خدمات کارآفرینی پایا صنعت مشهد نیز در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: تاکنون در ارتباط با کارآفرینی، شناخت معضلات و راه حلهای آن فعالیت کارشناسانه موثر و راهگشایی در ایران صورت نگرفته است.
علیرضا کامیارفر افزود: در مطالعاتی که توسط مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی و اتاق بازرگانی ایران هر سال پیرامون کارآفرینی انجام می شود 20 فرآیند مدنظر قرار و گرفته و هر سال بر اساس همین شاخصها وضعیت بررسی و مشکلات طبقه بندی می شوند.
وی در تشریح علل حل نشدن مشکلات حوزه کارآفرینی گفت: دلیل این مسئله فقدان اختیارات برای کسانی است که می خواهند موانع حوزه کارآفرینی را برطرف کنند، در حالی که باید افراد دارای اختیار و تصیمم گیرنده در قالب گروهی مشخص سازماندهی شوند و در یک مکان و یک زمان برای حل مشکل تصمیم بگیرند تا اجرا شود.
این فعال حوزه مشاوره و خدمات کارآفرینی ادامه داد: به عنوان مثال نرخی که بانکها برای سود تسهیلات پرداختی به کارآفرینان تعیین می کنند به هیچوجه جذاب نیست زیرا رویه بانک غلط است بطوری که به جای استفاده از خدمات بانکی، پول را خرید و فروش می کنند.
وی گفت: در مورد 'وضع مالیات، بیمه تامین اجتماعی، قیمتگذاری، بی ثباتی بازار و غیرقابل پیش بینی بودن قیمتها' مشکلات و راه حلها مشخص است اما متولی مشخص برای اجرای آنها وجود ندارد. در این شرایط بی ثباتی باعث تعطیلی کار می شود. بسیاری از پیمانکاران بزرگ و اصلی که کارفرمایاشان نهادهای دولتی می باشد، پا از کار پس کشیده اند زیرا مبلغ قرارداد آنها بسیار کمتر از قیمتها در بازار است.
کامیارفر افزود: در حالی که در کشورهای پیشرفته 'ایده نو' از زمان ارائه تا تولید و عرضه در بازار حمایت می شود، در ایران نهادهای حمایتگر ایده و تجاری سازی وجود دارد اما هر کدام در یک وزارتخانه مستقر بوده و به صورت جزیره ای عمل می کنند لذا نمی توانند اثرگذار باشند.
* ضعف دولت در حمایت از کارآفرینان
رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد پیرامون چالشهای کارآفرینی گفت: در هر دوره اقتصادی چالشها برای کارآفرینان متفاوت است. در هر دوره زمانی یک سری چالشها پدید می آیند که وظیفه نهادهای دولتی است تا آنها را رصد کرده و برایشان راهکار ارائه دهند.
روشنک افزود: اینکه دولت بدون بررسی پیامدها، بخشنامه ای صادر و به عنوان مثال صادرات فلان کالا را ممنوع می کند، به یک چالش جدی برای کارآفرینان مبدل شده است. این در حالی است که دولت باید همزمان با صدور بخشنامه، تاثیرات اجرایی آن را نیز بررسی کند و راه حل مشکلات ناشی از اجرای بخشنامه را ارائه دهد.
وی ادامه داد: باید کارآفرین برتر را در حدی تعریف کنیم که در بین کارآفرینان دیگر جایگاه خود را پیدا کند و موقعیت داشته باشد. در غیر این صورت معرفی کارآفرین برتر تبدیل به چالش می شود. ابزارهای حمایتی دولت از کارآفرینان کم تاثیر هستند. بضاعت و اختیارات مسئولان استانی اندک است لذا خیلی از طرحهای حمایتی دولت در استانها نمی تواند موثر باشد.
رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی گفت: دولت هیچ ساختاری برای حمایت از تشکلها ندارد، اصلا در فرهنگ حاکمیت حمایت از تشکلهای بخش خصوصی شکل نگرفته لذا هم اینک همه اظهارات مبنی بر حمایت دولت از بخش خصوصی، در حد شعار است.
