حمایت به شرط پیشرفت

 بانكداري ايراني ـ یک اقتصاددان می‌گوید: در کشورهای با اقتصاد بازار باز نیز اگر مسئولان متوجه شوند صنایع‌شان در رقابت با صنایع سایر کشورها ممکن است آسیب ببیند کالاهای ملی خود را حمایت می‌کنند، این موضوع در ایران نیز باید مورد توجه قرار بگیرد هر چند که صنایع هم باید به صورت کوتاه مدت و هدفمند حمایت شوند تا در آینده بتوانند بدون نیاز به پشتیبانی و کالاهای بین‌المللی رقابت کنند.

مراد راهداری در گفت‌وگو با ایسنا درباره شعار امسال یعنی «حمایت از کالای ایرانی» که توسط مقام معظم رهبری نامگذاری شد، اظهار کرد: حمایت از کالای ملی در علم اقتصاد بحث بسیار مهمی است که حتی کشورهایی که در نظام باز اقتصادی قرار دارند به آن توجه می‌کنند و می‌توانیم نمونه آن را در کشورهای انگلستان و کانادا ببینیم که علیرغم اعتقادشان به بازار باز، ولی چگونه در زمانی که لازم است از کالاهای ملی خودشان حمایت می‌کنند.

او افزود: کشورهای معتقد به اقتصاد با بازار آزاد شعار می‌دهند که باید بازار را باز گذاشت که اقتصاد جهانی رشد کند ولی در عمل از اقتصاد داخلی خودشان حمایت می‌کنند. یکی از این کشورها آمریکاست. بارها دیده‌ایم آمریکا هر بار احساس کرده که یکی از صنایعش در رقابت با سایر صنایع دچار مشکل شده است سریعا با وضع سیاست‌های حمایتی اقدام به تقویت آن صنعت خود کرده است. آخرین نمونه آن مربوط به صنایع فولاد است که در ماه‌های پیش و در دوره ترامپ اتفاق افتاد.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: با این حال برای حمایت از صنایع داخلی باید این نکته را هم در نظر داشت که نمی‌توان ابدالدهر یک صنعت را حمایت کرد بلکه باید تدابیری اندیشید که آن صنعت در دوره‌های مختلفی بتواند نسبت به دوره‌های قبل با قدرت بیشتری کار کنند و به جایی برسد که دیگر به حمایت نیاز نداشته باشد.

این اقتصاددان اظهار کرد: کشورها در این زمینه آزمون و خطاهای بسیاری را از سر گذرانده‌اند. برای نمونه کشور هندوستان بود که طی چند دهه برنامه‌های پنج ساله‌ای را اجرا می‌کرد هر دوره تصمیم می‌گرفت بازار را باز بگذارد و بعد که صنایعش با مشکل روبرو می‌شدند سیاست‌های حمایتی در پیش می‌گرفت؛ با این حال تجربه علم اقتصاد ثابت کرده است که باید تولیدات صنعتی هر کشوری تقویت شود و مسیری در پیش گرفته شود که صنایع با سیاست‌های حمایتی به سمت قدرتمندتر شدن پیش بروند تا بتوانند با کالاهای جهانی رقابت کنند.

این اقتصاددان توضیح داد: می‌توان برای صنایع و تقویت آنها دوره‌های پنج ساله‌ای را در نظر گرفت مثلا در وهله اول از صنایع حمایت کرد تا به مرحله نوپایی برسد، بعد بالغ شوند و بتوانند در مراحل بعدی آزادانه با کالاهای بین‌المللی رقابت کنند.

این اقتصاددان به تجربه ایران خودرو اشاره کرد و آن را نمونه ناموفق صنعتی دانست که مورد حمایت قرار گرفت ولی هیچ وقت نتوانست روی پای خود بایستد بنابراین نباید به حمایت از کالای ایرانی اینطور روبرو شد که باید محصولات‌مان طوری مورد حمایت قرار گیرند که همیشه در رقابت با کالاهای دیگر پشتیبانی داشته باشند. باید برای آنها روشن شود که تا چه زمانی از این سیاست‌ها برخوردار خواهند بود. اینکه مثلا در وهله اول از ظرفیت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها بهره ببرند، سپس از برخی معافیت‌های مالیاتی استفاده کنند ولی هیچ کدام از این موارد نباید همیشه برقرار باشد. باید تا زمانی این حمایت‌ها ادامه داشته باشد که صنعت بتواند روی پای خود بایستد.

وی در ادامه سخنانش با بیان اینکه حمایت از کالاهای ملی یا تلاش برای حضور در بازار باز یک بحث دیرینه در اقتصاد بین‌المللی است، گفت: حدود 50 سال پیش کشور انگلستان که از صنایع قدرتمندی برخوردار بود تلاش می‌کرد که با شعارهای ضرورت ورود به اقتصاد جهانی از ظرفیت‌های کشورهای همسایه خود در جهت بهبود اقتصاد خود استفاده کند و اعلام می‌کرد که بهتر است کشورها به بازار باز تن دهند ولی در همان زمان کشوری مانند آلمان که می‌دانست ممکن است در این رقابت عرصه را ببازد زیر بار نرفت تا صنایع خود را تقویت کنند.

این اقتصاد دان افزود: آلمان صنایع خود را در آن مقطع حمایت کرد چرا که معتقد بود صنایع آلمان در رقابت با صنایع انگلستان ضربه خواهد خورد. آلمان اجازه داد صنایعش تقویت شود و بعد زمانی وارد بازار شد که در رقابت با کالاهای دیگر حرفی برای گفتن داشت. در ایران هم باید چنین رویه‌ای پیش گرفته شود.

او افزود: البته مساله مهم در ایران این است که صاحبان صنایع فکر می‌کنند که دولت همیشه باید از آنها حمایت کند و تجربه نشان داده که اغلب به فکر بهبود صنایع در آینده نیستند این در حالی است که تاکید می‌کنم اگر می‌خواهیم صنایع‌مان قوت بگیرند باید برنامه‌های کوتاه مدتی را برای حمایت از آنها پیش‌بینی کنیم. باید صنایع بدانند که ارتقای کیفیت جزو وظایف آنهاست و باید خودشان به سمتی پیش بروند که بتوانند با کالاهای خارجی رقابت کنند.