وی افزود: با همه اینها هم اینک هماهنگی بین بخش خصوصی و دولت در خراسان رضوی بیشتر از دیگر استانهای کشور است. ما سختی کارآفرینی را در شرایط کنونی به خوبی درک کرده ایم، مردم نیز درک کرده اند که در این شرایط حساس باید از نظام و دولت جمهوری اسلامی ایران حمایت کنند.
* تفکرات مدیریت در حوزه کارآفرینی سنتی است
مدیرعامل مرکز مشاوره و اطلاع رسانی حامی پیوند کارآفرینان خراسان رضوی در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: برای توسعه کارآفرینی و توفیق در این بخش باید تفکر و ذهنیت اصلی کارآفرین تغییر کند.
محمود جانی درمیان اظهار داشت: تفکر دولتمردانی که تصمیم گیرنده و واضع قوانین هستند 'سنتی' است یا مفهوم کارآفرینی را به معنای واقعی آن درک نکرده اند. به عقیده من باید در وهله نخست تفکر دولتمردان پیرامون کارآفرینی تغییر کند و نظرات کارشناسی حول این محور همسو شوند، سپس برای این حوزه برنامه ریزی صورت گیرد.
وی کارآفرین را نوزادی نیاز حمایت والدین توصیف و بیان کرد: والدین این نوزاد قوانین و نهادهای مجری آن هستند که باید از کارآفرینی حمایت کند. این حمایت در قالب 'رسیدگی به کارآفرینان، ارائه آموزش، هزینه برای رونق کارآفرینی و درک واقعیت اقتصاد و جامعه' نتیجه بخش خواهد بود.
کارآفرین برتر خراسان رضوی ادامه داد: برای اینکه یک فرد تبدیل به کارآفریی موفق شده و انگیزه لازم برایش ایجاد شود باید در ابتدا نیازهای کشور در حوزه های مختلف به کارآفرینی احصا و معرفی شوند و انگیزه لازم برای کارآفرینی پدید آید. سپس یک کارآفرین باید مانند راننده ای که روند آموزش را برای دریافت گواهینامه طی می کند، مراحل لازم را طی کرده تا به عنوان یک کارآفرین به جامعه معرفی شود.
وی گفت: کارآفرینی نیاز به رسیدگی دارد و نمی توان آن را رها کرد. اگر رها شود و موانعی که به لحاظ قوانین، بیمه و ماهیت اجرایی در مسیر کارآفرینی وجود دارند برداشته نشوند و برای تقویت کارآفرینی و استارتاپها فعالیتی صورت نگیرد، در واقع فقط صحبت از کارآفرینی شده و هیچ برنامه حمایتی اجرا نشده است.
جانی درمیان افزود: نهادهای دولتی امکانات و ظرفیتهای فراوانی برای حمایت از کارآفرینی دارند که می توانند آنها را به صورت رایگان در اختیار کارآفرینان قرار دهند.
وی بر تسهیل قوانین بیمه و مالیات برای حمایت از کارآفرین و وضع قوانین جدید حمایتی از کارآفرینی و استارتاپها تاکید و بیان کرد: افرادی که در این زمینه وضع کننده قوانین هستند باید خود را با شرایط روز دنیا تطبیق دهند و قوانینی متناسب با نیاز روز جامعه وضع کنند.
* کارآفرینی و مشکلات نظام آموزشی
مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی خراسان رضوی در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: تاکنون نظام آموزشی کشور در تربیت کارآفرینان موفق عمل نکرده و در واقع رشته کارآفرینی در نظام آموزشی مبحث جدیدی است.
نوبخت افزود: مقوله کارآفرینی از سال 1384 به ادبیات دولت وارد شد و از سال 1386 رشته کارآفرینی برای نخستین بار در دانشگاه تهران دانشجو پذیرفت و این رشته در مقطع کارشناسی ارشد شکل گرفت. با این وجود آموزش پایه ای کارآفرینی هنوز در ایران شکل نگرفته اما در کشورهای پیشرفته کارآفرینی به صورت پایه از ابتدای نظام آموزشی تدریس می شود.
وی ادامه داد: حدود هفت سال است که رشته کارآفرینی در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاههای کشور شکل گرفته لذا در این حوزه به صورت پایه ای و نظام مند عمل نشده، به این معنا که کارآفرینی باید از پیش دبستانی آموزش داده شود.
این پژوهشگر گفت: نظام آموزشی ایران در دهه گذشته موفق به تربیت افراد محدودی در سطح دانشگاهی و تا حدی ترویج فرهنگ کارآفرینی شده اما هنوز این فرهنگ ریشه دار نشده است لذا رسیدن به موفقیت در حوزه کارآفرینی منوط به فرهنگ سازی برای آن از دوره پیش دبستانی است که تحقق یک دهه دیگر زمان می برد.
وی اظهار داشت: در این راستا نظریه پردازان خوبی در حوزه کارآفرینی تربیت شده اند اما تاکنون از دانشگاهها افراد کارآفرین خیلی کمی بیرون آمده و توانسته اند مبتنی بر آموزشهایی که دیده اند وارد بازار کار شوند.
نوبخت ادامه داد: مراکز مشاوره کارآفرینی نیز که از سوی وزارت کار به تعداد زیاد در استانها از جمله 17 مرکز در خراسان رضوی ایجاد شده اند مورد حمایت معنوی کارآفرینان قرار نمی گیرند زیرا آنها بطور مستقیم با دانشگاه وارد مشورت می شوند در حالی که خود دانشگاه نیاز به مشاوره دارد.
وی گفت: مشوقهای کارآفرینی نیز از سوی دولت بسیار ضعیف است. نگاه حاکم جامعه به فرد کارآفرین به عنوان یک فرد سودجو و منفعت طلب است لذا فرد کارآفرینی که تشویق نشود بعد از مدتی دلسرد شده و سرمایه خود را تبدیل به ارز می کند و از کشور خارج می شود.
این مدرس دانشگاه افزود: الگوهای موفق کارآفرینی در ایران در سطح دانشگاه و جامعه خیلی کم معرفی شده اند. بیشتر کارآفرینان موفق خارجی را الگو قرارداده و آنان را به جامعه معرفی کرده ایم. علت این نقیصه بخشی به نبود متولی دولتی برای معرفی کارآفرینان و بخشی به عدم همکاری صنعتگران یا تولیدکنندگان با دانشگاهها برای معرفی افراد صاحب نام برمی گردد.
وی ادامه داد: در حوزه آموزش نیز کارآفرینان در دانشگاهها روش بازاریابی را نمی آموزند و برای ایجاد کسب و کار خود مکانسنجی لازم را انجام نمی دهد. وقتی کارآفرینی بدون تحقیق در بازار کار خود را آغاز می کند، در فروش دچار مشکل می شود.
نوبخت اظهار داشت: در مجموع برای اینکه کارآفرینی به نتیجه برسد و نظام آموزشی کارآفرین تربیت کند باید بستر آموزشی، قانونی و حمایتی از کارآفرینان مهیا شود.
مدیر مرکز مشاوره و خدمات کارآفرینی پایاصنعت مشهد نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: باید بپذیریم دنیا در حال تغییر است و ظرف 30 سال اخیر به اندازه 300 سال تغییر کرده است. از سوی دیگر در کشورهای پیشرفته دانشگاهها ملزم به تربیت نیروی مولد هستند یعنی بسته های آموزشی در داخل دانشگاه بر اساس شرایط بازار تولید می شوند و براساس نیاز روز نیروی انسانی به بازار و حوزه سرمایه ارائه می دهند.
کامیارفر افزود: در مقابل دانشگاههای ایران از بازار عقب هستند، دانش آموخته دانشگاه از جنس بازار نیست و نمی تواند خود را با شرایط تطبیق دهد لذا خیلی از دانش آموختگان دانشگاهی بیکار می مانند و دروسی را در دانشگاه می آموزند که اصلا کاربرد ندارد زیرا سرعت نظام آموزشی ایران نسبت به فناوری و تغییرات دنیا کند است.
روشنک درباره نظام آموزشی ایران و توفیق آن در تربیت کارآفرین نیز گفت: در این حوزه به هیچوجه موفق نبوده ایم زیرا دانش آموختگان دانشگاهها به لحاظ مهارت و دانش متناسب با نیاز بازار ضعیف هستند. از سوی دیگر آموزشهای مهارتی از سوی سازمان فنی و حرفه ای و وزارت کار چندان موثر نبوده اما از جهت کارآفرینی و کارگرآفرینی نسبت به دانشگاهها بهتر عمل کرده است.
وی ادامه داد: شاید تنها موفقیت دولت را بتوان در حوزه تشویق کارآفرینان دانست که نسبت به آموزش و تربیت کارآفرین بهتر عمل کرده است.
مدیرعامل مرکز مشاوره و اطلاع رسانی حامی پیوند کارآفرینان خراسان رضوی هم در خصوص آموزشها پیرامون کارآفرینی در کشور گفت: تمام آموزشها از سوی دانشگاهها، سازمانهای ارائه کننده آموزش مهارتی و آموزشگاههای خصوصی که حول محور کارآفرینی ارائه شده، نتیجه محور نبوده و فقط رفع تکلیف بوده است.
جانی درمیان اظهار داشت: دانشگاههای کشور فقط مدرک محور هستند و هیچگاه خروجی های خود را در این بخش مورد ارزیابی قرار نداده اند، در حالی که باید دانشگاههای مختلف پس از یک دوره پنج ساله دانش آموختگی دانشجویان، خروجی خود را مورد ارزیابی قرار دهند تا ببینند چند درصد دانش آموختگانشان جذب کار شده اند و دلایل جذب یا عدم جذب آنان را بررسی کنند.
وی افزود: نگاه به آموزش در کارآفرینی باید نتیجه محور و پایه ای باشد یعنی تربیت کارآفرین از پیش دبستانی آغاز شود، به این معنا که باید ابتدا اساس کارآفرینی را پایه گذاری کرد و به نیتجه بخش بودن آن اطمینان داشت، سپس تسهیلات ارزان قیمت برای کارآفرینان و مسائل بعدی را مورد توجه قرار داد.
معاون کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی هم در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: در شرایطی که نظام آموزشی در حوزه کارآفرینی به نحو مطلوب عمل نمی کند، برای ترویج کارآفرینی و ایجاد اشتغال برای دانش آموختگان بیکار چه باید کرد.
بابایی اظهار داشت: همه نهادهای آموزشی در کشور 'آموزش محور' هستند. شاید طی چند دهه گذشته کارآفرینان برجسته ای از این مراکز دانش آموخته شده باشند اما تعدادشان محدود است زیرا مراکز آموزشی متناسب با نیاز بازار کشور، آموزش خود را پایه گذاری نکرده اند.
وی بیان کرد: آموزش در دانشگاهها باید به نحوی باشد که حداقل فردی که دانش آموخته می شود بتواند برای خود شغل یا کسب و کاری بوجود آورد.از سال 1393 که وزارت کار به صورت تخصصی وارد مقوله کارآفرینی شد به دانشگاهها در خراسان رضوی پیشنهاد راه اندازی کرسی کارآفرینی را دادیم تا از نظرات کارآفرینان قدیمی و زبده برای ارائه تجربیات خود به دانشجویان استفاده کرده و ارتباط بین صنعت و دانشگاه بیشتر شود اما از این طرح استقبال نشد.
رئیس کانون کارآفرینان خراسان رضوی نیز گفت: در نظام کاری و فضای کسب و کار دستکاری کرده ایم، به این معنا که آموزشهای ما در دانشگاهها به جوانان متناسب با فضای کاری و توانمندیهای شغلی افراد نبوده است.
روشنک اظهار داشت: فردی که می توانسته در کنار پدرش در روستا مفید واقع شود، در رشته ای غیرمرتبط در دانشگاه تحصیل کرده و نتوانسته میان پیش زمینه مهارتی که از قبل داشته و آموزشهای دانشگاهی ارتباط مناسبی آنها برقرار کند تا فرد مفیدی برای جامعه باشد.
وی بیان کرد: دخالت در ساختارها و هنجاریهای جامعه بدون مطالعه تبعاتی را به دنبال دارد. امروز بافت فرهنگی جوامع ما متفاوت از آن چیزی است که در نظام آموزشی به جوانان ارائه می شود.
* اقدامات دولت برای حمایت از کارآفرینی
معاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: شرایط کنونی، جنگ اقتصادی است. اگر آن را قبول داریم باید بپذیریم که فرماندهان این جنگ 'کارآفرینان' هستند و باید از آنها حمایت کنیم.
بابایی اظهار داشت: دولت برای ارتقای مهارتی دانش آموختگان دو طرح 'مهارت آموزی در محیط کار واقعی' و 'کارورزی' را به مرحله اجرا درآورد. در طرح کارورزی که ویژه دانش آموختگان دانشگاهها است، دولت هزینه های مهارت آموزی را در محیط کاربه مدت شش ماه پذیرفته تا فرد بتواند مهارت لازم را بدست آورد.
وی افزود: در طرح مهارت آموزی در محیط واقعی نیز که از آن به عنوان 'طرح استاد - شاگردی' یاد می شود، دولت فقط هزینه مربوط به بیمه ناشی از حوادث کار را برای کارآموز پرداخت می کند ولی وی می تواند شش یا 9 ماه کار را در کارگاه یاد بگیرد. این طرح در واقع هزینه های آموزش به کارگران را برای بخش خصوصی کاهش داده است.
او بیان کرد: به دلیل عدم اعتماد کافی بین بخش خصوصی و دولت، در خراسان رضوی از طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار استقبال زیادی نشد اما استقبال آن از طرح کارآموزی بیشتر بود.
معاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: بیش از 95 درصد صنایع خراسان رضوی متعلق به بخش خصوصی است و باید از دو طرح کارورزی و مهارت آموزی در محیط واقعی کار در استان استقبال بیشتری صورت می گرفت.
بابایی اظهار داشت: امسال دولت 120 میلیارد ریال برای مشوقهای بیمه ای کارفرمایان و برای اجرای دو طرح کارورزی و مهارت آموزی در محیط واقعی کار نیز 210 میلیارد ریال به استان اختصاص داده که اعتبارات خوبی است و جذب مناسب این اعتبارات نیازمند همکاری بخش خصوصی است.
وی قدردانی و معرفی سالانه کارآفرینان برتر استان، ارائه کارت کارآفرینی به کارآفرینان برتر و مکلف کردن دستگاه های اجرایی به ارائه خدمات ویژه به آنان، افتتاح نخستین کافه کارآفرینی با نگاه ایجاد تعامل بین کارآفرینان در استان و قرار گرفتن دستگاه های اجرایی در کنار کارآفرینان را از دیگر اقدامات این نهاد برای حمایت معنوی از کارآفرینان برشمرد.
وی در خصوص مراکز رشد و استارتاپی برای توسعه کارآفرینی گفت: این مراکز که در پارک های علم و فناوری قرار گرفته، به دلیل محدودیت مکانی و قانونی از شرکت های دانش بنیان یا دانش آموختگان دانشگاه ها حمایت می کنند اما این مراکز نمی تواند پذیرای افرادی که فقط ایده خوب برای کارآفرینی دارند، باشد.
* لزوم تقویت مشاوره ها در کارآفرینی
معاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی همچنین گفت: وزارت کار از سال 1392 خلاءها در حوزه کارآفرینی را شناسایی و مراکز مشاوره کارآفرینی را راه اندازی کرد. در این راستا از سال 92 تا 96 تعداد 30 مرکز مشاوره در این استان مجوز گرفتند که پس از پایش تعداد آنها به 17 مرکز مشاوره رسید.
بابایی افزود: اولین انجمن مراکز مشاوره کارآفرینی کشور در خراسان رضوی افتتاح شد ولی این انجمن چندان مورد استقبال قرار نگرفت زیرا هنوز فرهنگ استفاده از مشاوره برای کارآفرینی در بین بخش خصوصی ترویج داده نشده است.
وی اظهار داشت: در ابتدا فعالیت مراکز مشاوره کارآفرینی در خراسان رضوی، دستگاه های صادرکننده مجوزها، آنها را به رسمیت نشناختند و کارآفرینان زبده نیز از آنها استقبال نکردند، لذا دستورالعمل های مرتبط با این حوزه بازنگری و تغییرات لازم در آن ایجاد شد.
بابایی ادامه داد: مراکز مشاوره کارآفرینی در خراسان رضوی مکلف به ارائه مشاوره های تخصصی شدند، اکنون این مراکز خط مشی ها را مشخص می کنند تا چگونه کارآفرینی در جامعه گسترش یابد.
وی افزود: هم اینک مجوزهای لازم به مراکز مشاوره، شتاب دهنده و فضای مشترک فعالیت این دو بخش داده و آنها بر حمایت از کارآفرینان جوان متمرکز شده اند، انجمن مراکز مشاوره در واقع اتاق فکر وزارت کار است تا به مسئولان مشاوره لازم را برای هدایت کارآفرینان ارائه دهد.
مدیر مرکز مشاوره و خدمات کارآفرینی پایاصنعت مشهد گفت: مراکز مشاوره، جوان هستیم زیرا عمر فناوری در کشور زیاد نیست، لذا این مراکز باید خود را به منابع اصلی و به دانشگاه های معتبر وصل کنند.
کامیارفر افزود: البته بسط و گسترش این موضوع درتهران متفاوت از سایر نقاط ایران است، لذا مراکز مشاوره در استان ها فقط می توانند با ایجاد ارتباط مسقتیم با منابع در تهران، اطلاعات را بهره برداری، بومی سازی و پیاده سازی کنند.
وی ادامه داد: مراکز مشاوره کارآفرینی در ارتباط با انتقال فناوری به کشور و مبادلات پولی نمی توانند راه حل بدهند، تنها می توانند دانشگاه ها را در ارتباط با کارآفرینان فعال کنند.
کامیارفر اظهار داشت: هم اینک همکاری را با اداره مخابرات استان را به منظور استفاده از زیرساخت های مخابرای برای توسعه کسب و کار آغاز کردیم تا آنچه مورد نیاز فضای کسب و کار در حوزه آی تی، اینترنت و غیره است، فراهم شود.
* سرعت متوازن با پیشرفت دنیا در کسب و کار
مدیر مرکز مشاوره و خدمات کارآفرینی پایاصنعت مشهد نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: در حال حاضر در 'انقلاب تفکر' قرار گرفته ایم، ماهیت همه چیز تغییر کرده، داراییهای مشهود واحدهای تولیدی تبدیل به داراییهای نامشهود شده و سرفصلها عوض شده اند.
کامیارفر اظهار داشت: در شرایط کنونی در جهان از قدرت برند و استارتاپها صحبت می کنند و بازار فروش و ماهیت کسب و کار تغییر کرده اما ایران همسو با دنیا تغییر نکرده و خود را همسو با رشد جهانی نساخته است.
مدیر مرکز مشاوره و خدمات کارآفرینی پایاصنعت مشهد گفت: پیشتر در نظام بانکی پول وجود داشت اما اکنون پول نامشهود است و در دنیا رد و بدل می شود. با این وجود، نظامم بانکی ایران هنوز نتوانسته خود را شرایط جدید تطبیق دهد و آن را تحلیل کند.
وی بیان کرد: اینکه چطور می خواهیم این عقب ماندگی را جبران کنیم یک سوال اساسی است. نمی توان برای تفکر از پیش تعیین شده یا تفکری که نمی توان آن را تحلیل نمود برنامه ریزی کرد.
او افزود: در این راستا بخش خصوصی به عنوان حوزه اجرایی و تاثیرپذیر نه تاثیرگذار، از بخش حاکمیتی و قانونگذار تاثیر می گیرد اما آن تاثیری که می گیرد به دردش نمی خورد.
کامیارفر اظهار داشت: دنیای امروز از ابتدا براساس ژنتیک فرد مشخص می کند که در چه رشته ای باید ورزش کند و در چه شاخه ای تحصیل کرده و مشغول کار شود. بر این اساس تجربیات گذشته بسیار گرانبها است لذا مدیریت امور باید دست مجربها باشد اما کارها را جوانان انجام دهند.
وی افزود: تاکنون مشکلات حوزه کارآفرینی احصا شده اند زیرا وزارت کار و مجلس شورای اسلامی هر سال مشکلات کارآفرینی و وضعیت کسب و کار را بررسی و شاخصها را مشخص می کنند. این موضوع رسانه ای نیز می شود لذا در بعد شناخت مشکلات عقب نیستیم.
او بیان کرد: از آنجا که بخش خصوصی تاثیرپذیر است و نه تاثیرگذار، نمی تواند ارائه دهنده راه حل باشد بلکه نظام حاکمیتی و نظام قانونگذار باید این را حل کند و تا زمانی که نظام قانونگذار به صورت شبکه ای و فرآیندی بهم متصل نباشند و نتیجه گرا حرکت نکنند هیچ موضوع خاصی اتفاق نمی افتد.
مدیر مرکز مشاوره و خدمات کارآفرینی پایاصنعت مشهد گفت: در این شرایط باید برای حفظ کارآفرینی هم افزایی داخلی را تقویت کرده و از خودتحریمی اجتناب و یک هدف مشترک و استاندارد را برای توسعه کارآفرینی تعیین کنیم.
* کارآفرینی در دنیای امروز جنگ استعدادها است
مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: در بحث جدید کارآفرینی گفته می شود مهارت به تنهایی کافی نیست، یعنی علاوه بر دانش و مهارتی که به افراد آموخته می شود قابلیتها و تواناییهای افراد نیز باید افزایش یابد اما در ایران به این موضوع کمتر پرداخته شده است.
نوبخت اظهار داشت: تحول در خلاقیت و نوآوری در گذشته هر 10 سال یکبار اتفاق می افتاده اما اکنون سرعتش به کمتر از شش ماه در دنیا رسیده لذا ترویج کارآفرینی در شرایط فعلی 'جنگ استعدادها' است که مهمتر از جنگ فیزیکی می باشد.
وی گفت: اگر در کشور ما فرهنگ استعدادیابی را از همان کودکی ترویج دهیم نیازی به جنگ فیزیکی نیست زیرا هم اینک کشورهای دنیا در تلاش هستند استعدادهای خود را به جنگ بفرستند و این هم همان توسعه کارآفرینی است.
این پژوهشگر حوزه کارآفرینی افزود: در دنیای امروز استعدادها ارزش آفرینی دارند پس نیازمند یک قانون کارآفرینی در ایران هستیم که بتوانیم به این مورد دست یابیم.
نوبخت اظهار داشت: در دنیای امروز استارتاپها بخش بزرگی از فضای کسب و کار را تشکیل می دهند، دولت برای اینکه از بحث استارتاپی و مراکز رشد و کارآفرینی حمایت کند باید پای سرمایه گذار خارجی را به ایران باز نماید.
وی 'شبکه سازی ارتباطی بین حوزه های مختلف کارآفرینی در بدنه دستگاههای اجرایی، توانمندسازی عموم مردم و حتی دولتمردان نسبت به دیدگاه کارآفرینانه آنان، طبقه بندی اکوسیستم کارآفرینی کشور، شناسایی و امکانسنجی فضای کسب و کار محلی، توسعه مشاوره در کارآفرینی و آمادگی تحصیلی شغلی را در بحث مشاوره که باید از دبستان شروع شود' نسخه حفظ و توسعه کارآفرینی در شرایط کنونی برشمرد.
او اضافه کرد: اگر آموزش و فرهنگ سازی کارآفرینی در جامعه عمومیت پیدا نکند و اقدام عملیاتی در این حوزه صورت نگیرد، به نتیجه نمی رسیم.
* چهار راه حل مفید توسعه کارآفرینی
مدیرعامل مرکز مشاوره و اطلاع رسانی حامی پیوند کارآفرینان خراسان رضوی در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: به عقیده من چهار راه حل برای حمایت از کارآفرینی در شرایط کنونی اقتصاد کشور وجود دارد.
جانی درمیان اظهار داشت: 'همسو کردن نگاهها، ذهن و مطالب در مورد کارآفرینی در بین مردم و مسئولان و کارآفرینان، ایجاد انگیزه برای کارآفرینی در کشور، ارائه آموزشهای نتیجه محور در دانشگاهها و دیگر مراکز آموزشی، حمایت کامل از کارآفرینی در مراکز مشاوره از آغاز کسب و کار تا بهره برداری' ضروری است.
* لزوم ایجاد سازمان نظام کارآفرینی
معاون کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی نیز گفت: پیشنهاد ما به دولت این بوده که امور مربوط به کارآفرینی به خود کارآفرینان واگذار شود. همچنین سازمان نظام کارآفرینی با مدیریت بخش خصوصی در کشور ایجاد شود زیرا ایجاد این سازمان با مدیریت کارآفرینان می تواند مباحث مربوط به کارآفرینی را به صورت تخصصی دنبال کند.
بابایی اظهار داشت: پیشنهاد ایجاد 'سازمان نظام کارآفرینی' چندین بار در قالب لایحه ای توسط دولت بررسی شد اما هنوز به نتیجه نرسیده است.
وی در ادامه به اقدامات اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی برای حمایت از کارآفرینی اشاره و بیان کرد: تابستان امسال با همکاری اداره کل آموزش و پرورش 'کمپ آموزش کارآفرینی و باشگاه کارآفرینان نوجوان' در استان راه اندازی شد تا آموزشها از جنس خلاقیت و نوآوری باشند.
او بیان کرد: شعار اداره کل تعاون خراسان رضوی 'اگر نمی توانید گرهی بگشایید، قفلی نزنید' است. این شعار را در سایر دستگاههای اجرایی برای حمایت از کارآفرین و برداشتن موانع از مسیر راه کارآفرینان سرلوحه کار خود قرار دادیم.
معاون اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: این نهاد تلاش کرد تا به نوعی 'نخ تسبیح' اکوسیستم کارآفرینی در استان باشد لذا 'طرح شبکه اجتماعی کارآفرینی' را کلید زد.
وی بیان کرد: در این شبکه اتاق تعاون، 120 انجمن کارفرمایی، مراکز مشاوره کارآفرینی، کانون کارآفرینان، موسسات کاریابی و 900 تشکل کارگری عضو هستند و از شبکه برای تبادل اطلاعات، ایجاد تعامل و فضای گفتمانی بهره می گیرند.
بابایی اضافه کرد: در شرایط کنونی تاریخ مصرف برخی کسب و کارها تمام شده اما بی دلیل با صرفه هزینه زیاد به دنبال بقای آنها هستیم، در حالی که باید بگذاریم این کسب و کارها از بین بروند و کسب و کارهای جدید جای آنها را بگیرند.
نظر شما
